Avstraliya — Polsha munosabatlari
Avstraliya va Polsha oʻrtasida diplomatik aloqalar mavjud. 170 000 dan ortiq Avstraliya fuqarolari asli polshalikdir[1]. Ikkala davlat ham Avstraliya guruhi va Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti aʼzolaridir.
 | |
 Avstraliya |  Polsha |
Mamlakatni taqqoslash
| Rasmiy nomi | Avstraliya | Polsha |
| Bayroq | .svg) |  |
| Gerb |  |  |
| Aholisi | 25,992,800 | 38,036,118 |
| Hududi | 7,692,024 km² | 312,696 km² |
| Aholi zichligi | 3.4/km² | 122/km² |
| Poytaxti | Kanberra | Varshava |
| Hukumat | Federativ Parlamentar konstitutsion monarxiya | Unitar parlamentar respublika |
| Rasmiy tili | Ingliz tili | Polyak tili |
| Diniy e'tiqodi | 43,9 % xristianlik, 38,9 % dinsiz, 3,2 % islom, 2,7 % hinduizm, 2,4 % buddizm, 1,7 % boshqalar, 7,2 % aniqlanmagan | 88,7% xristianlik: 87,6% katolik1,1% boshqa xristianlar;2,4% dinsiz, |
| YaIM (nominal) | 1.748 trillion AQSh dollari (67,464 $ aholi jon boshiga) | 716.3 milliard AQSh dollari (19,023 $ aholi jon boshiga) |
| Inson taraqqiyoti indeksi | 0,939 | 0.876 |
| Xalqaro qoʻngʻiroq kodi | +61 | +48 |
| Pul birligi | Avstraliya dollari | Zlotiy |
Tarixi
Avstraliyaga birinchi Polsha fuqarolari 1696-yilning dekabrida kelgan[2]. 10 nafar Polsha fuqarosi Gollandiyalik tadqiqotchi Villem de Vlaming bilan Gʻarbiy Avstraliyani oʻrganish chogʻida suzib kelgan. Avstraliyaga joylashgan birinchi polyak Jozef Potaski boʻlib, u 1803-yilda oilasi bilan birga mahkum sifatida Tasmaniyaning Xobart shahriga kelgan. Keyingi 40 yil davomida oʻnlab polshalik muhojirlar Avstraliyaga kelib joylashdilar[3].
1900-yillarning boshlarida Avstraliya Britaniya imperiyasining bir qismi boʻlgan paytda Avstraliya va Polsha oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar London orqali amalga oshirilgan. Birinchi jahon urushidan keyin Polsha 1918-yilda mustaqillikka erishdi va keyin 1919-yilda Sidneyda konsullik va 1931-yilda Melburnda konsullik ochdi. Biroq ikkala konsullik ham 1939-yil sentabrida Germaniyaning Polshaga bostirib kirishidan soʻng darhol yopilgan[2]. Urush paytida Avstraliya va Polsha qoʻshinlari Italiya kampaniyasida, ayniqsa Monte Kasino jangi paytida birga jang qilishgan. Avstraliyalik harbiy asirlar, bosib olingan Polshada joylashgan nemis asirlari lagerlarida saqlanayotgan ittifoqchi harbiy asirlar orasida boʻlgan. Stalag XX-A lageridan qochib, Polsha partizan harakatlariga qoʻshilgan va Varshava qoʻzgʻolonida jang qilgan avstraliyalik askar Valter Edvard Smit Varshava qoʻzgʻoloni xochi bilan taqdirlangan birinchi xorijlikdir[4]. Urushdan keyin Polsha yana tuzildi, lekin davlat urushgacha boʻlganidan farqli chegaralarga ega va Sovet tomonidan oʻrnatilgan kommunistik rejim bilan boshqarilgan.
1947-yildan 1966-yilgacha 61 000 dan ortiq polshalik muhojir Avstraliyaga koʻchib kelgan. Polshalik muhojirlarning aksariyati faxriylar, koʻchirilganlar, mehnat va kontsenratsion lagerlar, harbiy asirlar lagerlari yoki immigratsiya lagerlarida omon qolganlar boʻlgan[2]. 1972-yil fevral oyida Avstraliya va Polsha rasmiy ravishda diplomatik munosabatlar oʻrnatdilar. Oʻsha yili Polsha Kanberrada elchixonasini ochdi. 1973-yil sentabrida Varshavada Avstraliya elchixonasini ochdi[2].
