Amerika Qoʻshma Shtatlari Vitse-prezidentlari roʻyxati
Amerika Qoʻshma Shtatlari Vitse-prezidenti (inglizcha: Vice President of the United States of Amerika) Amerika Qoʻshma Shtatlari federal hukumati ijroiya hokimiyatida Prezidentdan keyin ikkinchi eng muhim mansabdor shaxs deb qaraladi. Birinchi AQSh Vitse-prezidenti Jon Adams, hozirgi vitse-prezident Kamala Harris hisoblanadi. Tarix davomida bu lavozimni 49 kishi egallab kelgan[1].
Qoʻshma Shtatlar vitse-prezidenti koʻp vakolatlarga ega emas, Vitse-prezidentning asosiy konstitutsiyaviy funksiyasi shundaki, u AQSh prezidenti vafot etgan, isteʼfoga chiqqan yoki lavozimidan chetlashtirilgan taqdirda uning oʻrnini egallaydi[2]. Sakkiz nafar Vitse-prezident oʻzlaridan oldingilarning vafoti va bir nafari isteʼfoga chiqishi tufayli yuqori lavozimni egallagan. Bundan tashqari, Vitse-prezident Senatning rasmiy rahbari hisoblanadi. Vitse-prezidentlikka nomzodlarga Qoʻshma Shtatlar prezidentligiga nomzodlar bilan bir xil talablar qoʻyiladi[3][4].
Vitse-prezidentlar roʻyxati
- Partiyalar
Federalistlar partiyasi
Demokratik Respublikachilar partiyasi
Demokratilar partiya
Whig partiyasi
Respublikachilar partiyasi
| № | Vitse-prezidentlar | Vitse-prezidentlik yillari | Shtat | |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  | John Adams 1735—1826 | 1789-yil 21-aprel 1797-yil 4-mart | Massachusetts |
| 2 | (cropped).jpg) | Thomas Jefferson1743—1826 | 1797-yil 4-mart 1801-yil 4-mart | Virjiniya |
| 3 |  | Aaron Burr 1756—1836 | 1801-yil 4-mart 1805-yil 4-mart | Nyu-York |
| 4 |  | George Clinton1739—1812 | 1805-yil 4-mart 1812-yil 20-aprel | New-York |
| 1 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1812-yil 20-aprel 1813-yil 4-mart | ||
| 5 |  | Elbridge Gerry 1744—1814 | 1813-yil 4-mart 1814-yil 23-noyabr | Massachusets |
| 2 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1814-yil 23-noyabr 1817-yil 4-mart | ||
| 6 |  | Daniel D. Tompkins1774—1825 | 1817-yil 4-mart 1825-yil 4-mart | Nyu-York |
| 7 |  | John C. Calhoun1782—1850 | 1825-yil 4-mart 1832-yil 28-dekabr | Janubiy Karolina |
| 3 | Vitse-prezident isteʼfoga chiqqani sababli bu oʻrin boʻsh | 1832-yil 28-dekab 1833-yil 4-mart | ||
| 8 |  | Martin Van Buren1782—1862 | 1833-yil 4-mart 1837-yil 4-mart | Nyu-York |
| 9 | .jpg) | Richard Mentor Johnson1780—1850 | 1837-yil 4-mart 1841-yil 4-mart | Kentukki |
| 10 |  | John Tyler1790—1862 | 1841-yil 4-mart 1841-yil 4-mart | Virjiniya |
| 4 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1841-yil 4-mart 1845-yil 4-mart | ||
| 11 |  | George M. Dallas 1792—1864 | 1845-yil 4-mart 1849-yil 4-mart | Pensilvaniya |
| 12 |  | Millard Fillmore 1800—1874 | 1849-yil 4-mart 1850-yil 9-iyul | Nyu-York |
| 5 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1850-yil 9-iyul 1853-yil 4-mart | ||
| 13 |  | William R. King1786—1853 | 1853-yil 4-mart 1853-yil 18-aprel | Alabama |
| 6 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1853-yil 18-aprel 1857-yil 4-mart | ||
