Suzanne Valadon

Valadon Montmartrda kir yuvuvchi onasi bilan qashshoqlikda ulgʻaydi^[3]. 11 yoshida ish boshlaganiga qadar boshlangʻich maktabda tahsil oldi.

U tegirmonchi ustaxonasida, dafn gulchambarlarini yasash zavodida, sabzavot sotish va ofitsiantlik kabi qator sohalarda ishladi. 15 yoshida Medranoga tegishli sirkni bezashda ishtirok etgan ikki rassom graf Antuan de La Roshfuko va Teo Vagner bilan aloqasi tufayli oʻzi orzu qilgan sirkda akrobat sifatida chiqishga muvaffaq boʻldi. Sirkga Tuluza-Lotrek va Berte Morisot kabi rassomlar tez-tez tashrif buyurishgan va bu Morisotning Valadon rasmini chizishga ilhom bergan deb taxmin qilinadi^[2]. Bir yildan soʻng uning sirkdagi faoliyati Trapesiyadan yiqilib tushib, belini shikastlashi natijasida yakunlandi.

Valadon toʻqqiz yoshida rasm chiza boshlangan, deb ishoniladi^[4]. Parijning Montmartr kvartalida u sanʼatga boʻlgan qiziqishini davom ettirib, dastlab rassomlar uchun model boʻlib ishladi, ularning texnikasini kuzatdi va oʻrgandi. U oʻziga xos va muvaffaqiyatli rassom boʻlishdan oldin Per Puvis de Chavannes, Henri de Toulouse-Lautrec va Per-August Renoir kabi rassomlarni kuzatib, ulardan sanʼat sirlarini oʻrgandi^[5][6].

Valadon 1880-yilda 15 yoshidan boshlab Montmartrda model sifatida ishlay boshlagan^[7]. U oʻn yildan koʻproq vaqt davomida Berte Morisot, ^[8] Per-Sesil Puvis de Chavannes, Teofil Shtaynlen, Per-August Renuar, Jan-Jak Henner va Anri de Tuluza-Lotrek kabi turli xil rassomlar uchun modellik qildi^[1]. U Tuluza-Lotrek tomonidan „Suzanna“ laqabini berilishidan oldin „Maria“ nomi bilan modellik qilgan^[1][9]. U ikki yil davomida Tuluza-Lotrekning maʼshuqasi boʻlgan, ularning munosabati 1888-yilda Suzanna oʻz joniga qasd qilishga uringani bilan tugagan^[2] .

Valadon modellik qilgan rassomlarning texnikasini kuzatish orqali sanʼat sirlarini oʻrgandi va rivojlandi^[2]. U juda diqqatli, shuhratparast, isyonkor, qatʼiyatli, oʻziga ishongan va ehtirosli ayol boʻlgan^[1]. 1890-yillarning boshlarida u Edgar Degas bilan doʻstlashdi. Edgar uning chiroyli kartinalari hayratt qolib, uning asarlarini sotib olish orqali Valadonni ragʻbatlantirdi. 1917-yil Edgar Degasning vafotigacha ular eng yaqin doʻstlari boʻlib qolishdi. Sanʼatshunos Xezer Dokinsning fikricha, Valadonning model sifatidagi tajribasi uning yalangʻoch ayollar tasvirlariga teranlik qoʻshib, ularni erkak post-impressionistlar tomonidan chizilgan ayollarning tasvirlariga nisbatan kamroq ideallashtirgan^[10].

Valadon oʻz davrining taniqli rassomi boʻlib, Edgar Degas va Per-August Renoir kabi zamondoshlari tomonidan hurmatga sazovor edi. Shuningdek, u professional uyushmalarga qoʻshildi va asarlari hakamlar hay’ati koʻrgazmalariga qabul qilindi. Oʻzining isyonkor qarashlar bilan hayot kechirdi^[11].

Valadonning omon qolgan dastlabki imzosi va sanasi koʻrsatilgan asari 1883-yildagi pastel ranglarda chizilgan avtoportretdir^[4]. U 1883-1893-yillar orasida asosan chizmalar yaratib, 1892-yilda rasm chizishni boshlagan. Uning birinchi modellari oila aʼzolari, ayniqsa oʻgʻli, onasi va jiyani edi^[2].

Uning ishlar 1909-yildan Salon d’Automne-da, 1911-yildan Salon des Independants-da va 1933-1938-yillarda Salon des Femmes Artistes Modernesda namoyish etilgan^[12]. Shunisi eʼtiborga loyiqki, Degas undan chizmalarni sotib olgan birinchi odam edi^[2] va uni boshqa kolleksionerlar, jumladan Pol Durand-Ruel va Ambroise Vollard bilan tanishtirdi. Degas, shuningdek, unga yumshoq tuproqli oʻyma mahoratini ham oʻrgatdi^[2].

