İslam'da peygamberler ve elçiler
İslam peygamberleri, İslâm dininde Âdem ile başlayıp Muhammed ile son bulan ve peygamber oldukları kabul edilen dinî şahsiyetlere denir.
Farsça kökenli bir sözcük olan peygamber, "haber getiren" demektir. Eski Türkçe karşılığı ise yalvaçtır, ancak peygamber kelimesi erken dönemde Türkçeye geçip yerleşmiştir.[1][2] Müslümanlar, peygamberleri "resûl" ve "nebî" olmak üzere iki kategoride değerlendirmişlerdir. Terim olarak resûl, kendisine yeni bir kitap ve yeni bir şeriat gönderilen peygamber anlamındadır. Nebî ise Allah'ın emir ve yasaklarını insanlara haber veren, fakat kendisine yeni bir kitap ve şeriat gönderilmeyen, önceki bir peygamberin kitabını ve şeriatını ümmetine devam ettirmekle görevli olan peygamberdir.[3]
İslam inancına göre, Âdem ile başlayan ve Muhammed ile son bulan bütün peygamberler aynı dini takip etmişler, bu dini devam ettirmişler ve zamana göre şeriat getirmişlerdir.[4] Dolayısıyla bu silsiledeki bütün peygamberlere iman etmek, dinin temel inançlarından biridir. Bu konuyla ilgili olarak Kur'an'daki ifadeler şöyledir:
O, Nuh'a buyurduklarını, sana vahiy ettiklerimizi, İbrâhim'e, Mûsâ'ya ve Îsâ'ya buyurduklarımızı size din kıldı ki, o dini ayakta tutasınız, o konuda ayrılığa düşmeyesiniz. Kendilerini davet ettiğin bu din müşriklere ağır geldi. Allah dilediğini kendine seçer ve kendisine yöneleni doğruya iletir. (Şûrâ Suresi: 13)[5]
Biz, onlara iyice açıklasın diye her peygamberi kendi kavminin diliyle gönderdik. Allah, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir. O, mutlak güç, hüküm ve hikmet sahibidir. (İbrahim Suresi: 4)[6]
Ülü'l-azm peygamberler
Ülü'l-azm peygamberler, İslam'ın kutsal kitabı olan Kur'an'da Ahkaf Suresi'nin 35. ayetinde yer alan, hayatı türlü zorluklarla ve çilelerle geçen peygamberler için kullanılmış özel bir ifadedir. Sözlükte "sabırlı, gayretli ve kararlı kimseler" demektir.[7]
Ahzâb Suresi'nin 7, Ahkaf Suresi'nin 35 ve Şûrâ Suresi'nin 13. ayetlerinden yola çıkan İslam âlimleri, Ülü'l-azm peygamberlerin ilgili ayetlerde ismi geçen Nuh, İbrahim, Musa, İsa ve Muhammed peygamberler olduğuna karar vermişlerdir.
Kur'an'da adı geçen peygamberler
Kur'an’da adı geçen peygamberlerin, vazife sırasına göre ilki Âdem, sonuncusu ise Muhammed'dir. Bu ikisi arasında, sayısı bazı hadis kaynaklarına dayandırılan,[8][9][10] 124 bin veya 224 bin olan başka peygamberlerden de bahsedilir. Ancak bu peygamberlerden 25'inin ismi Kur'an'da yer almaktadır.
