Smolensk havo halokati
2010-yilning 10-aprelida Polsha harbiy-havo kuchlarining 101-reysini amalga oshirayotgan Tupolev Tu-154 samolyoti Rossiyaning Smolensk shahri yaqinida qulab tushdi va bortdagi 96 kishining barchasi halok boʻldi. Qurbonlar orasida Polsha prezidenti Lex Kachinski va uning rafiqasi Maria Kaczyńska, surgundagi Polshaning sobiq prezidenti Rishard Kachorovski. Polsha Bosh shtab boshligʻi va boshqa yuqori martabali Polsha harbiy ofitserlari, Polsha Milliy banki prezidenti, Polsha hukumati amaldorlari, Polsha parlamentining 18 aʼzosi, Polsha ruhoniylarining yuqori martabali vakillari, va Katin qatliomi qurbonlarining qarindoshlari bor. Samalyot Varshavadan Smolenskdan uncha uzoq boʻlmagan qirgʻinning 70 yilligiga bagʻishlangan tadbirda qatnashish uchun ketayotgan edi.
 Tu-154 samolyotining halokat joyidagi qoldiqlari | |
| Hodisa | |
|---|---|
| Sana | 10-aprel, 2010-yil |
| Joylashgan joy | Shimoliy Smolensk aeroporti yaqinida Smolensk, Rossiya |
| Turi | Tupolev Tu-154M |
| Operator | 36-maxsus aviatsiya polki, Polsha havo kuchlari |
| ICAO reys raqami. | PLF101 |
| Qoʻngʻiroq belgisi | POLISH AIRFORCE 101 |
| Roʻyxatdan oʻtish | 101[1] |
| Parvoz kelib chiqishi | Varshava Shopen aeroporti Warsaw, Polsha |
| Manzil | Shimoliy Smolensk aeroporti Smolensk, Rossiya |
| Yoʻlovchilar | 96 |
| Yoʻlovchilar | 89 |
| Ekipaj | 7 |
| Oʻlim holatlari | 96 |
| Omon qolganlar | 0 |
Uchuvchilar Smolensk shimoliy aeroporti — sobiq harbiy aviabazaga qoʻnishga harakat qilishgan, koʻrish masofasi 500 metrgacha qisqarganligi sababli samolyot uchish-qoʻnish yoʻlagi yaqinidagi oʻrmonli hududda daraxtlarga urilib, yerga qulab tushdi[2].
Rossiya va Polsha rasmiy tekshiruvlari samolyotda texnik nosozliklarni aniqlamadi va ekipaj xalokatiga ob-havo sharoiti sabab boʻlmagan degan xulosaga keldi. Polsha hukumati harbiy havo kuchlari boʻlinmasini tashkil etish va tayyorlashda jiddiy kamchiliklarni aniqlanganligi sababli tarqatib yuborildi. Polsha harbiylarining bir qancha yuqori martabali xodimlari siyosatchilar va ommaviy axborot vositalarining bosimidan soʻng isteʼfoga chiqdi.
Samolyot rossiyaliklar tomonidan siyosiy suiqasd sifatida ataylab urib tushirilgani, 2011-yilgi tergovlar yashirin boʻlgani va oʻsha paytdagi Polsha hukumati, birinchi navbatda, Fuqarolik platformasi tomonidan nazorat qilingani haqida turli xil fitna nazariyalari tarqaldi. Fuqarolik platformasi Lex Kachinskiyning Qonun va Adolat partiyasidan farqli oʻlaroq — bu fitnada ishtirok etgan yoki undan xabardor boʻlgan yoki, hech boʻlmaganda, uni yashirish harakatlarida yordam berganligi aniqlangan[3]. Ushbu fitna nazariyalari muntazam ravishda Qonun va Adolat partiyasi tomonidan, xususan, partiya rahbari Jarosław Kaczyński (Lex Kachinskining egizak ukasi) va partiya rahbari oʻrinbosari Antoni Macerevich tomonidan targʻib qilinadi[4][5][6][7]. Hukumatga „Qonun va adolat“ qaytganidan soʻng, Macierewicz raisligida falokat boʻyicha yangi tergov ochildi; uning 2022-yilgi xulosasida rus fitnasi daʼvo qilingan edi[8][9]. Yangi hisobot 2011-yilgi hisobotlarga qatʼiy eʼtiroz bildirishi mumkin boʻlgan hech qanday dalil keltirmadi[3].
Tarixi
Parvoz maqsadi
Parvozning maqsadi Polshaning koʻplab yuqori martabali amaldorlarini Ikkinchi Jahon urushi paytida Sovetlar tomonidan Polsha ziyolilari, siyosatchilari va harbiy ofitserlarining ommaviy oʻldirilgan Katin qatliomining 70 yilligiga bagʻishlangan marosimlarga olib borish edi. Qotillik joyi Smolenskdan taxminan 19 km (12 milya) gʻarbda joylashgan. Hudud ancha uzoq boʻlib, yaqinida Smolenskdan boshqa shahar yoʻq; hududda ikkita aeroport mavjud: voqea sodir boʻlgan Smolensk shimoliy aeroporti va Smolensk janubiy aeroporti.
Samalyot
Samolyot Polsha Harbiy-havo kuchlarining 36-maxsus aviatsiya polkining (Siły Powietrzne) Tupolev Tu-154M samolyoti boʻlib, samalyot raqami — 101. 1990-yilda Kuybishev aviatsiya zavodida 90A837 raqami ostida qurilgan samalyot ilk bor 1990-yilning 21-iyunida parvoz qilgan. Tu-154Mning xizmat qilish muddati 25 yildan ortiq (= 30 000 soat yoki 15 000 tsiklga teng). Barcha uchta Solovyov D-30KU-154 dvigatellari 11 100 sikl yoki 24 000 soat vaqt xizmat koʻrsata olar edi[10].