Karakalpakça
Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir.[2] Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.[3][4]
Karakalpakça | |
---|---|
Қарақалпақ тили | |
![]() | |
Telaffuz | Qaraqalpaq tili |
Ana dili olanlar | Özbekistan |
Dönem | 1993[1] |
Dil ailesi | Türk dilleri
|
Dil kodları | |
ISO 639-1 | - |
ISO 639-2 | kaa |
ISO 639-3 | [[ISO639-3:kaa|kaa]] |
Alfabe
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.[5]
Latin | Kiril | OTA | IPA | Latin | Kiril | OTA | IPA | Latin | Kiril | OTA | IPA | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A a | А а | A a | /a/ | Q q | Қ қ | Q q | /q/ | W w | Ў ў | W w | /w/ | ||
Á á | Ә ә | Ä ä | /æ/ | L l | Л л | L l | /l/ | Y y | Й й | Y y | /j/ | ||
B b | Б б | B b | /b/ | M m | М м | M m | /m/ | Z z | З з | Z z | /z/ | ||
D d | Д д | D d | /d/ | N n | Н н | N n | /n/ | Sh sh | Ш ш | Ş ş | /ʃ/ | ||
Щ щ | |||||||||||||
E e | Е e | E e | /e/ | Ń ń | Ң ң | Ñ ñ | /ŋ/ | C c | Ц ц | (ts) | /t͡s/ | ||
Э э | |||||||||||||
F f | Ф ф | F f | /f/ | O o | О о | O o | /o/ | Ch ch | Ч ч | Ç ç | /t͡ʃ/ | ||
G g | Г г | G g | /ɡ/ | Ó ó | Ө ө | Ö ö | /œ/ | (Yu yu) | Ю ю | (Yu yu) | /ju/ | ||
Ǵ ǵ | Ғ ғ | Ğ ğ | /ɣ/ | P p | П п | P p | /p/ | (Ya ya) | Я я | (Ya ya) | /ja/ | ||
H h | Ҳ ҳ | H h | /h/ | R r | Р р | R r | /r/ | Ъ ъ | (ses değeri yok) | ||||
Ь ь | |||||||||||||
X x | Х х | X x | /x/ | S s | С с | S s | /s/ | ||||||
Í ı | Ы ы | I ı | /ɯ/ | T t | Т т | T t | /t/ | ||||||
I i | И и | İ i | /i/ | U u | У у | U u | /u/ | ||||||
J j | Ж ж | J j | /ʒ/ | Ú ú | Ү ү | Ü ü | /y/ | ||||||
K k | К к | K k | /k/ | V v | В в | V v | /v/ |
Kazak alfabesiyle farkları
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.
Özellikler
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
- Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakçada "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakçada "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.
1 - bir2 - eki3 - üş4 - tört5 - bes6 - altı7 - jeti8 - segiz9 - toğız10 - on20 - jigirma30 - otız40 - qırıq50 - eliw60 - alpıs70 - jetpis80 - seksen90 - toqsan100 - jüz1000 - mıñ
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Karakalpak vikipedi19 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
🔥 Top keywords: Anasayfa2024 Avrupa Futbol ŞampiyonasıÖzel:AraAvrupa Futbol ŞampiyonasıAişe2020 Avrupa Futbol ŞampiyonasıOktay Kaynarca2024 FIVB Kadınlar Voleybol Milletler LigiKylian MbappéSlovakyaTürkiye2024 Avrupa Futbol Şampiyonası elemeleriFIVB Dünya SıralamasıFIFA Dünya KupasıTürkiye millî futbol takımıMuhammed'in evlilikleriGibi bölümleri listesi2008 Avrupa Futbol ŞampiyonasıKurban BayramıVII. KleopatraGülse BirselRomelu LukakuOsmanlı padişahları listesiÖzel:SonDeğişikliklerMuhammedÜlkeler listesiAntoine Griezmann2026 FIFA Dünya KupasıVatan ŞaşmazII. MehmedOsmanlı İmparatorluğuFIFA Dünya Kupası finalleri listesiBurçlarSeks pozisyonlarıUsame bin LadinGheorghe HagiPrens (dizi)Muğla'nın ilçeleriSıla