Avstraliya Fanlar akademiyasi
Avstraliya Fanlar Akademiyasi (inglizcha: Australian Academy of Science, AAS) 1954-yilda bir guruh taniqli avstraliyaliklar, jumladan London Qirollik jamiyatining avstraliyalik vakillari tomonidan tashkil etilgan[1]. Ser Mark Olifant Akademiyaning birinchi prezidenti boʻlgan. Akademiya London Qirollik jamiyatiga oʻxshash tarzda tashkil etilgan boʻlib, uning vakolatlari qirollik nizomi bilan tasdiqlangan. Akademiya mustaqil tashkilot boʻlib, Avstraliya hukumati roziligi bilan ishlaydi. Akademiya kotibiyati Kanberra shahrida, Jon Shin nomi bilan atalgan „Shine Dome“ binosida joylashgan.
Akademiyaning maqsadi ilm-fanni turli yoʻllar bilan targʻib qilishdir. Dasturning toʻrtta asosiy yoʻnalishi aniqlandi:
- Fanga qoʻshgan ulkan hissalarini eʼtirof etish;
- Taʼlim va jamoatchilikni xabardor qilish;
- ilm-fan siyosati;
- Xalqaro munosabat.
Tashkil etilishi
Avstraliya Fanlar Akademiyasining asoschisi 1919-yilda Avstraliyani Xalqaro Fan Kengashida vakillik qilish uchun tashkil etilgan Avstraliya Milliy Tadqiqot Kengashi (ANRC) edi. 1954-yilda Kengash oʻz faoliyatini toʻxtatdi va uning oʻrniga Avstraliya Fanlar Akademiyasi[2] tashkil etildi.
Aʼzolik
Avstraliyaning 420 dan ortiq yetakchi olimlari Avstraliya Fanlar akademiyasining aʼzolaridir. Akademiyaga aʼzolik olimning o‘z fan sohasi rivojiga qo‘shgan salmoqli hissasini hamkasblar tomonidan eʼtirof etilishini talab qiladi. Har yili akademiyaning yigirma nafargacha yangi aʼzosi saylanishi mumkin[3].
Har uch yilda bir marta Akademiyaning ikki nafardan koʻp boʻlmagan aʼzosi alohida ilmiy tadqiqotlar uchun emas, balki butun fan rivojiga qoʻshgan ulkan hissasi uchun qoʻshimcha ravishda saylanishi mumkin. Avstraliya ilmiy hamjamiyatiga aloqador boʻlgan oz sonli taniqli xorijiy olimlar Akademiyaning dotsent aʼzolari etib saylandi.
Akademiya aʼzosi nomidan keyin FAA (Avstraliya Fanlar Akademiyasi aʼzosi) qisqartmasi qoʻshiladi.
Taʼsischilar
Avstraliya Fanlar Akademiyasi tashkil etilgan vaqtda 24 nafar aʼzodan iborat edi:
| Ism | Ilmiy mutaxassislik |
|---|---|
| Keith Edward Bullen | Matematika va geofizika |
| Frenk Makfarleyn Bernet | Virusologiya va immunologiya, Nobel mukofoti laureati |
| David Catcheside | Genetika |
| Thomas MacFarland Cherry | Matematika |
| Ian Clunies Ross | Parazitologiya va ilmiy boshqaruv |
| Edmund Alfred Kornish | Statistika |
| Jon Keru Ekkls | Neyrofiziologiya, Nobel mukofoti laureati |
| Edwin Sherbon Hills | Geologiya |
| Leonard Huxley | Fizika |
| Raymond Jeyms Vud Le Fevre | Kimyo |
| Rudi Lemberg | Biokimyo |
| Hedley Marston | Biokimyo |
| Leslie H. Martin | Fizika |
| David Forbes Martyn | Fizika |
| Duglas Mawson | Geologiya |
| Alexander John Nicholson | Entomologiya |
| Mark Olifant | Fizika |
| Jozef Leyd Posi | Radiofizika va astronomiya |
| Jeyms Artur Preskott | Qishloq xoʻjaligi fanlari |