Andolsun, senden önce de peygamberler gönderdik. Onlardan sana anlattıklarımız da var, anlatmadıklarımız da var... (Mü'min Sûresi: 78)[11]
Şüphesiz biz, seni müjdeleyici ve uyarıcı olarak hak ile gönderdik. Hiçbir ümmet yoktur ki, aralarında bir uyarıcı gelip geçmiş olmasın. (Fâtır Sûresi: 24)[12]
Kur'an'da adı geçen peygamberlerin kronolojik sırasıyla isimleri ve kendileriyle ilgili bazı inançlar şöyledir:
| Numara | Peygamber | Yaşam aralığı | Görsel | Hakkında |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Âdem | ? | 1.png) | Semavî kitaplara göre ilk insan ve ilk peygamber. |
| 2 | İdris | ? | .png){kind=spacer} | Kur'an'da adı geçen peygamberlerden biri. |
| 3 | Nuh | y. MÖ 2948 - y. MÖ 1998 | 1.png) | Ülü'l-azm (büyük) peygamberler arasında sayılan, kendisine inanmayan kavmi tufan ile helâk edilen peygamber. |
| 4 | Hûd | y. MÖ 2400'ler |  | Kur'an'da Âd Kavmi'ne gönderildiği bildirilen peygamber. |
| 5 | Salih | ? |  | Kur'an'da Semûd Kavmi'ne gönderildiği bildirilen peygamber. |
| 6 | İbrahim | ? |  | Yahudilik, Hristiyanlık ve İslâm’ın müştereken kabul ettiği Ülü'l-azm peygamber. |
| 7 | Lut | ? | .png){kind=spacer} | Kur'an'da adı geçen bir peygamber. |
| 8 | İsmail | ? |  | İbrahim’in oğlu, Kur’an’da adı geçen bir peygamber. |
| 9 | İshak | ? |  | İbrahim’in oğlu, Kur’an’da adı geçen peygamberlerden biri. |
| 10 | Yakub | ? |  | İbrahim’in torunu ve İsrâiloğulları’nın atası olan peygamber. |
| 11 | Yusuf | y. MÖ 1590 - y. MÖ 1550 |  | Yakub’un oğlu, İsrâiloğulları’na gönderilen bir peygamber. |
| 12 | Eyüp | ? |  | Kur'an'da adı geçen peygamberlerden biri. |
| 13 | Şuayb | ? |  | Kur’an’da Medyen halkına gönderildiği bildirilen peygamber. |
| 14 | Musa | y. MÖ 1400'ler - MÖ 1300'ler veya MÖ 1200'ler | 1_(cropped).png) | İsrâiloğulları’na gönderilen ve kendisine Tevrat indirilen Ülü'l-azm peygamber. |
| 15 | Harun | ? |  | Musa'nın kardeşi, onun yardımcısı olarak İsrâiloğulları’na gönderilen peygamber. |
| 16 | Davud | y. MÖ 1000 - 970'ler |  | İsrâiloğulları’na gönderilen ve kendisine Zebur verilen peygamber. |
| 17 | Süleyman | y. MÖ 970 - 930'lar |  | Davud’un oğlu, İsrâiloğulları’na gönderilen hükümdar-peygamber. |
| 18 | Zülkifl | ? |  | Kur’an’da adı geçen bir peygamber. |
| 19 | Yunus | y. MÖ 9. yüzyıl - y. MÖ 8. yüzyıl |  | Kur'an'da adı geçen bir peygamber. |
| 20 | İlyas | y. MÖ 900 - y. MÖ 849 |  | Kur'an'da adı geçen peygamberlerden biri. |
| 21 | Elyesa | y. MÖ 910 - y. MÖ 800 |  | Kur'an'da adı geçen peygamberlerden biri. |
| 22 | Zekeriya | y. MÖ 1. yüzyıl |  | Kur’an’da adı geçen ve İsrâiloğulları’na gönderilen bir peygamber. |
| 23 | Yahya | y. MÖ 10 / 1 - y. MS 26 / 28 |  | Kur’an’da adı geçen, İsrâiloğulları’na gönderilen bir peygamber. |
| 24 | İsa | y. MÖ 6 / 4 - yaşıyor (İslam'a göre İsa ölmeyip Allah katına yükseltilmiştir.[13]) | 1_(cropped).png) | Kur’an’da adı geçen, kendisine kutsal kitap İncil verilen ve İslam'a göre yaşayan tek peygamber. |
| 25 | Muhammed | y. 570 / 571 - 632 |  | Son peygamber. |
Kur'an da adı geçen nebî ve resuller
Aşağıdaki tablo Kur'an ayetlerinde adı geçen peygamber (nebî) ve resulleri göstermektedir. Ayrıca peygamberlerin kitaplarına, halkına ve kendi şeriat kanunları olanlarına referanstır.
| İsim | Peygamber | Elçi | Ülü'l-azm (büyük peygamber) | İmam (lider) | Kitap | Halk | Şeriat (ilahî hukuk) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Âdem |  Peygamber | 10 Suhuf[14] | |||||
| İdris | Peygamber[15] | 30 Suhuf[14] | |||||
| Nuh | Peygamber[16] | Elçi[17] | Ülü'l-azm[18] | Nuh'un halkı[19] | Şeriat[20] | ||
| Hûd | Elçi[21] | Âd[22] | |||||
| Salih | Elçi[23] | Semûd[24] | |||||
| İbrahim | Peygamber[25] | Elçi[26] | Ülü'l-azm[18] | İmam[27] | 10 Suhuf[28] | İbrahim'in halkı[29] | Şeriat[20] |
| Lut | Peygamber[16] | Elçi[30] | Sodom ve Gomora[31] | ||||
| İsmail | Peygamber[32] | Elçi[32] | |||||
| İshak | Peygamber[33] | İmam[34] | Benî İsrâil | ||||
| Yakub | Peygamber[33] | İmam[34] | Benî İsrâil | ||||
| Yusuf | Peygamber[16] | Benî İsrâil | |||||
| Eyüp | Peygamber[16] | ||||||
| Şuayb | Elçi[35] | Medyen,[36] Eyke[37] | |||||
| Musa | Peygamber[38] | Elçi[38] | Ülü'l-azm[18] | Musa'nın kitapları[39] (Tevrat) | Firavun ve ileri gelenleri[40] | Şeriat[20] | |
| Harun | Peygamber[41] | Benî İsrâil | |||||
| Zülkifl | Peygamber[16] | Benî İsrâil | |||||
| Davud | Peygamber[16] | Zebûr[42] | Benî İsrâil | ||||
| Süleyman | Peygamber[16] | Benî İsrâil | |||||
| İlyas | Peygamber[16] | Elçi[43] | İsrailoğullarından Baal kavmi[44] | ||||
| Elyesa | Peygamber[16] | İsrailoğullarından Baal kavmi | |||||
| Yunus | Peygamber[16] | Elçi[45] | Ninova halkı[46] | ||||
| Zekeriya | Peygamber[16] | Benî İsrâil | |||||
| Yahya | Peygamber[47] | Benî İsrâil | |||||
| İsa | Peygamber[48] | Elçi[49] | Ülü'l-azm[18] | İncil[50] (Gospel) | Benî İsrâil | Şeriat[20] | |
| Muhammed | Peygamber[51] | Elçi[51] | Ülü'l-azm[18] | İmam[52] | Kur'an[53] | Tüm insanlık[54] | Şeriat[20] |
Peygamber olup olmadığı tartışmalı kişiler
| İsim | Not | Diğer inançlardaki isimleri |
|---|---|---|
| Şit[55] (شَيْث) | Adı, Kur'an'da geçmez ama hadislerde geçer. | Şit |
| Kâlib[56] (كالب) | Benî İsrâil'e gönderilmiştir. | Kalev |
| Yuşa[57][58] (يُوشَع) | İsrail'e gönderilmiştir. Yuşa'nın adı Kur'an'da geçmez, ancak adı diğer İslami literatürlerde ve birçok hadiste geçer. Tevrat'ta da peygamber olarak anılmaktadır. Kenan'ın fethiyle ilgili Kuran'da Yuşa ve Kâlib'den, Tanrı'nın "lütfunu bahşettiği" iki adam olarak bahsedilir, ancak isimleri belirtilmez. Yuşa, çoğu bilim adamı tarafından Musa'nın peygamberlik halefi olarak kabul edilir. Musa'nın Hızır'ı ziyaretinde ona yardımcı olan Yuşa, Tevrat ve İncil'e göre Kudüs'ün Yahudiler için yaşanabilir olduğu haberini getiren Kâlib ile birlikte iki kabile elçisinden biriydi. Yuşa aynı zamanda Yahudiler'in lideri olarak Musa'nın halefidir ve Musa'nın ölümünden sonra onları İsrail'e yerleşmeye yönlendirmiştir. Yuşa'nın Kudüs'e girişi de hadislerde zikredilmektedir. | Yehoşua |
| Hızır (ٱلْخَضِر) | Kur'an, mazlum halklara,[59] İsrail'e, Mekke'ye[60] ve bir peygamberin gönderildiği tüm kavimlere gönderilen[61] Hızır'dan bahseder; ancak onun adını vermez. Hızır, bazen Musa'nın bir yolculukta eşlik ettiği figür olan Melkisedek ile özdeşleştirilir. Bazı Müslüman onu bir melek veya bir evliya olarak görse de,[62] bazıları onu aynı zamanda bir peygamber olarak da görür.[63] Bazen İlyas'la (إلياس) aynı kişi olarak tasvir edilir; denizlerde yardıma ihtiyacı olanlara yardım eder. Bazı Müslümanlara göre de ikisi farklı kişilerdir ve senede bir defa buluşurlar. Bu olaya da Hıdırellez adı verilir. | Melkisedek, İlyas |
| Lokman (لُقْمَان) | Habeşistan'a gönderilmiştir.[64][65] Kur'an, onun adını taşıyan Lokman Suresi'nde ondan bilge olarak bahseder, ancak onu açıkça bir peygamber olarak tanımlamaz. En yaygın İslami inanç,[66] Lokman'ı bir evliya olarak görmektedir, ancak bazı Müslümanlara göre bir elçidir.[67] | |
| Samuel (صَمُوئِيل) | İsmi Kur'an'da ve hadislerde geçmez. Yalnızca birtakım Müslümanlar tarafından İsrailoğulları'na gönderilen ve Tâlût'u kral olarak mesheden bir elçi/peygamber olarak anılır.[68][69] | |
| Tâlût (طَالُوت) | Kur'an'a göre Tâlût, Samuel tarafından bir komutan olarak seçilmişti. Tâlût, İsrailoğulları'nı Davud tarafından öldürülen Câlût'un ordusuna karşı zafere götürdü. Tâlût ayrıca Tevrat'ta da bir peygamber olarak anılmaktadır. Ancak, bazılarına göre Tâlût bir peygamber değil, yalnızca Allah tarafından seçilmiş bir kraldır.[70][71] | Gideon |
| İrmiya[72] (إرميا) | Kur'an'da veya herhangi bir sahih hadiste yer almaz, ancak onun anlatısı İslam literatüründe ve tefsirlerinde detaylandırılmıştır. Aynı zamanda Tevrat'ta da bir peygamber olarak da anılır.[73][74] I. Nebukadnezar döneminde yaşadığı düşünülür. | Yeremya |
| Hızkîl (حِزْقِيل) | Çoğunlukla Zülkifl'le aynı kişi olarak tanımlanır.[75] Her ne kadar Kur'an'da ismiyle bahsedilmese de, hem klasik[76] hem de modern İslam alimleri[77] Hızkîl'i bir İslam peygamberi olarak görürler. | Hezekiel |
| Danyal[78] (دَانِيَال) | Bazı Müslümanlar tarafından peygamber olarak kabul edilir; Kuran'da ya da Sünni hadislerde adı geçmez, ancak bazı Şii hadislerine göre bir peygamberdir.[79][80] Tevrat'ta da bir peygamber olarak anılmaktadır.[81] | Daniel |
| Zülkarneyn[82][83] (ذُو ٱلْقَرْنَيْن) | O, Kehf Suresi'nin 83-101 ayetlerinde doğuya ve batıya seyahat eden ve insanlarla Ye'cüc ve Me'cüc'lerin arasına bir set diken birisi olarak görünür. Bazı Müslümanlar tarafından peygamber olarak kabul edilir.[84] | İskender,[85] II. Kiros,[86] I. Darius,[87] Oğuz Han[88] |
| Üzeyir (عُزَيْر) | Kuran'da kendisinden bahsedilir,[89] ancak birçok İslam alimi Üzeyir'in peygamberlerden biri olduğunu kabul etmesine rağmen Kur'an'da onun bir peygamber olduğu belirtilmemiştir.[90][91] Aynı zamanda Tevrat'ta da bir peygamber olarak da anılır. | Ezra |
| İmran (عِمْرَان) | Âl-i İmrân Suresi (İmran'ın ailesi)'nde kendinden bahsedilir,[92] Meryem'in babası ve İsa'nın da dedesidir. | Yehoiakim |
| Meryem (مَرْيَم) | Bazı İslam alimleri[93][94] Meryem'i, Allah'ın ona bir melek aracılığıyla mesaj gönderdiği ve ilahi mucizelerin aracısı olduğu için bir elçi ve peygamber olarak kabul ederler. İslam, onu kadınların en kutsallarından biri olarak görse de peygamberliği meselesi hala tartışılmaktadır.[95] |