Qozogʻiston — Yevropa Ittifoqi munosabatlari
Qozogʻiston — Yevropa Ittifoqi munosabatlari — bu Qozog'iston Respublikasi va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi xalqaro munosabatlar, umumiy tashqi siyosat va savdo aloqalar.
Ikki tomonlama munosabatlar 1992-yilda Qozogʻiston va Yevropa Ittifoqi oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatish toʻgʻrisidagi protokol imzolanishi bilan boshlangan[1]. Oʻshandan beri u hamkorlikning bir necha formatlarini, jumladan „Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim“ni (EPCA), shuningdek, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga yordam berish uchun bir nechta muloqotlarni oʻrnatishni oʻz ichiga olgan holda ancha rivojlandi.
Yevropa Ittifoqi Qozogʻistonning eng yirik iqtisodiy hamkori boʻlib, uning umumiy tovar savdosining qariyb 30 foizini tashkil etadi va Qozogʻiston eksportining 41 foizini oʻz ichiga oladi. Qozogʻiston ham Yevropa Ittifoqidan kelayotgan toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarning asosiy oluvchisi hisoblanadi[2].
Rossiya Ukrainaga bostirib kirganidan beri Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻzaro savdo aloqalarini Rossiyaga boʻlgan ishonchni kamaytirishga qaratilgan oʻzaro savdo bitimlari, jumladan, 2022-yil noyabridan boshlab shamol turbinalari va elektromobillar uchun akkumulyatorlar kabi uskunalarni ishlab chiqarish uchun yashil vodorod va xom ashyo zaxiralarini ishlab chiqish bilan bogʻliq kelishuvi orqali chuqurlashtirdi[3][4].
| Oʻlchovlar |  Yevropa Ittifoqi |  Qozogʻiston |
|---|---|---|
| Aholisi | 447,206,135[5] | 20,000,000[6] |
| Yer maydoni | 4,324,782 km2 (1,669,808 kv mi)[7] | 2,724,900 km2 (1,052,100 sq mi) |
| Aholi zichligi | 115/km2 (300/sq mi) | 7/km2 (18.1/sq mi) |
| Poytaxti | Brussels (de facto) | Astana |
| Global shaharlari | Parij, Rim, Berlin, Vena, Madrid, Amsterdam, Afina, Dublin, Helsinki, Varshava, Lissabon, Stokgolm, Kopengagen, Praga, Buxarest, Nicosia, Budapesht, Tallinn, Sofiya, Riga, Bratislava, Vilnius, Zagreb | Astana, Almaty, Aktobe, Karaganda, Kokshetau, Kostanay, Atyrau, Pavlodar, Taraz, Jezkazgan, Semey, Ekibastuz, Chimkent, Zhanaozen, Temirtau, Stepnogorsk |
| Hukumati | Yevropa shartnomalariga asoslangan millatlararo parlamentar demokratiya[8] | Unitar dominant-partiyaviy prezidentlik konstitutsiyaviy respublika |
| Birinchi rahbari | Jean Monnet | Nursultan Nazarbayev |
| Hozirgi rahbari | Charles Michel | Qasim-Jomart Toqayev |
| Rasmiy tillari | 24 ta, koʻp foydalaniladigani 3 ta (ingliz tili, fransuz tili va nemis tili)[9] | qozoq tili, rus tili |
| Asosiy dinlari | xristianlik (72%) (rim katolik (48%), protestantizm (12%), sharqiy pravoslavlik (8%), boshqa turdagi xristianlik (4%)) dinsizlar (23%) boshqalar (3%) islom (2%) | islom (70,2%) xristianlik (26,3%) boshqalar (3,5%) |
| GDP | $16,477 milliard, aholi jon boshiga $31,801 | $179.332 milliard, aholi jon boshiga $9,686 |
Hamkorlik va hamkorlik shartnomasi
Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar 2015-yilgi „Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim“ga (EPCA) asoslanadi[10]. Shartnoma Qozogʻiston parlamenti tomonidan 2016-yil mart oyida ratifikatsiya qilingan[11]. Yevroparlament esa 2017-yil 12-dekabrda kelishuvni ratifikatsiya qilgan[12]. Yevropa parlamentining 654 nafar aʼzosidan 511 nafari ratifikatsiya uchun ovoz bergan[13]. Qozogʻiston Yevropa Ittifoqi bilan EPCA shartnomisini tuzgan birinchi Markaziy Osiyo davlatidir[14].
EPCA 2020-yil 1-martdan kuchga kirgan. Bitim Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻrtasidagi savdo va iqtisodiy aloqalar, transport, energetika, iqlim oʻzgarishi, kosmik va boshqa sohalardagi oʻzaro hamkorlikni oʻz ichiga olgan 29 ta yoʻnalishini tartibga solib turadi[15].
Qozogʻiston, shuningdek, 2019-yilda qabul qilingan Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo boʻyicha yangi strategiyasining bir qismi hisoblanadi[16].