Sisam
Sisam [1][2][3][4][5] veya Susam (Yunanca: Σάμος, romanizasyonda: Sámos) Yunanistan'da, Doğu Ege Denizi'nde, Sakız Adası'nın güneyinde, Patmos ve On İki Adaların kuzeyinde, Dilek Yarımadası'nın karşısında ve Batı Türkiye'nin kıyılarından 16 km (9,9 mil) genişliğinde Dilek Boğazı ile ayrılan bir Yunan adasıdır. Aynı zamanda Kuzey Ege bölgesinin ayrı bölgesel bir birimidir.
| Samos Περιφερειακή ενότητα Σάμου | |
|---|---|
bölgesel birim | |
 Samos (şehir), Samos'un başkenti | |
 Sisam'ın konumunu gösteren harita | |
Koordinatlar: 37°45′K 26°50′D / 37.750°K 26.833°D | |
| Bölge | Kuzey Ege |
| Ülke |  Yunanistan |
| İl | Sisam |
| Adanın başkenti | Sisam (şehir) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 477.4 km² |
| En yüksek nokta | 1.434 m (4.704 ft) |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 32.642 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
| Posta Kodu | 831 xx |
| Alan kodu | 2273 |
Resmî site samos.gr | |
Antik çağlarda Sisam, özellikle üzüm bağları ve şarap üretimiyle tanınan, özellikle zengin ve güçlü bir şehir devletiydi.[6] Antik bir mühendislik harikası olan Eupalinian su kemerini de içeren, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Pythagoreion ve Sisam Heraionu Sisam’dadır. Sisam, Pisagor teoremine adını veren Yunan filozof ve matematikçisi Pisagor'un, filozoflar Sisamlı Melissus ve Epikür'ün ve Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü öne süren bilinen ilk kişi sisamlı gök bilimci Aristarkus'un doğduğu yerdir. Sisam şarabı antik çağda iyi bilinirdi ve hala adada üretilir.
Ada, 1835'ten Mart 1913'te Yunanistan'a katılana kadar Osmanlı Süzerenliği hükümranlığında yarı özerk Sisam Emâreti tarafından yönetilmişti.[6]
Bu adanın en büyük yerleşim merkez şehrini, Sisam adasını, Ahikerya (Yunanca: Ικαρία, İkarya) adasını ve bölgedeki birkaç küçük adayı kapsayan nomos idari bölgesidir. Tarihte kurulan on iki İyon kolonisinden biridir.
2001’de Sisam şehrinin (Yunanca: Vathi de denir) nüfusu 12.500, Sisam ada nüfusu 37.000, Sisam nomos (Sisam + Ahikerya) nüfusu 44.000'di.
Aydın ilinin Kuşadası ilçesinde bulunan Dilek Yarımadası'na oldukça yakındır (2 kilometre). Kuşadası'ndan günlük işleyen birkaç seferle deniz yoluyla yaklaşık 90 dakikada ulaşılabilen Sisam adasının görülmeye değer pek çok yeri vardır. Bunlar arasında antik kent, kente su taşıma amaçlı MÖ 6. yüzyıldan kalma tünel, Hera tapınağı, herkesin Türkçe konuştuğu Karaveli köyü, Yenikarlovası balıkçı kasabası sayılabilir. Ayrıca Gümüldür'den rahatlıkla görülebilen ve Tavşan Adası'nın tam karşısındadır.
Etimoloji
Strabon bu ismi Fenikece| dilinde "yüksek" anlamına gelen sama kelimesinden almıştır.[8][9][10]
Coğrafya
Adanın alanı 477.395 km2 (184.323,2 sq mi) olup, uzunluğu 43 km (27 mi) ve genişliği 13 km (8 mi)'dir. Anadolu'dan yaklaşık 1-mil (1,6 km) genişliğinde Mycale boğazı ile ayrılır. Büyük ölçüde dağlık olmasına rağmen, Sisam’ın nispeten geniş ve verimli birkaç ovası vardır.