1980-yillar davomida Polsha birdamlik („Solidarność“) harakatini boshdan kechirdi va natijada mamlakatda kommunizm quladi. Oʻsha vaqt oraligʻida 25 000 dan ortiq „Birdamlik“ muhojirlari Avstraliyaga koʻchib kelgan[2].
2021-yil avgust oyida Polsha notijorat asosda Avstraliyaga bir million COVID-19 vaksinasini sotdi[5].
Yuqori darajadagi tashriflar
Eng yuqori tashrif 2000-yil sentyabr oyida Polsha prezidenti Aleksandr Kvashnevskiy Avstraliyaga tashrif buyurishi va 2000-yilda Sidneyda boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarining ochilish marosimida ishtirok etganida sodir boʻlgan[6]. 2013-yil may oyida Polsha tashqi ishlar vaziri Radoslav Sikorski Avstraliyaga rasmiy tashrif bilan keldi. Koʻp oʻtmay tashrif Avstraliya tashqi ishlar vaziri Juli Bishop tomonidan 2014-yil mart oyida oʻzaro javob boʻldi, oʻshanda har ikki mamlakat Ishchi taʼtil vizasi shartnomasini imzoladilar[1]. 2013-yilda ikki davlat diplomatik munosabatlar oʻrnatilganining 40 yilligini nishonladi[2].
Ikki tomonlama munosabatlar
1972-yilda diplomatik aloqalar oʻrnatilganidan buyon har ikki davlat oʻrtasida koʻplab shartnomalar imzolangan, jumladan, Investitsiyalar va ragʻbatlantirish va himoya qilish toʻgʻrisidagi bitim (1991); Ikki tomonlama soliqqa tortish toʻgʻrisidagi bitim (1991); Ekstraditsiya shartnomasi (1999); Havo xizmatlari toʻgʻrisidagi bitim (2005); Atrof-muhit texnologiyalari, tovarlar va xizmatlar sohasida hamkorlik toʻgʻrisidagi qoʻshma bitim (2006); va Ijtimoiy sugʻurta shartnomasi (2010)[1].
2012-yilda Avstraliya Polshadagi Osvensim-Birkenau oʻlim lagerlarini saqlab qolish uchun Osvensim-Birkenau jamgʻarmasiga 500 ming Avstraliya dollari xayriya qildi[7]. 2021-yil avgust oyida Avstraliya Polshadan bir milliondan ortiq Pfizer/BioNTech COVID-19 vaksinalarini oshkor qilinmagan narxda sotib oldi. Avstraliya Bosh vaziri Skott Morrison shaxsan oʻzining polshalik hamkasbi Mateush Moravetskiga kelishuv uchun minnatdorchilik bildirdi va Moravetskiga Sidneyda davom etayotgan epidemiya savdoga sabab boʻlganini aytdi[8].
Savdo aloqalari
2018-yilda Avstraliya va Polsha oʻrtasidagi savdo hajmi 1,1 milliard dollarni tashkil etdi[9]. Avstraliyaning Polshaga asosiy eksporti koʻmir, mis rudalari va kontsenratlar, rux rudalari va konsentratlar va dori-darmonlarni oʻz ichiga oladi. Polshaning Avstraliyaga asosiy eksporti kumush va platina, mexanik ishlov berish uskunalari va ehtiyot qismlari, yuk tashish va yoʻlovchi avtotransport vositalaridan iborat[1].
Doimiy diplomatik vakolatxonalar
- Varshavada Avstraliyaning elchixonasi bor[10].
- Polshaning Kanberrada elchixonasi va Sidneyda bosh konsulligi bor[11].
Varshavadagi Avstraliya elchixonasi
Polshaning Kanberradagi elchixonasi
Polshaning Sidneydagi Bosh konsulligi
Manbalar
Andoza:Foreign relations of Australia