| David Rivett | Kimyo |
| Thomas Gerald Room | Matematika |
| Sidney Sanderlend | Neyrobiologiya |
| Oscar Werner Tiegs | Zoologiya |
| Richard Vulli | Astronomiya |
Prezidentlar
- Ser Mark Olifant (1954—1957)
- Ser Jon Keru Ekkls (1957—1961)
- Ser Tomas Cherry (1961—1964)
- Ser Frank Makfarleyn Bernet (1965—69)
- Doktor David Forbs Martin (1969—1970)
- Professor Doroti Hill (1970)
- Ser Rutherford Ness Robertson (1970—1974)
- Ser Jeffri Badger (1974—1978)
- Doktor Lloyd Evans (1978—1982)
- Professor Artur Birch (1982—1986)
- Professor David Roderick Curtis (1986—1990)
- Professor David P. Craig (1990—1994)
- Ser Gustav Nossal (1994—1998)
- Professor Brian Anderson (1998—2002)
- Doktor Jim Peacock (2002—2006)
- Professor Kurt Lambeck (2006—2010)
- Professor Syuzan Kori (2010—2014)
- Professor Andrew Bruce Holmes (2014—2018)
- Professor Jon Shin (2018—)
Shine Dome
Avstraliya Fanlar akademiyasining qarorgohi, dastlab Bekker uyi nomi bilan tanilgan Shine gumbazi Kanberraning taniqli diqqatga sazovor joyidir. Bino gʻayrioddiy dizaynga ega boʻlib, sekin egilgan gumbazning segmenti koʻrinishida. U arxitektor Ser Roy Grounds tomonidan ishlab chiqilgan. Gumbazning diametri 45,74 metr boʻlib, 1959-yilda qurib bitkazilganida Avstraliyaning eng katta gumbazi boʻlgan.
1956-yilning 1-dekabrida Adelaida shahrida Akademiya binosini qurish boʻyicha qoʻmitaning yigʻilishi boʻlib oʻtgan. Yigʻilishda olti nafar meʼmorning loyihasi koʻrib chiqildi. Qabul qilingan loyiha ogʻirligi 710 tonna boʻlgan, 16 ta yupqa tayanchda joylashgan temir-beton gumbaz edi. Bino sayoz dekorativ hovuz bilan oʻralgan boʻlib, unda gumbaz tayanchlari bilan „turib turadi“. Betonning qalinligi taglikdagi 60 santimetrdan tepada 10 santimetrgacha oʻzgarib turadi. Gumbaz oʻzini tutadi, ichki tayanchlari yoʻq, qurilish qiymati 200 ming funt sterlingni tashkil etdi. Birinchi tosh qoʻyish 1958-yilning 2-mayida boʻlib oʻtdi, u Avstraliya Bosh vaziri Robert Menzies tomonidan amalga oshirildi. 1869-yilda qurilgan va 1940-yillardan beri Stromlo togʻidagi rasadxonada boʻlgan 48 dyuymli Buyuk Melburn teleskopining poydevorining bir qismi sifatida „asos toshi“ ishlatilgan.
1962-yilda bino Akademiyaning aʼzosi Jek Ellerton Bekker sharafiga Bekker uyi deb ataldi. 2000-yilda bino gumbazni taʼmirlash uchun million dollar xayriya qilgan Akademiya aʼzosi Jon Shin sharafiga oʻzgartirilib Shine Dome deb ataldi.
Binoning ichki qismi uch qavatga boʻlingan. Oʻrta qavatda asosiy zal, teatr va boshqa bir qancha majlislar zallari; Yuqori qavatda teatr galereyasi va Adolf Basser kutubxonasi joylashgan. Podvalda Avstraliyadagi fan tarixiga oid hujjatlar arxivi joylashgan.
Manbalar
Havolalar
VikiOmborda Shine Dome mavzusi boʻyicha mediafayllar bor- www.science.org.au — Australian Academy of Science(ingl.)
- www.deh.gov.au // Australian Academy of Science Building[sayt ishlamaydi](ingl.)
