Guarana
Guarana Sapindaceae oilasiga mansub o'simlik bo'lib, Amazon havzasida va ayniqsa Braziliyada keng tarqalgan. Guarana katta barglari, gul to'plamlariga ega. O‘simlik ko‘proq kofe donalarining kattaligidagi mevalaridan olingan urug'lar bilan mashhur.
.jpg)
Guarana urug'i samarali stimulyator hisoblanadi[1]. Uning tarkibida qahva loviyalarida mavjud bo'lgan kofein kontsentratsiyasidan ikki baravar ko'p (guarana urug'larida taxminan 2-8% kofein[2] mavjud) bor[3]. Qo'shimcha sifatida energetik ichimliklarda qo'llaniladi. Kofein ishlab chiqaradigan boshqa o'simliklarda bo'lgani kabi, kofeinning yuqori konsentratsiyasi o‘simlikni o'txo'rlardan himoya qiladi[4].
Meva rangi jigarrangdan qizilgacha o'zgarib turadi. Meva ichida oq arillar bilan qoplangan qora urug'lar mavjud[5].
Tarix va madaniyat
Guarani tilida meva nomi "xalqning ko'zlari" yoki "xudolarning ko'zlari" degan ma'noni anglatadi.
Guaraná
Guarana tasvirlangan marka
Botanik illustratsiya
Guarana Tupi va Guarani madaniyatida muhim rol o'ynaydi. Satere-Maue qabilasiga tegishli afsonaga ko'ra, guarananing xonakilashtirilishi xudoning qishloq bolasini o'ldirishi bilan boshlangan. Qishloq aholisiga tasalli berish uchun mehribon xudo bolaning chap ko'zini yulib, o'rmonga ekdi, natijada yovvoyi guarana paydo bo‘ldi. Keyin xudo bolaning o'ng ko'zini sug'urib oldi va uni yerga ekdi, yerdan xonaki guarana paydo bo'ldi[6]
Guaranilar urug'larni tozalash, yuvish va quritish orqali o'simlik choyi tayyorlanadi, keyin ularni mayda kukunga aylantiriladi. Kukundan xamir qoriladi va keyin tegirmonda aylantiriladi. Ushbu mahsulot guarana noni sifatida tanilgan[7].
Bu o'simlik Yevropaga XVI asrda Felip Betendorf, Oviedo, Hernández, Kobo va boshqa ispan yilnomachilari tomonidan kiritilgan. 1958-yilga kelib, guarana tijorat o‘simligiga aylandi[8][9].
Tarkibi
Tadqiqotlarga ko‘ra guarana tarkibida mavjud bo‘lgan kofein qahva, choy va mate kabi boshqa manbalardan olingan kofein bilan bir xil[10].
Kofeinning tabiiy manbalarida kofeindan tashqari turli xil ksantin alkaloidlari, shu jumladan yurak stimulyatorlari teofillin, teobromin va kofein bilan erimaydigan komplekslar hosil qilishi mumkin bo'lgan polifenollar kabi boshqa moddalar mavjud[11][12][13].
Quyidagi jadvalda guarana urug'larida uchraydigan ba'zi kimyoviy moddalarning qisman ro'yxati keltirilgan[14][15].
| Kimyoviy komponent | Bir million uchun qismlar |
|---|---|
| Adenin | |
| Ash | 14200 |
| Kofein | 9100–76000 |
| Katexutanik kislota | |
| Xolin | |
| D-katexin | |
| Yog ' | 30 000 |
| Guanin | |
| Gipoksantin | |
| Shilliq | |
| Protein | 98 600 |
| Qatronlar | 70 000 |
| Saponin | |
| Kraxmal | 50 000–60 000 |
| Tanin | 50 000–120 000 |
| Teobromin | 200–400 |
| Teofillin | 0–2500 |
| Timbonin | |
| Ksantin |
Foydalanish
Xavfsizlik
Amerika Qo'shma Shtatlarida guarana mevasi kukuni va urug'i ekstrakti Oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi tomonidan "umumiy ravishda xavfsiz deb tan olingan"[18][19].
Guarana shirin yoki gazlangan alkogolsiz ichimliklar va energetik ichimliklar, o'simlik choylarining tarkibiy qismlarida ishlatiladi. Janubiy Amerikada kofeinning katta qismini guaranadan oladi[20].
Ichimliklar
Dunyoda alkogolsiz ichimliklarning uchinchi yirik iste'molchisi bo'lgan Braziliya[21] guarananing maydalangan urug'laridan bir nechta turdagi alkogolsiz ichimliklarni ishlab chiqaradi va ular qahva iste'mol qilinadi[22]. Paragvayda bir nechta brendlar guaranada alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqaradi.