James Dean

James Byron Dean (talaffuzi: Jeyms Bayron Din; 1931-yil 8-fevral — 1955-yil 30-sentyabr) — amerikalik aktyor. U oʻzining eng mashhur filmi „Rebel Without a Cause“ (1955) sarlavhasida ifodalanganidek, u oʻsmirlik umidsizlik va ijtimoiy begonalashuvning madaniy belgisi sifatida esga olinadi. Uning yulduzligini belgilagan boshqa ikkita rol: „East of Eden“ (1955) filmidagi Cal Trask va „Gigant“ dagi Jett Rink (1956) boʻlgan.

James Dean
Tavalludi
James Byron Dean

1931-yil 8-fevral
Vafoti 1955-yil 30-sentyabr
Cholame, California, AQSh
Fuqaroligi AQSh
Kasbi Aktror
Faoliyat yillari 1950-yildan 1955-yilgacha
Otasi Winton Dean
Onasi Mildred Marie Wilson
Veb-sayti jamesdean.com
Imzosi

1955-yil 30-sentabrda avtohalokatda vafot etganidan so‘ng Dean "East of Eden" filmidagi roli uchun vafotidan so‘ng „Eng yaxshi aktyor“ nominatsiyasida Akademiya mukofoti olgan birinchi aktyor bo‘ldi. Keyingi yili „Gigant“ filmidagi roli uchun ikkinchi nominatsiyani olganidan soʻng, Dean vafotidan keyin ikkita aktyorlik nominatsiyasiga ega boʻlgan yagona aktyor boʻldi[1]. 1999-yilda Amerika Kino Instituti uni AFI’s 100 Years… 100 Stars roʻyxatida Oltin asr Gollivudning eng yaxshi erkak kino yulduzlari roʻyxatida 18-oʻringa qoʻydi[2].

Yoshligi va taʼlimi

Jeyms Bayron Dean 1931-yil 8-fevralda Indiana shtatining Marion shahridagi 4-koʻcha va Makklyur koʻchasi burchagidagi Seven Gables kvartirasida[3] Mildred Marie (Wilson) va Winton Deanning yagona farzandi boʻlib tugʻilgan. U, shuningdek, onasi qisman tubjoy amerikalik ekanligini va otasi „Mayflowerdan kuzatilishi mumkin boʻlgan asl koʻchmanchilar qatoriga“ tegishli ekanligini aytdi[4]. Otasi stomatolog boʻlish uchun fermerlikni tark etganidan olti yil oʻtgach, Dean oilasi bilan Kaliforniyaning Santa Monika shahriga koʻchib oʻtdi. U Kaliforniyaning Los-Anjelesdagi Brentvud mahallasidagi Brentvud jamoat maktabiga oʻqishga kirgan, ammo koʻp oʻtmay McKinley boshlangʻich maktabiga oʻtkazilgan[5]. Oila u yerda bir necha yil oʻtkazdi va barcha maʼlumotlarga koʻra, Dean onasiga juda yaqin edi. Michael DeAngelisning soʻzlariga koʻra, unasi Deanni tushunishga qodir boʻlgan yagona odam" edi[6]. 1938-yilda onasi toʻsatdan oʻtkir oshqozon ogʻrigʻiga duch keldi va tezda vazn yoʻqotishni boshladi. Dean toʻqqiz yoshida bachadon saratonidan vafot etdi[5]. Oʻgʻliga gʻamxoʻrlik qila olmay, Deanning otasi uni xolasi va amakisi Ortense va Marcus Winslow bilan birga, Indiana shtatining Fairmount shahridagi fermasida yashashga yubordi[7]. U yerda Dean ularning Quaker xonadonida tarbiyalangan[8]. Deanning otasi Ikkinchi jahon urushida qatnashgan va keyin yana boshqa ayolga uylangan.

Shaxsiy hayot

Ssenariy muallifi William Bast, Deanning eng yaqin do‘stlaridan biri bo‘lgan, buni Deanning oilasi ham tan olgan[9]. Bastning soʻzlariga koʻra, u UCLA va keyinchalik Nyu-Yorkda Deanning xonadoshi boʻlgan va hayotining soʻnggi besh yili davomida Deanni bilar edi[10]. UCLAda boʻlganida, Dean CBS telekanalining aktrisasi Beverly Wills va sinfdoshi Jeanette Lewis bilan uchrashdi. Bast va Dean ular bilan tez-tez uchrashishdi. Wills Dean bilan yolg‘iz uchrasha boshladi, keyinroq Bastga: „Bill, biz sizga aytadigan gapimiz bor. Bu Jimmi va men. Aytmoqchimanki, biz sevib qoldik[11]“. Deanning „portlashi“ ortidan, boshqa bir kishi undan raqsga tushishni soʻragach, ular ajralishdi[11][12][10][13][14]. „Surviving James Dean“ kitobida Bast Dean bilan munosabatlarining tabiati haqida koʻproq ochiqroq boʻlib, ular Borrego Springsdagi mehmonxonada bir kechada sevishganliklarini yozgan[15]. Bast oʻz kitobida ularning ishtirokidagi qiyin vaziyatlarni ham tasvirlab bergan.

Filmografiyasi

Film

YilFilm nomiRolRejissyor
1951Fixed Bayonets!DoggieSamuel Fuller
1952Sailor BewareBoxing TrainerHal Walker
1952Deadline — U.S.A.CopyboyRichard Brooks
1952Has Anybody Seen My Gal?Youth at Soda FountainDouglas Sirk
1953Trouble Along the WayFootball SpectatorMichael Curtiz
1955East of EdenCal TraskElia Kazan
1955Rebel Without a CauseJim StarkNicholas Ray
1956GiantJett RinkGeorge Stevens

Televizion

YilSerial nomiRol
1951Family TheaterJohn the Apostle
1951The Bigelow TheatreHank
1951The Stu Erwin ShowRandy
1952CBS Television WorkshopG.I.
1952Hallmark Hall of FameBradford
1952The WebOʻzi
1952-1953Kraft Television TheatreVarious Characters
1952-1955Lux Video TheatreVarious Characters
1953The Kate Smith HourThe Messenger
1953You Are ThereRobert Ford
1953Treasury Men in ActionVarious Characters
1953Tales of TomorrowRalph
1953Westinghouse Studio OneVarious Characters
1953The Big StoryRex Newman
1953OmnibusBronco Evans
1953Campbell Summer SoundstageVarious Characters
1953Armstrong Circle TheatreJoey Frasier
1953Robert Montgomery PresentsPaul Zalinka
1953-1954DangerVarious Characters
1954The Philco Television PlayhouseRob
1954General Electric TheaterVarious Characters
1955The United States Steel HourFernand Lagarde
1955Schlitz PlayhouseJeffrey Latham

Manbalar