Parkinson hastalığı
Parkinson hastalığı, hem motor sistemi hem de motor dışı sistemleri etkileyen, merkezî sinir sisteminin kronik dejeneratif bozukluğudur. Semptomlar genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve hastalık kötüleştikçe motor dışı semptomlar daha yaygın hâle gelir.[1][5] Erken semptomlar; tremor, rijidite, hareket yavaşlaması ve yürüme zorluğudur.[1] Biliş, davranış, uyku ve duyu sistemleri ile ilgili sorunlar da ortaya çıkabilir.[1][3][10] Parkinson hastalığı demansı, hastalığın ileri evrelerinde yaygın hâle gelir.
| Parkinson hastalığı | |
|---|---|
| Diğer adlar | Parkinson hastalığı, idiyopatik veya primer parkinsonizm, hipokinetik rijit sendrom, felç ajitanları, titreme felci |
.png) | |
| Olağan başlangıcı | 60 yaş üstü[1][2] |
| Uzmanlık | Nöroloji |
| Belirtiler | Tremor, rijidite, hareket yavaşlaması, yürüme zorluğu[1] |
| Komplikasyon | Demans, depresyon, anksiyete,[3] yeme problemleri ve uyku problemleri[4] |
| Nedenleri | Bilinmiyor[5] |
| Risk faktörü | Pestisit maruziyeti, kafa travması[5] |
| Tanı | Semptomlara göre[5] |
| Ayırıcı tanı | Lewy cisimcikli demans, ilerleyici supranükleer palsi, esansiyel tremor, antipsikotik kullanımı[6] |
| Tedavi | İlaç, ameliyat[1] |
| İlaç | L-DOPA, dopamin agonistis[3] |
| Prognoz | Beklenen yaşam süresi: 7-15 yıl[7] |
| Sıklık | 6,2 milyon (2015)[8] |
| Ölüm | 117.400 (2015)[9] |
Hastalığın motor semptomları, orta beynin bazal ganglionlara dopamin sağlayan bir bölgesi olan substantia nigra'daki sinir hücrelerinin ölümünden kaynaklanır.[1] Bu hücre ölümünün nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak alfa-sinüklein proteininin nöron içindeki Lewy cisimcikleri hâlinde toplanır.[5][11] Toplu olarak, ana motor semptomlar parkinsonizm veya parkinson sendromu olarak bilinir.[5]
Sınıflandırma
Parkinson hastalığı, parkinsonizmin en yaygın biçimidir ve idiyopatik parkinsonizm olarak da adlandırılır, yani tanımlanabilir bir nedeni yoktur.[12] Beyindeki yanlış katlanmış alfa-sinüklein proteinlerinin birikimi ve yayılması, Parkinson hastalığını bir sinükleinopati olarak sınıflandırır.
Belirti ve bulgular
Parkinson hastalığının en tanınabilir belirtileri, hareketle ilgili (motor) belirtilerdir ve titreme, bradikinezi, rijidite ve sürünen/öne eğilmiş yürüyüş gibi içerir.[13] Otonomik işlev bozukluğu (disotonomi), nöropsikiyatrik sorunlar (ruh hâli, biliş, davranış veya düşünce değişiklikleri), duyu (özellikle koku duyusu değişiklikleri) ve uyku zorlukları da dahil olmak üzere motor olmayan belirtiler de bulunabilir. Hastalar, motor belirtilerin başlamasından önce kabızlık, anosmi ve REM Davranış Bozukluğu dahil motor olmayan belirtilere sahip olabilirler. Genellikle bunun gibi belirtiler, demans, psikoz, ortostatizm ve daha ciddi düşmeler daha sonra meydana gelir.[13] Disfaji (yutma güçlüğü), Parkinson hastalığının seyrinin herhangi bir döneminde başlayabilir ve hastaların %80'inden fazlasını etkiler.[14]
Nedenler
Önerilen risk faktörlerinin hiçbiri kesin olarak kanıtlanmamıştır. En sık tekrarlanan ilişkiler, pestisitlere maruz kalanlarda artmış bir risk ve sigara içenlerde azalmış bir risktir.[15] Parkinson hastalığı ile Helicobacter pylori enfeksiyonu arasında, levodopa dahil bazı ilaçların emilimini önleyebilen bir olası bir bağlantı bulunmaktadır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
 | Vikiveri'de veri |
- Parkinson's Foundation 22 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.