Kelkit Çayı
Kelkit Çayı, Yeşilırmak'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320 km'dir.[1] Gümüşhane'nin Çimen Dağları'ndan kaynaklanıp Yeşilırmak'a katılıp Karadeniz'e dökülmektedir.
| Kelkit Çayı | |
|---|---|
 Kelkit Çayı'nın Erbaa'da Yeşilırmak ile birleştiği nokta ve tarihi Boğazkesen Köprüsü kalıntıları | |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Çimen Dağları |
| Kaynak rakımı | 1460 m |
| Ağız | Yeşilırmak→Karadeniz |
| Ağız rakımı | 188 m |
| Uzunluk | 320 km |
| Havza alanı | 11. 455 km2 |
| Debi | 70 m3/sn |
Fiziki özellikleri
Kelkit Çayı uzunluğu 245.5 km, havza alanı 11. 455 km2'dir. Çimen Dağları'ndaki kaynak rakımı 1460 m[2]'dir.
Gümüşhane topraklarından doğan Kelkit Çayı Hoşmasat Deresi, Dayısı Deresi ve Balahor Deresi'nin birleşiminden oluşur.[1] Suşehri yakınlarında Sivas il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50 km dir. Daha sonra Tokat il sınırlarına giren çay Reşadiye, Niksar, Erbaa şehirlerinden geçer. Özellikle Niksar Ovası'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan Erbaa Ovası'nı da sulayarak Erbaa -Taşova sınırındaki tarihi Boğazkesen Köprüsü'nün de yer aldığı Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak'a dökülür. Yeşilırmak Samsun il sınırlarına girer, Çarşamba'dan Karadeniz'e dökülür.[3][4]
Debisi
Kelkit Çayı yıllık ortalama debisi 70 m3/sn'dir.[5] Nisan ayında en fazla su taşıyan akarsu, en az suyu ekim ayında taşımaktadır. Bu açıdan yıllık akım açısından yağmurlu-karlı karmaşık rejime sahiptir.
Kullanım
Kelkit Çayı'nın geçtiği Reşadiye bölgelerinde rafting sporu yapılmaktadır.[6]
Kelkit Çayı'nda 570 MW kurulu güce sahip 10 Hesin ortalama yıllık üretimleri ülke hes üretiminin %2,5'ine karşılık gelen 1.818,68 GWh'dır. Akarsu üzerinde yapılmış olan barajlar ve kurulu güçleri şöyledir:[7] Kılıçkaya Barajı 120 MW, Akıncı HES 99 MW, Tepekışla Barajı 70 MW, Reşadiye Barajı 64 MW, Koyulhisar Barajı 63 MW, Niksar HES 40 MW, Muratlı HES 38 MW, Çamlıgöze Barajı 32 MW, Koçak HES 25 MW, Yakınca HES 19 MW.
Sorunlar
Kelkit çayını derin ve çizgisel vadisi kütle hareketleri açısından etkin bir alan oluşturmaktadır. Sugözü köyü heyelanı 2005 yılında olmuş, 15 kişinin ölmesine yol açmıştır. 12,5 milyon m3 toprağın hareket ettiği olayda, 21 ev yıkılmış, camiler zarar görmüştür. 375 hayvan ölmüştür.[8] Bölgede 1970-2008 arasında 11 köy önemli heyelanlar yaşamıştır.
Kelkit Çayı fazla miktarda can kaybına yol açmaktadır. Özellikle sulama kanallarına yüzme veya akarsuya araç düşmesi şeklinde fazla miktarda ölümlü kaza olmuştur. 2006'da İstanbul-Van otobüsünün çaya devrilmesiyle 29 ölüm gerçekleşmiştir. 2007'de İstanbul-İran otobüsü çaya devrilmiş 4 kişi ölmüş, 28 kişi yaralanmıştır.[9]
Kelkit Çayı'nın taşıdığı katı madde miktarı açısından Türkiye birincisidir ve değeri 692 ton/km2/yıl'dır.[10] Barajların ekonomik ömrü açısından akarsuyun taşıdığı katı yük miktarı önemlidir.
Kollar
- Çobanlı Çayı
- Avutmuş Çayı