| 14 |  | John C. Breckinridge 1821—1875 | 1857-yil 4-mart 1861-yil 4-mart | Kentukki |
| 15 |  | Hannibal Hamlin 1809—1891 | 1861-yil 4-mart 1865-yil 4-mart | Meyn |
| 16 |  | Andrew Johnson 1808—1875 | 1865-yil 4-mart 1865-yil 15-aprel | Tennessi |
| 7 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1865-yil 15-aprel 1869-yil 4-mart | ||
| 17 |  | Schuyler Colfax 1823—1885 | 1869-yil 4-mart 1873-yil 4-mart | Indiana |
| 18 |  | Henry Wilson 1812—1875 | 1873-yil 4-mart 1875-yil 22-noyabr | Massachusetts |
| 8 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1875-yil 22-noyabr 1877-yil 4-mart | ||
| 19 |  | William A. Wheeler 1819—1887 | 1877-yil 4-mart 1881-yil 4-mart | New-York |
| 20 | .jpg) | Chester A. Arthur 1829—1886 | 1881-yil 4-mart 1881-yil 19-sentabr | New York |
| 9 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1881-yil 19-sentabr 1885-yil 4-mart | ||
| 21 |  | Thomas A. Hendricks 1819—1885 | 1885-yil 4-mart 1885-yil 25-noyabr | Indiana |
| 10 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1885-yil 25-noyabr 1889-yil 4-mart | ||
| 22 |  | Levi P. Morton 1824—1920 | 1889-yil 4-mart 1893-yil 4-mart | New York |
| 23 |  | Adlai Stevenson 1835—1914 | 1893-yil 4-mart 1897-yil 4-mart | Illinoys |
| 24 |  | Garret A. Hobart 1844—1899 | 1897-yil 4-mart 1899-yil 21-noyabr | Nyu-Jersi |
| 11 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1899-yil 21-noyabr 1901-yil 4-mart | ||
| 25 |  | Theodore Roosevelt 1858—1919 | 1901-yil 4-mart 1901-yil 14-sentabr | Nyu-York |
| 12 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1901-yil 14-sentabr 1905-yil 4-mart | ||
| 26 |  | Charles W. Fairbanks 1852—1918 | 1905-yil 4-mart 1909-yil 4-mart | Indiana |
| 27 |  | James S. Sherman 1855—1912 | 1909-yil 4-mart 1912-yil 30-oktabr | Nyu-York |
| 13 | Vitse-prezident vafoti munosabati bilan boʻsh turgan lavozim | 1912-yil 30-oktabr 1913-yil 4-mart | ||
| 28 |  | Thomas R. Marshall 1854—1925 | 1913-yil 4-mart 1921-yil 4-mart | Indiana |
| 29 |  | Calvin Coolidge 1872—1933 | 1921-yil 4-mart 1923-yil 2-avgust | Massachusets |
| 14 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1923-yil 2-avgust 1925-yil 4-mart | ||
| 30 |  | Charles G. Dawes 1865—1951 | 1925-yil 4-mart 1929-yil 4-mart | Illinoys |
| 31 |  | Charles Curtis 1860—1936 | 1929-yil 4-mart 1933-yil 4-mart | Kanzas |
| 32 |  | John Nance Garner 1868—1967 | 1933-yil 4-mart 1941-yil 20-yanvar | Texas |
| 33 | .jpg) | Henry A. Wallace 1888—1965 | 1941-yil 20-yanvar 1945-yil 20-yanvar | Ayova |
| 34 |  | Harry S. Truman 1884—1972 | 1945-yil 20-yanvar 1945-yil 12-aprel | Missuri |
| 15 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1945-yil 12-aprel 1949-yil 20-yanvar | ||
| 35 |  | Alben W. Barkley 1877—1956 | 1949-yil 20-yanvar 1953-yil 20-yanvar | Kentukki |
| 36 |  | Richard Nixon 1913—1994 | 1953-yil 20-yanvar 1961-yil 20-yanvar | Kaliforniya |
| 37 |  | Lyndon B. Johnson 1908—1973 | 1961-yil 20-yanvar 1963-yil 22-noyabr | Texas |
| 16 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1963-yil 22-noyabr 1965-yil 20-yanvar | ||
