Toqiyya Umm Ali bint Gʻoyit ibn Ali al-Armanazi
Ummu Ali Toqiyya bint Abi’l-Faraj Gʻays bin Ali bin Abdul-Salom ibn. Muhammad bin Jaʼfar as-Sulamiy al-Armanaziy as-Suriy (arabcha: أم علي تقية بنت أبى الفرج غيث بن على بن عبد السلام بن محمد بن جافر السلامية الأرمنازية الصورية), shuningdek, Sitt al-Ni’m (ست النعم) (505/1111-yil Damashqda tugʻilgan, ehtimol Misrda, 579/1183-4-yilda vafot etgan) nomi bilan ham tanilgan. Ummu Ali Taqiyya bint Abi’l-Faraj Gʻays Shoira va olima, oʻz davridagi Misrning yetakchi pedagogi Abu Tohir as-Silafiyning eng koʻzga koʻringan shogirdi boʻlgan. Shuningdek, bir qancha manbalar uni qasidalar va qisqa sheʼrlar yaratgan isteʼdodli va zukko ayol sifatida eʼtirof etadi.[1]
Toqiyyaning eri Fozil ibn Hamdun al-Suriy (damashqda 490/1097-yil, vafoti Iskandariya 568/1172-yil), oʻzi taniqli olim; Uning oʻgʻli Abul-Hasan Ali ibn Fazil Hamdun al-Suriy (603/1206), u ham taniqli olimga aylangan.[2]
Toqiyyaning bizgacha yetib kelgan sanoqli sheʼrlari orasida u Muzaffar Umarga yuborgan sharob haqidagi epigrammasi ham saqlanib qolgan:
Sharobda yaxshi narsa yoʻq, garchi jannatga oʻxshash rohat
U aql-idrokni achitadi, ongini buzadi va qoʻrquvni uygʻotadi.
قية أم عليلا خير في الخمر على أنهامذكورة في صفة الجنهلأنها إن خامرت عاقلاً
خامره في عقله جنهيخاف أن تقذفه من عل
فلا تقى مهجته جثه
Bunga izoh bergan Al-Muzaffar Toqiyyani tajribadan kelib chiqib gapiryapti, deb javob berganida, Taqiyya mavzuda sheʼr yozish uchun tajriba shart emasligini koʻrsatish maqsadida urush haqida sheʼr yozganini aytgan edi.[3]
Bir kuni Toqiyyaning hurmatiga sazovor boʻlgan taqvodor kishi uyida qoqilib, oyoq barmoqlarini jarohatlab oldi. Uydagi qizlardan biri roʻmolining bir parchasini yitrib olib u bilan jarohatlangan oyoq barmoqlarini bogʻlab qoʻydi. Taqiya turgan joyida shunday dedi:
Agar oyogʻingizning qon ketishini toʻxtatishning bir yoʻli boʻlganida, men qizning roʻmolidan parcha ishlatishdan koʻra, uni yonogʻim bilan toʻxtatgan boʻlardimQaniydi, ezgu yoʻldan yurgan oyogʻni oʻpsam.