Yunancanın romanizasyonu
Yunancanın romanizasyonu, genelde Yunan alfabesi ile yazılan Yunanca metinlerin, Latin alfabesi ile temsili veya bunu yapmayı sağlayan bir sistemdir. Yunancanın romanizasyonu için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler, kaynak metnin Eski Yunanca mı Modern Yunanca mı olduğuna ve arzu edilen dönüştürmenin transkripsiyon mu transliterasyon mu olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Bilimsel amaçlarda transkripsiyon değil transliterasyon gereklidir çünkü orijinal sözcüğün yazılışına dair bilginin korunması gerekir. Örneğin Yunancada hem "ο" hem "ω" harfleri Türkçe "o" okunur ama ikisi de "o" olarak çevrilirse orijinal yazılışa geri dönüşte hataya kapı açılmış olur, çünkü ikilemden kaynaklanan bir belirsizlik meydana gelmektedir. Transliterasyonda harf veya harf gruplarının çevirileri birebirdir, bilgi kaybı olmadan her iki yöne doğru çeviri yapılabilir. Transkripsiyon, orijinal dildeki telaffuzun kendisine aktarma yapılan dilde yazılı olarak ifade edilmesidir. Transkripsiyon ya ortografik transkripsiyon ya da fonetik transkripsiyon şeklinde yapılır. Fonetik transkripsiyonda, orijinal dildeki her ses farklı bir karakterle belirtilir. Ortografik transkripsiyonda, orijinal dildeki telaffuz, aktarma yapılan dildeki harfler kullanılarak yapılır, özel karakterler kullanılmaz. Bu yüzden fonetik transkripsiyonda ses kaybı ya da değişmesi meydana gelmez, ancak ortografik transkripsiyonda ses kaybı ya da ses değişikliği gerçekleşebilir.
Tablo
Bu tablo, Yunan alfabesinden Latin alfabesine geçiş için çeşitli transkripsiyon ve transliterasyon kuralları listelemektedir.
| Yunanca | Eski | Modern | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ISO | BGN/ PCGN | BM/ ELOT | Türkçe transliterasyon![1] Türkçe ortografik transkripsiyon[1] | ||
| Α, α | a | a | A | a | a | a | a | a |
| Β, β | b | b | B | v | v | v | b | v |
| Γ, γ | g | g | G | g | g, y[not 1] | g | g | |
| Δ, δ | d | d | D | d | dh, d[not 2] | d | d | dh[not 3] |
| Ε, ε | e | e | E | e | e | e | e | e |
| Ζ, ζ | z | z, (dz) | Z | z | z | z | z | z |
| Η, η | e | ē | H | ī | i | i | ē | i |
| Θ, θ | th | th | Q | th | th | th | th | th[not 4] |
| Ι, ι | i | i | I | i | i | i | i | i |
| Κ, κ | c | k | K | k | k | k | k | k |
| Λ, λ | l | l | L | l | l | l | l | l |
| Μ, μ | m | m | M | m | m | m | m | m |
| Ν, ν | n | n | N | n | n | n | n | n |
| Ξ, ξ | x | x | C | x | x | x | ks | ks |
| Ο, ο | o | o | O | o | o | o | o | o |
| Π, π | p | p | P | p | p | p | p | p |
| Ρ, ρ | r, rh[not 5] | r, (rh[not 5]) | R | r | r | r | r | r |
| Σ, σ/ς | s | s | S | s | s[not 6] | s | s | s, z[not 7] |
| Τ, τ | t | t | T | t | t | t | t | t |
| Υ, υ | y | y, (u) | U | y | i | y | y, u[not 8] | i |
| Φ, φ | ph | ph | F | f | f | f | ph | f |
| Χ, χ | ch | ch | X | ch | kh | ch | kh | h |
| Ψ, ψ | ps | ps | Y | ps | ps | ps | ps | ps |
| Ω, ω | o | ō | W | ō | o | o | ō | o |
| Sesli harf ikilileri[not 9] | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunanca | Eski | Modern | ||||||
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ISO | BGN/ PCGN | UN/ ELOT | Türkçe transliterasyon![1] Türkçe ortografik transkripsiyon[1] | ||
| ιa | ya | |||||||
| αι | ae, e | ai | AI | ai | e | ai | ai | e |
| αυ | au | au | AU | au | av | av[not 7], af[not 10] | au | av[not 7], af[not 10] |
| ει | i | ei | EI | ei | i | ei | ei | i |
| ευ | eu | eu | EU | eu | ev | ev[not 7], ef[not 10] | eu | ev[not 7], ef[not 10] |
| ηυ | eu | ēu | HU | īy | iv | iv[not 7], if[not 10] | ēu | iv[not 7], if[not 10] |
| οι | oe, e | oi | OI | oi | i | oi | oi | i |
| ου | u | ou | OU | ou | u | ou | ou | u |
| υι | ui | ui | UI | yi | i | yi | yi | i |
| Sessiz harf ikilileri | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunanca | Eski | Modern | ||||||
