İlkay Gündoğan

Gyundogan Shimoliy Reyn-Vestfaliyaning Gelzenkirxen shahrida turk oilasida tugʻilgan^[3]. Uning otasi tomonidagi bobosi Turkiyaning Balıkesir shahridan Germaniyaning Rur viloyatiga konchi boʻlib ishlash uchun koʻchib kelgan „mehmon ishchi“ boʻlgan^[4]. Bu vaqt ichida uning rafiqasi bolalari bilan Turkiyada qolishgan, ular oʻsib-ulgʻaygan va maktabga borgan^[5]. 1979-yilda Gyundogʻanning otasi Irfan va uning aka-ukalari oilasini birlashtirish yoʻli bilan Germaniyaga keldi va u yerda ham qisqa vaqt oʻtib ish topadi.

Gyundogan VfL Bochumdan"Nyurnberg" klubiga 2009-yil-yilda oʻtadi. 2009-yil 19-sentabrda Bundesligadagi toʻrtinchi oʻyinida u "Bavariya"ga qarshi safarda birinchi golli uzatmani amalga oshiradi. Uning jamoa safidagi ilk goli 2010-yilning 20-fevralida yana “Bavariya”ga qarshi uy uchrashuvida kiritilgan^[6].

2011-yilning 5-mayida Gyundoʻgʻon Dortmundning “Borussiya” klubi bilan taxminan 4 million yevro evaziga 4 yillik shartnoma imzolagani ma’lum boʻladi^[7]. U 23-iyul kuni „Shalke 04“ ga qarshi DFL-Superkubogida debyut qiladi. Veltins-Arenadagi golsiz durangdan soʻng, u penaltilar seriyasida birinchi urinishlarini amalga oshiradi, garchi Kevin Großkroyts va Ivan Perishich „Shalke“ga gʻalaba keltira olmagan^[8].

17-dekabr kuni Gyundogʻan Dortmund uchun birinchi golini „Frayburg“ mehmoni boʻlib, 4:1 hisobida gʻalaba qozonadi^[9]. U 2012-yilning 22-fevralida bir marta klub zaxirasida oʻynaydi, tanaffusda uning oʻrniga Riko Benatelli 2-1 hisobida gʻalaba qozonadi^[10]. 20-mart kuni Gyundogʻan 120-daqiqada Greyter Fyurtni magʻlub etadi va Dortmundni DFB-Pokal finaliga olib chiqadi^[11]. U 12-may kuni butun finalni oʻtkazadi, “Bavariya” ustidan 5:2 hisobida gʻalaba qozonadi va bu Dortmundga birinchi ichki dublni taqdim etadi^[12].

2012-13 yilgi mavsumda Gyundogan „Borussiya Dortmund“ning UEFA Chempionlar Ligasi finaliga chiqqani uchun markaziy figuralaridan biri boʻlgan. U „Real Madrid“ ga qarshi ikki yarim final oʻyinidagi oʻyini uchun maqtovga sazovor boʻladi^[13][14]. 2013-yilning 25-mayida u 69-daqiqada penaltidan gol urib, Dortmundning “Bavariya”ga qarshi 2013-yilgi UEFA Chempionlar Ligasi finalida Londondagi “Uembli” stadionida oʻynagan umidlarini saqlab qoladi. Bu uning Dortmundliklar uchun oʻyindagi birinchi penalti boʻladi. „Bavariya“ 2:1 hisobida gʻalaba qozonadi^[15].

2013-yilning 27-iyulida Gyundogʻan 2013-yilgi DFL-Superkubogida Dortmund bilan raqibi “Bavariya”ga qarshi oʻyinda 4:2 hisobida gʻalaba qozonganida gol uradi^[16]. Avgust oyida, xalqaro xizmat paytida bel jarohati jarrohlik amaliyotini talab qildi, natijada u bir yilga safdan chiqadi^[17]. 2014-yilning aprelida u klubda 2016-yilgacha qolishi uchun yangi shartnoma imzolaydi^[18].

2015-yil 28-aprelda Gyundogan va Sebastyan Kehl penaltilar seriyasida „Bavariya“ ustidan gʻalaba qozonishdi va bu Dortmundni DFB-Pokal finaliga olib chiqadi^[19]. Ikki kundan soʻng, u va Dortmundning „Borussiya“si 2016-yilning 30-iyulidan soʻng muddati tugaganidan keyin shartnomani uzaytirmasligi maʼlum boʻladi^[20]. Biroq 2015-yilning 1-iyulida u klubda 2017-yilgacha qolishi uchun shartnomani uzaytiradi^[21].

2016-yilning 2-iyunida Gyundoʻgʻan Premer-liga vakili “Manchester Siti” bilan toʻrt yillik shartnoma imzolaydi, uning toʻlovi 20 milliom funt sterlingga teng boʻladi. U „Bavariya“ sobiq bosh murabbiyi Pep Gvardiola qoʻl ostida klubning birinchi transferi edi^[22]. U 14-sentabr kuni debyutini oʻtkazadi va toʻrt oy ichida ilk bor UEFA Chempionlar ligasi guruh bosqichining oʻz uyida „Borussiya Myonxengladbax“ ga qarshi oʻyinda maydonga tushadi. „Siti“ 4:0 hisobida gʻalaba qozonadi va u Serxio Aguero tomonidan belgilangan penaltini amalga oshiradi^[23]. Uch kundan soʻng, Gyundogʻan Manchester Siti stadionida 4:0 hisobida gʻalaba qozongan "Bornmut "ga qarshi oʻyinda oʻng oyogʻidan pastroq zarba bilan boshlaydi va gol uradi^[24]. U 2016-yil 29-oktabrda The Hawthornsda 4:0 hisobida gʻalaba qozongan “Vest Bromvich” ga qarshi oʻyinda dubl qayd etdi va Aguero darvozasini ishgʻol qiladi^[25]. U Chempionlar ligasi guruh bosqichida oʻz uyida 3:1 hisobida gʻalaba qozongan „Barselona“ ga qarshi ikkita gol urib, oʻz oʻyinini davom ettiradi^[26].

14-dekabr kuni Premer-liga doirasidagi " Uotford "ga qarshi oʻyinda Gyundoʻgʻan 44-daqiqada tizzasi jarohati tufayli almashtiriladi, Gvardiola jarohat olib bir necha oyga safdan chiqishini aytadi^[27]. Keyinroq Gyundogan oʻng tizzasidagi xochli bogʻlamlarini yirtgani va mavsumning qolgan qismini oʻtkazib yuborishi maʼlum boʻladi^[28].

2017-yilning 16-sentabr kuni Gyundogʻan 9 oy ichida “Manchester Siti” safida ilk bor oʻyinda maydonga tushadi va jamoaning Premer-ligada “Uotford”ga qarshi oʻyinda (6:0) zaxiradan maydonga tushadi^[29]. Uch oy oʻtgach, u mavsumdagi birinchi golini Leroy Sane tomonidan golli uzatma bilan kiritadi va bu gol "Siti "ni „Tottenxem“ga qarshi 4:1 hisobida gʻalaba qozonadi^[30]. 2018-yilning 13-fevralida u Chempionlar ligasining 16-turidan oʻrin olgan “Siti ” “Bazel ”ni mehmonda 4:0 hisobida magʻlubiyatga uchratib, har boʻlimda bittadan gol uradi^[31]. 4-mart kuni u “Chelsi”ga qarshi oʻz uyida 1:0 hisobida gʻalaba qozonib, Premer-liganing ikkita oʻtish rekordini oʻrnatadi: bitta oʻyinda eng koʻp uzatmaga urinish (174) va eng koʻp uzatma (167) boʻyicha; Oldingi ikkala rekord ham uning jamoadoshi Yaya Ture boʻlgan edi, u 2011-yil dekabr oyida " Stok Siti "ga qarshi 168 urinishdan 157 ta uzatmani amalga oshirgan^[32].

2019-yilning avgustida u «Manchester Siti» bilan yangi toʻrt yillik shartnoma imzolaydi^[33].

2020-yil 21-sentabr kuni Gyundoʻgʻonda COVID-19 testi ijobiy chiqadi, ya’ni u oʻn kun davomida oʻzini izolyatsiya qilishi kerak edi. Bu oʻsha kuniyoq „Manchester Siti“ning „ Vulverxempton“ ga qarshi mavsumdagi ilk oʻyini boʻlib oʻtishi eʼlon qilinadi^[34]. U oʻzining Premer-ligadagi mavsumdagi ilk golini 2020-yil 15-dekabrda „Vest Bromvich“ ga qarshi oʻyinda (1:1) kiritadi^[35]. 2021-yilning 7-fevralida u „Liverpul“ ustidan mehmonda 4:1 hisobida gʻalaba qozongan dubl qayd etib, “Siti”ning 2003-yildan beri “Enfild”dagi ilk gʻalabasini qoʻlga kiritadi^[36].

2021-yil 12-fevralda u yanvar oyidagi ajoyib oʻyinlari uchun Premer-ligada oyning eng yaxshi oʻyinchisini oladi^[37]. 2021-yil 12-mart kuni u ketma-ket ikkinchi oy Premer-ligada oyning eng yaxshi oʻyinchisi boʻladi, besh oʻyinda toʻrtta gol va bitta golli uzatmani amalga oshiradi. Bu bilan u «Manchester Siti» uchun ketma-ket sovrinlarni qoʻlga kiritgan birinchi futbolchiga aylanadi^[38]. U mavsumni 13 ta gol bilan „Manchester Siti“ning premer-liga mavsumidagi eng koʻp gol urgan futbolchisi sifatida yakunlaydi^[39].

2022-yilning 22-mayida u 2021-22-yilgi mavsumning soʻnggi kunida “ Aston Villa ”ga qarshi oʻyinda ikkita gol urib, 2021-22-yilgi Premer-liganing soʻnggi kunida “Manchester Siti ”ni gʻalaba qozonadi^[40].

Yillar davomida turli yoshlar jamoalarida oʻynagan Gyundoʻgʻan Germaniya terma jamoasiga ilk bor 2011-yilning avgust oyida Braziliyaga qarshi oʻrtoqlik oʻyini uchun chaqiruv oldi, ammo oʻyinda ishtirok etmadi. 11-oktabr kuni u Germaniya terma jamoasi safida debyutini Dyusseldorfdagi Esprit Arenada boʻlib oʻtgan UEFA Yevro-2012 saralash oʻyinida Belgiyaga qarshi 3:1 hisobidagi gʻalabaning soʻnggi olti daqiqasida sardor Filipp Lam oʻrniga maydonga tushadi^[41].

2012-yilning may oyida u murabbiy Yoaxim Lyov tomonidan UEFA Yevro-2012 uchun Germaniyaning 23 kishilik tarkibiga tanlandi va unga ikkinchi raqamli futbolka berildi. Germaniya yarim finalga chiqdi, lekin Gyundogan maydonga tushmadi. 

2013-yil 26-mart kuni Gyundogʻan Germaniya terma jamoasi safida ilk golini 2014-yil FIFA Jahon chempionati saralashida Qozogʻistonga qarshi Nyurnbergdagi Grundig stadionida oʻtkazdi^[42]. U oʻzining navbatdagi oʻyinida, 14-avgust kuni Kayzerslauterndagi Frits-Valter-Stadionda boʻlib oʻtgan oʻrtoqlik uchrashuvida Germaniya Paragvayga qarshi 0:2 hisobida magʻlub boʻlib, 3:3 hisobida durang oʻynaydi^[43]. Biroq, bu oʻyinda u belidan jarohat olib, uni butun yil davomida oʻtkazib yuboradi, yaʼni u Germaniya gʻalaba qozonadigan 2014-yilgi Jahon chempionatini oʻtkazib yuboradi^[44].

Gyundogan 2015-yil 25-mart kuni Avstraliya bilan 2:2 oʻrtoqlik oʻyinida xalqaro futbolga qaytdi^[45]. U 2015-yil 14-iyun kuni Gibraltar ustidan 7:0 hisobida gʻalaba qozongan^[46] va 2015-yil 7-sentabrda Xempden Parkda Shotlandiyaga qarshi oʻyinda 3:2 hisobida gʻalaba qozonib, Yevro-2016 musobaqasida ishtirok etgan^[47].

2016-yilning 6-may kuni Gyundogan jarohati sabab Yevro-2016 final bosqichida qatnasha olmasligi maʼlum boʻldi^[48]. Biroq u 2018-yil may oyida eʼlon qilingan Rossiyada boʻlib oʻtadigan JCh-2018 uchun terma jamoaning dastlabki tarkibini tuzdi^[49]. 2018-yil 4-iyun kuni Gyundogan Yoaxim Lyovning Jahon chempionati uchun 23 kishilik yakuniy tarkibiga kiritildi.^[50] 2021-yil 19-mayda u UEFA Yevro-2020 uchun terma jamoaga tanlandi^[51].

Gyundoganning Dortmundning „Borussiya“ klubidagi sobiq murabbiyi Yurgen Klopp Gyundoganni „koʻp kuchli tomonlarga ega aqlli va toʻliq yarim himoyachi“ deb taʼrifladi^[52]. Kloppning soʻzlariga koʻra, Gyundoʻgʻon Dortmundda „ishlar men oʻylagandek boʻlmaganini“ tan olgan boʻlsa-da, uning „oʻrganishga tayyorligi“ va „ajoyib munosabati“ Dortmundda asosiy rol oʻynashiga imkon berdi. Uning keyingi faoliyati klubdagi pleymeyker rolida boʻladi^[52]. U Dortmundning portlovchi oʻyin uslubiga „ijodkorlik va ajoyib uzatmalarni himoyaviy atributlar va zarur boʻlgan tinimsiz energiya bilan uygʻunlashtirgan holda“ moslasha oldi^[52]. Oʻzining dastlabki yillarida Gyundogʻan koʻpincha yarim himoyachi sifatida maydonga tushdi, ammo keyinchalik Dortmundda oʻzini yanada markaziy rolga qoʻydi. Pozitsiyaviy oʻzgarishlar haqida u shunday dedi: „Men keng oʻynash mening kuchim emas degan xulosaga keldim. Himoyachi yoki markaziy yarim himoyachi sifatida oʻzimni yaxshi his qilyapman, lekin pleymeyker sifatida ham oʻzimni ushlab turishimga ishonaman.“^[53]. 2016-yilgi UEFA profilida Filipp Röber ham Gyundoʻgʻon “toʻpga egalik qilishga asoslangan jamoalarda zoʻr ekanligini va tomonlarning tempini dikta qila olishini” ta’kidlagan^[53]. „Manchester Siti“da Gyundoʻgʻan oʻzining turli xil fazilatlarini, jumladan, oʻzining qarashlari, ish tezligi, texnik mahorati va koʻp qirraliligini turli yarim himoya pozitsiyalarida, shu jumladan xolding rolida ham namoyish etdi^[54][55]. Garchi u statistik maʼlumotlarga koʻra, boshqa yarim himoyadagi jamoadoshlari kabi unumli boʻlmagan boʻlsa-da, xususan, qayd etgan gollari va golli uzatmalari soni boʻyicha, u egalik qilish va boshqa oʻyinchilarga joy yaratish qobiliyati uchun OAVda maqtovga sazovor boʻldi^[55]. Qobiliyatiga qaramay, u faoliyati davomida koʻpincha jarohatlar bilan kurashgan^[56][53].

Gyundoganning Turkiyada tarbiyalangan amakivachchasi Naz Aydemir Fenerbahche va Turkiya ayollar terma jamoasining voleybolchisi^[57].

2018-yilning may oyida Gyundogʻan Londonda Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻon bilan, shuningdek, nemis, asli turk, boʻlgan yana ikki futbolchi Mesut Oʻzil va Cenk Toʻsun bilan uchrashadi. Gyundog’an faqat Germaniya fuqarosi bo’lishiga qaramay, davlat arbobini “mening prezidentim” deb atagani uchun tanqid qilinadi. Bu voqea Germaniyada siyosiy bahslarga sabab boʻladi va Gyundogʻan bir necha hafta oʻtgach, milliy terma jamoada oʻynaganida nemis muxlislari tomonidan masxara qilinadi^[58].

2019-yil oktabr oyida, Yevro 2020 saralashida Albaniya ustidan 1:0 hisobida gʻalaba qozongan Cenk Toʻsunning golidan soʻng, turkiyalik futbolchi Instagram’da fotosuratini e’lon qiladi, unda Tosun Turkiyaning Suriyaning shimoli-sharqida kurdlarga qarshi hujumida qatnashgan askarlarni qoʻllab-quvvatlaganini aytadi. Xabar dastlab turk millatiga mansub Germaniya terma jamoasi Emre Can va Gyundoganga yoqadi; ammo, keyin ikkalasi ham oʻzlarining yoqtirishlarini olib tashlaydilar. Voqea bilan bogʻliq holda Gyundogʻan, "Siyosiy deb hukm qilinganini koʻrib, „Like“ni qaytarib oldim" deydi va „Ishoning, oʻtgan yili sodir boʻlgan voqeadan keyin eng soʻnggi xohlaganim siyosiy bayonot berish edi“, deya taʼkidlab oʻtadi. „Toʻgʻrisi, sobiq Germaniya U21 jamoadoshim [Tosun] uchun u gʻalaba golini urganidan xursand boʻldim“^[59][60].

Borussiya Dortmund

• Bundesliga : 2011–12-yil
• DFB-Pokal : 2011–12-yil
• DFL-Superkubogi : 2013-yil
• UEFA Chempionlar Ligasi 2-oʻrinchi: 2012–13

Manchester Siti

• Premer-liga : 2017–18, 2018–19, 2020–21, 2021–22^[69];
• Angliya kubogi : 2018–19^[70];
• EFL kubogi : 2017–18^[71], 2018–19^[72], 2019–20^[73]; 2020–21^[74];
• FA hamjamiyat qalqoni : 2018^[75], 2019^[76];
• UEFA Chempionlar Ligasi 2-oʻrin: 2020–21^[77].

Shaxsiy yutuqlar

• Bundesliganing mavsum jamoasi: 2012–13^[78];
• Yilning ESM jamoasi : 2012–13^[79], 2020–21^[80];
• PFA Premer-ligada yilning eng yaxshi jamoasi : 2020–21^[81];
• Premier-liganing yil oʻyinchisi: 2021–22^[82];
• Premer-ligada oyning eng yaxshi futbolchisi : 2021-yil yanvar, 2021-yil fevral^[69];
• UEFA Chempionlar ligasining mavsum tarkibi: 2020–21^[83].