Adanın büyük kısmı Misket üzümünden şarap yapılan üzüm bağlarıyla kaplıdır. Kuzeydoğuda başkent Vathi dışındaki en önemli ovalar kuzeybatıda Karlovasi, güneydoğuda Pithagorion ve güneybatıda Marathokampos ovalarıdır. Ada 33.814 nüfusuyla, Yunan adaları arasında en kalabalık 9. adadır.
Sisam iklimi tipik olarak Akdeniz'dir; ılık ve yağışlı kışlar, sıcak ve yağmursuz yazlar yaşanır.
Sisam'ın görünümüne iki büyük dağ hakimdir: Ampelos ve Kerkis (anc. Kerketeus). Ampelos masifi (halk dilinde "Karvounis" olarak anılır) ikisinden daha büyüktür ve 1.095 metre (3.593 ft) yükselen ada merkezini kaplar. Kerkis Dağı, alanı daha az olmasına rağmen, ikisinden daha uzundur ve 1,434 metre (4,70 ft) zirvesiyle adanın en yüksek noktasıdır. Dağlar Anadolu ana karasındaki Dilek sıradağlarının devamı niteliğindedir.[6]
Fauna
Samos’ta, altın çakal, taş sansar, yaban domuzu, flamingo ve fok gibi pek çok tür yaşar.[11]
İklim
Samos'ta, kışları ılık ve yağışlı, yazları ise sıcak ve kurak olan, sıcak yaz Akdeniz iklimi (Köppen iklim sınıflandırması: Csa) görülür. Şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık 430 °C (806 °F) en düşük ise -34 °C (-29 °F). En sıcak ve kurak ay Temmuz, ardından Ağustos, en soğuk ay Şubat ve en fazla yağış alan ay ise Aralık ayıdır. Samos, 705 milimetre (27,8 in) yıllık ortalama yağış miktarı alırken, yıllık ortalama sıcaklık ise 18,4 °C (65,1 °F) seviyesindedir. Nem yaz aylarında en düşük, sonbaharın sonunda ise en yüksektir.
 Sisam Uluslararası Havalimanı, Yunanistan (1978-2010) iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 20,4 | 21,6 | 25,0 | 30,0 | 36,4 | 39,6 | 43,0 | 41,4 | 37,2 | 36,0 | 27,2 | 23,0 | 43,0 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 13,5 | 13,5 | 15,9 | 19,7 | 24,9 | 30,1 | 33,0 | 32,8 | 28,6 | 23,5 | 18,4 | 15,0 | 22,4 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 10,3 | 10,0 | 12,1 | 15,9 | 20,6 | 25,5 | 28,4 | 27,9 | 24,3 | 19,4 | 14,5 | 11,9 | 18,4 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 7,2 | 6,9 | 8,4 | 11,1 | 14,9 | 19,5 | 22,8 | 22,8 | 19,2 | 15,5 | 11,3 | 8,8 | 14,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −2,4 | −3,4 | −1 | 2,5 | 7,4 | 8,8 | 14,8 | 16,4 | 12,2 | 7,0 | 1,0 | −1,4 | −3,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 135,0 | 105,5 | 76,4 | 40,2 | 19,8 | 1,6 | 0,5 | 0,5 | 16 | 35,8 | 116,4 | 156,8 | 704,5 |
| Ortalama yağışlı gün (≥ 0.1 mm) | 12,4 | 10,4 | 8,6 | 7,4 | 4,0 | 1,1 | 0,2 | 0,1 | 1,4 | 4,6 | 9,3 | 13,7 | 73,2 |
| Ortalama nem (%) | 70,2 | 68,1 | 67,5 | 64,4 | 59,1 | 50,5 | 43,7 | 46,0 | 51,6 | 62,2 | 68,6 | 72,6 | 61,3 |
| Kaynak: Hellenic National Meteorological Service (temperature and precipitation days)[12] | |||||||||||||
| Kaynak1: NOAA (precipitation, and extremes),[13] Info Climat extremes 1991-present [14] | |||||||||||||
Galeri
Vathy'deki belediye binası ve arkeoloji müzesi
Samos şehrindeki Aziz Spyridon
Eski tütün fabrikası, Samos şehri
Kokkari sahili