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ISO | BGN/ PCGN | UN/ ELOT | Türkçe transliterasyon![1] Türkçe ortografik transkripsiyon[1] | ||
| γγ | ng | ng | GG | gg | ng | ng | ṉg | ng |
| γξ | nx | nx | GC | gx | nx | nx | gks | nks |
| γκ | nc | nk | GK | gk | g[not 11], ng[not 12] | gk | gk | |
| γχ | nch | nch | GX | gch | nkh | nch | nkh | nh |
| μπ | mp | mp | MP | mp | b[not 11], mb[not 12] | b[not 11], mp[not 12] | mp | b[not 13], mp[not 12] |
| ντ | nt | nt | NT | nt | d[not 11], nd[not 12] | nt | nt | d[not 11], nd[not 12] |
| Değiştiriciler (yalnızca klasik Yunanca) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunanca | Eski | |||||||
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ||||||
| ῾ | h[not 14] | h[not 14] | ( | (spiritus asper, δασεῖα) | ||||
| ᾿ | none | none | ) | (spiritus lenis, ψιλή) | ||||
| ͺ | i? | i? | | | (İota subscriptum, ὑπογεγραμμένη)[not 15] | ||||
| Eskimiş harfler | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunanca | Eski | |||||||
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ||||||
| ϝ | w | V | (digamma) | |||||
| ϛ | st | #2 | (stigma) | |||||
| ͱ | h[not 14] | h[not 14] | (heta) | |||||
| ϻ | s, ś | #711 | (san) | |||||
| ϸ | sh | (sho) | ||||||
| ϟ | q | #3 | (qoppa) | |||||
| ϡ | ss | #5 | (sampi) | |||||
| Özel harf | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunanca | Eski | |||||||
| Klasik | Bilimsel | Beta code | ||||||
| ȷ | j | (yot) | ||||||
Türkçe transliterasyonla ilgili ek kurallar:
- Yunancada "κσ" harf çifti Türkçeye "k.s" olarak ("ks" olarak değil) çevrilecektir. "ξ" harfi ise "ks" olarak yazılacaktır. Her ikisinin de okunuşu (transkripsiyonu) "ks" şeklinde olsa da, eğer Yunanca orijinaline geri gidişi mümkün kılmak amaçlanıyorsa bu farklılık gözetilimelidir.
- Eski metinlerde kullanılan (῾) işareti (spiritus asper) yerine 'h' harfi gelir. Bu işaret çağdaş yazımdan kalkmıştır.[1]
Türkçe transkripsiyonla ilgili ek kurallar:
- kelime sonundaki ν harfi, sonraki kelime π, τ, χ ile başlıyorsa, (ikisi bir arada) /mb/, /nd/, /ng/ okunur.
- kelime sonundaki ν harfi, sonraki kelime ξ, ψ ile başlıyorsa, (ikisi bir arada) /ngz/, /nbz/ okunur.
- γ harfi, χ önünde /n/ okunur.
- çift sessizler (σσ ve χχ gibi) tek sesli gibi okunur ve yazılırlar.
Diakritikler
Yunancanın geleneksel çok perdeli (politonik) yazımında Eski Yunanca’nın ses vurgulamasını temsil etmek için çeşitli farklı diaktirik işaretler ve kelime başında h 'nin varlığı veya yokluğu kullanılır. 1982'de modern Yunancada resmen tek perdeli (monotonik) yazıma geçildi. Geriye sadece iki diakritik kalmıştır, bunlar vurgu belirtmeye yarayan tiz aksan ve, ardışık iki sesli harfin birleştirilmemesini belirtmeye yarayan dieresistir. Tiz aksan ve dieresis hem BGN/PCGN hem de the UN/ELOT romanizasyon sistemlerinde korunmuştur. Bir istisna vardır: αυ, ευ ve ηυ sesli harf kombinasyonlarında aksan, (v veya f'ye dönüşen) υ'dan bir evvelki sesliye kayar.
Ayrıca bakınız
- Canlıların Yunanca kaynaklı adları için sistematik adlarda yaygın kullanılan Latince ve Yunanca sözcükler listesi for help with Greek-derived scientific names of organisms
Notlar
Kaynakça
- Latin-dışı harflerin transliterasyonu 20 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Thomas T. Pedersen tarafından hazırlanmış yazı sistemleri ve transliterasyon tabloları koleksiyonu. Çoğu dilin transliterasyon sistemleri için referans tabloları da içermektedir.
- Birleşmiş Milletler'in Romanizasyon Sistemleri için Çalışma Grubu 18 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Kongre Kütüphanesi'nin Transliterasyon tablosu 13 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Kongre Kütüphanesi Eski ve Orta Çağ Yunanca transliterasyon tablosu 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'unda bilimsel transliterasyon tarif edilmiştir. (İngilizce)