Halhallı Behram Paşa
Behram Paşa, Osmanlı devlet adamıdır. Babası Kara Şahin Mustafa Paşa ve kardeşi Rıdvan Paşa, Yemen vilâyetin eski valilerindendir.
Hayatı
Behram Paşa, 1563 yılında Urfa sancakbeyi görülmekle birlikte ne zaman bu göreve geldiği bilinmemektedir. 1564 yılına kadar bu görevde bulunmuştur.[1] 1564-67 yılları arasında Diyarbekir beylerbeyi olarak görev yapmıştır.[2] 1567/68 yılında görevinden azledilmişse de 1569 yılında Koca Sinan Paşa'nın serdarlığında düzenlenen Yemen harekâtına katılmış ve birçok kalenin alınmasında rol oynamıştır. 1569/1570 yılında Yemen Eyaleti'ne beylerbeyi olmuş ve beş yıl kadar süreyle görevini sürdürmüştür (Mehmed Süreyya'nın Sicill-i Osmani'ye göre 1569-1573 yılları arasında[3]). Sicill-i Osmani'de 1574 yılı gibi ölmüş gösterilmişse de bulunan belgelerden bunun doğru olmadığı bilinmektedir.[4] Nihâlî’nin "Fetih-Nâme-i Yemen" isimli mesnevisinde Behram Paşa'nın Yemen Seferindeki kahramanlık ve başarıları sıklıkla anlatılmıştır.[5] Yemen Beylerbeyi görevinden alındıktan sonra yeni beylerbeyi 1576 yılı başlarında gelene kadar Yemen Eyaletinin korunmasını sağlamıştır. Daha sonrada Mısır'a giderek burada bulunmuştur.[6]
Bundan sonraki bilgiler incelendiğinde farklı farklı Behram Paşalar'ın birbiriyle karışmış olma durumu bulunmaktadır. Behram Paşa'nın 1578 yılında Erzurum Beylerbeyi olarak İran seferlerine katıldığı, aynı yılın sonuna doğru Halep Beylerbeyliği, