Buxarest toʻqqizligi

Markaziy va Sharqiy Evropa mamlakatlarining diplomatik tashkiloti

Buxarest toʻqqizligi yoki Buxarest formati (B9 yoki B-9; polyakcha: Bukaresztańska Dziewiątka, rumincha: Formatul București) 2015-yil 4-noyabrda Ruminiyaning Buxarest shahrida Ruminiya Prezidenti Klaus Yoxannis va Polsha Prezidenti Anjey Duda tashabbusi bilan ular oʻrtasidagi ikki tomonlama uchrashuvda tashkil etilgan tashkilotdir[1]. Bolgariya, Chexiya, Estoniya, Vengriya, Latviya, Litva, Polsha, Ruminiya va Slovakiya tashkilotning aʼzolaridir. Tashkilotning paydo boʻlishi, asosan, Qrimning Ukrainadan anneksiya qilinishi va 2014-yilda Ukraina sharqiga intervensiyasi ortidan Rossiya tomonidan qabul qilingan tajovuzkor munosabat natijasi edi. B9ning barcha aʼzolari sobiq Sovet Ittifoqi (SSSR) yoki Sovet boshchiligidagi Varshava shartnomasining bir qismi boʻlgan[2][3].

Buxarest toʻqqizligi
Qisqartma B 9
Ishga tushgan sanasi 2015-yil 4-noyabr
Aʼzolari  Bolgariya
 Chexiya
 Estoniya
 Vengriya
 Latviya
 Litva
 Polsha
 Ruminiya
 Slovakiya
Bucharest Nine map.png

Tarixi

2015-yil 4-noyabrda tashkil etilganidan buyon Buxarest to‘qqiz davlati turli darajadagi bir necha uchrashuvlar o‘tkazdi[2].

2018-yil iyun oyida, oʻsha yili B9 uchrashuvi oldidan Polsha prezidenti Anjey Duda Ukraina va Gruziyaning NATOga aʼzo boʻlish ambitsiyalari haqida gapirdi[4].

2021-yil 10-may kuni AQSh Prezidenti Jo Bayden ishtirok etgan B9 videokonferensiya sammitida Ruminiya Prezidenti Klaus Yoxannis (sammitning ikki mezbonidan biri, ikkinchisi Duda) "Sharqiy Yevropadagi NATO davlatlari Rossiya qoʻshinlarining Ukraina bilan Rossiya chegarasi yaqinida safarbar qilinishidan soʻng, Sharqda harbiy tashkilot tuzish fikrini bildirdi[5].

2022-yil 25-fevralda Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Leyen qoʻshilgan B9 guruhi 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan yigʻildi[6].

2022-yil 10-iyun B9 sammitida NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg[7] hamda Chexiya va Slovakiya prezidentlari ishtirok etishdi[8]. Sammitda Duda „Biz NATOning sharqiy qanotini kengaytirishni istaymiz. Biz mavjud batalyon guruhlarini brigada guruhlariga aylantirishni xohlaymiz“. Dudaning qoʻshimcha qilishicha, brigada guruhida 3000 askar bor, bu „sezilarli va koʻzga koʻrinadigan mustahkamlanish“ degani[9], Yoxannis esa „NATO oʻz hududining har bir qarichini himoya qilishga qodir boʻlishi kerak“ dedi[10]. Iohannis B9 sammiti Shvetsiya va Finlandiyani NATOga qabul qilish tarafdori boʻlganini qoʻshimcha qildi[10] va yigʻilish ishtirokchilariga „Ruminiya va Qora dengiz mintaqasi uchun xavflari ortib borayotganini“ aytdi va press-relizda Uchrashuv NATOning 2022-yilgi Madrid sammitining eng muhim qarorlariga tayyorgarlik koʻrish maqsadida boʻldi[8]. Bundan tashqari, Estoniya prezidenti Alar Karis uchrashuv chogʻida barcha toʻqqiz aʼzo Rossiya NATO uchun tahdid degan fikrga qoʻshilishini aytdi[11].

2022-yil 11-oktabrda B9 prezidentlari Shimoliy Makedoniya va Chernogoriya prezidentlari bilan birgalikda o‘sha oyda Rossiyaning Ukraina fuqarolik obyektlariga berilgan raketa zarbalari seriyasini qoraladi va tugatishni talab qildi va ularni xalqaro huquqqa muvofiq jazolanishi kerak bo‘lgan harbiy jinoyatlar deb taʼrifladi[12].

Davlat rahbarlarining sammitlari

B9 davlat rahbarlarining sammitlari
YilSanaMamlakatShaharMezbon rahbari
2015-yil4-noyabr  RuminiyaBuxarestKlaus Iohannis[1]
2018-yil8-iyun  PolshaVarshavaAnjey Duda[13]
2019-yil28-fevral  SlovakiyaKoshiceAndrey Kiska[14]
2021-yil10-may  RuminiyaBuxarestKlaus Iohannis va Anjey Duda[15]
2022-yil25-fevral  PolshaVarshavaAnjey Duda[16]
2022-yil10-iyun  RuminiyaBuxarestKlaus Iohannis va Anjey Duda[17]

Tashqi ishlar vazirlarining sammitlari

Buxarest 2021-yil 27-oktabrda Tallinda (Estoniya) vazirlar yig‘ilishi
B9 tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvlari
YilSanaMamlakatShahar
2016-yil8-noyabr  RuminiyaBuxarest[18]
2017-yil9-oktyabr  PolshaVarshava[19]
2020-yil10-mart  LitvaVilnyus[20]
2021-yil27-oktyabr  EstoniyaTallin[21]
2022-yil31-mart  SlovakiyaBratislava[22]

Mudofaa vazirlari sammitlari

B9 mudofaa vazirlarining uchrashuvlari
YilSanaMamlakatShahar
2018-yil12-14-mart  RuminiyaBuxarest[23]
2019-yil4-aprel  PolshaVarshava[24]
2021-yil25-noyabr  RuminiyaBuxarest[25]

Manbalar