| 38 |  | Hubert Humphrey 1911—1978 | 1965-yil 20-yanvar 1969-yil 20-yanvar | Minnesota |
| 39 |  | Spiro Agnew 1918—1996 | 1969-yil 20-yanvar 1973-yil 10-oktabr | Merilend |
| 17 | Vitse-prezident isteʼfoga chiqqani sababli bu oʻrin boʻsh | 1973-yil 10-oktabr 1973-yil 6-dekabr | ||
| 40 | .jpg) | Gerald Ford 1913—2006 | 1973-yil 6-dekabr 1974-yil 9-avgust | Michigan |
| 18 | Vitse-prezident prezidentlik lavozimini egallashi sababli bu lavozim boʻsh | 1974-yil 9-avgust 1974-yil 19-dekabr | ||
| 41 |  | Nelson Rockefeller 1908—1979 | 1974-yil 19-dekabr 1977-yil 20-yanvar | Nyu-York |
| 42 | .jpg) | Walter Mondale 1928—2021 | 1977-yil 20-yanvar 1981-yil 20-yanvar | Minnesota |
| 43 |  | George H. W. Bush 1924—2018 | 1981-yil 20-yanvar 1989-yil 20-yanvar | Texas |
| 44 |  | Dan Quayle 1947 | 1989-yil 20-yanvar 1993-yil 20-yanvar | Indiana |
| 45 |  | Al Gore 1948 | 1993-yil 20-yanvar 2001-yil 20-yanvar | Tennessi |
| 46 |  | Dick Cheney 1941 | 2001-yil 20-yanvar 2009-yil 20-yanvar | Vayoming |
| 47 |  | Joe Biden 1942 | 2009-yil 20-yanvar 2017-yil 20-yanvar | Delaver |
| 48 | .jpg) | Mike Pence1959 | 2017-yil 20-yanvar 2021-yil 20-yanvar | Indiana |
| 49 | .jpg) | Kamala Harris 1964 | 2021-yil 20-yanvardan | Kaliforniya |
Tirik sobiq Vitse-prezidentlar
2022-yil iyul holatiga koʻra, AQShning 5 nafar sobiq vitse-prezidenti tirik[5][6][7][8]:
| Vitse-prezident | Vitse-prezidentlik yillari | Tugʻilgan sanasi |
|---|---|---|
| Dan Quayle | 1989—1993 | 1947-yil 4-fevral |
| Albert Gore | 1993—2001 | 1948-yil 31-mart |
| Dick Cheney | 2001—2009 | 1941-yil 30-yanvar |
| Joe Biden | 2009—2017 | 1942-yil 20-noyabr |
| Mike Pence | 2017—2021 | 1959-yil 7-iyun |
Vitse-prezident qasamyodi
AQSh Konstitutsiyasining yigirmanchi tahririga muvofiq, Qoʻshma Shtatlar Vitse-prezidenti saylov boʻlganiden keyingi yilning 20-yanvar kuni peshin vaqtida oʻz lavozimini egallaydi. Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidentining inauguratsiya marosimida saylangan Vitse-prezident saylangan Prezidentdan bir necha daqiqa oldin qasamyod qiladi. Prezidentlik qasamyodidan farqli oʻlaroq, Vitse-prezidentlik qasamyodi AQSh Konstitutsiyasida belgilanmagan.
Qasamyod matni
"Men Amerika Qoʻshma Shtatlari Konstitutsiyasini barcha tashqi va ichki dushmanlardan himoya qilishga va uni asrashga tantanali ravishda qasamyod qilaman. Men unga nisbatan haqiqiy ishonch va sadoqatni saqlab qolaman. Men ushbu majburiyatni hech qanday izohlarsiz yoki undan qochish maqsadisiz erkin qabul qilaman. Shuningdek men hozir kirishayotgan lavozimdagi vazifalarni vijdonan va masʼuliyat bilan bajaraman. Xudo menga yordam ber".
Vitse-prezidentlikka nomzodlar uchun qoʻyiladigan talablar
AQSh Konstitutsiyasining oʻn ikkinchi tahririda AQSh Vitse-prezidenti lavozimiga nomzod hamda Prezidentlik lavozimiga nomzod ham kamida Qoʻshma Shtatlarda kamida 14 yil yashagan hamda 35 yoshda boʻlishi kerak. Nomzodlardan AQShda tugʻiligan AQSh fuqarosi boʻlishi talab etiladi.