Badavlat bankir Pol Musis bilan turmush qurganidan soʻng, 1896-yilda Valadon toʻliq vaqtini rassomchilikka bagʻishladi^[4]. Uning Salon uchun birinchi katta moyli kartinalari shahvoniy zavqqa oid boʻlib, ular erkak rassomlarning ayollarga nisbatan ideallashtirilgan munosabatiga oʻxshash ayolning xohish ob’ekti boʻlgan zamonaviy rassomchilikdagi birinchi namunalardan biri edi. Ushbu mashhur Salon rasmlari orasidan Odam Ato va Momo Havo (Adam et Eve) (1909), Hayot quvonchi (La Joie de vivre) (1911) va Toʻrni quyish (Lancement du filet) (1914) kabi asarlar joy olgan^[1]. Hayoti davomida Valadon, berib yuborilgan yoki yoʻq qilingan qismlarni hisobga olmaganda, 273 ta chizma, 478 ta rasm va 31 ta oʻymakorlik asarlarini yaratdi^[13].

Uning asarlari Parijdagi Jorj Pompidu markazi, Grenobl muzeyi va Nyu-Yorkdagi Metropolitan sanʼat muzeyi va boshqa kolleksiyalardan oʻrin olgan.

Valadonning akrobat rasmi L' Acrobate ou La Roue 2017-yilda Christieʼs Auction House tomonidan 75 000 funt sterlingga sotildi^[14].

1883-yil 18 yoshida Valadonning Moris Utrillo ismli oʻgʻli dunyoga keldi^[1]. Valadon modellikka qaytganida uning onasi Morisga gʻamxoʻrlik qildi^[1].

Suzanna Valadon 1938-yil 7-aprelda 72 yoshida insult natijasida vafot etdi^[2] va Parijdagi Cimetière de Saint-Ouenning 13-divizionida dafn qilindi. Dafn marosimida ishtirok etganlar orasida uning doʻstlari va hamkasblari André Derain, Pablo Picasso va Georges Braque ham bor edi.

Asteroid (6937 Valadon) hamda Veneradagi krater uning sharafiga nomlangan.

• 1894, Société Nationale des Beaux-Arts, Parij
• 1907 yil, Ejen Blot galerisi, Parij
• 1909 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
• 1910 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
• 1911 yil, Salon d’Automne, Grand Palais, Parij
• 1911 yil – davom etmoqda, Salon des Independants, Parij
• 1917, Utrillo, Valadon, Utter, Galerie Berthe Weill, Parij
• 1920 yil, yosh frantsuz rasmlarining ikkinchi koʻrgazmasi, Galerie Manzy Joyant, Parij
• 1921 yil, Yosh rasm, Ixelle saroyi
• 1926, (retrospektiv), Salon des Independants, Parij
• 1927 yil, Salon des Tuileries, Parij
• 1928 yil, Salon des Tuileries, Parij
• 1933-1938, Salon des Femmes Artistes Modernes, Parij

• 
  Avtoportret, 1883-yil.
• 
  Mening o'g'lim yetti yoshda, 1890-yil
• 
  Erik Sati portreti, 1893-yil
• 
  Yalang'och, 1895-yil
• 
  Ayollar, taxminan 1895-yil.
• 
  Hammom, 1908-yil.
• 
  Odam Ato va Momo Havo, 1909-yil.
• 
  Yalang'ochlar, 1919-yil
• 
  Dumaloq stol ustidagi gullar, 1920-yil
• 
  Rassom Moris Utrillo portreti, 1921-yil
• 
  Moviy xona(La chambre bleue), 1923-yil.
• 
  Lolalar va mevali kosa bilan natyurmort, 1924-yil
• 
  Moris Utrillo portreti, 1925-yil
• 
  Gullar guldastasi, 1928-yil
• 
  Olma savati bilan natyurmort vaza gullari, 1928-yil
• 
  Deraza oldida yosh qiz, 1930-yil
• 
  Suzanna Valadon,avtoportret
• 
  Atirgul guldastasi, 1936-yil
• 
  Yosh qiz cho'milishi
• 
  Moviy ro'molli yalang'och ayol(1930)

• 
  Suzanna Valadonning portreti, Per-August Renoir, 1885-yil.
• 
  Syuzanna Valadonning portreti,Genri de Tuluza-Lotrek, 1885-yil.
• 
  Valadon portreti, Per-August Renoir tomonidan 1885-yil.
• 
  Per-Auguste Renoir, 1886-1887
• 
  Hangover (Suzanna Valadon), Genri de Tuluza-Lautrek, 1888-yil.
• 
  Suzanna Valadonning portreti, Mikel Utrillo, 1891-yil.
• 
  Vestal o'rganish,Ektor Lerouxtomonidan, 1892-yil.

• „Valadon, Suzanne: Painter, Graphical Artist (France)“. The Androom Archives. Qaraldi: 2022-yil 8-fevral. A concise biography of Valadon.
• „Suzanne Valadon (1865-1938, French)“. THE GREAT CAT (2013-yil 22-avgust). Qaraldi: 2022-yil 8-fevral. A gallery of her depictions of cats.
• Linchong. „Renoir's Art Model Was the Greatest Painter You Never Heard Of“. Messy Nessy Chic (2021-yil 15-oktyabr).

Andoza:Suzanne ValadonAndoza:Pierre-Auguste Renoir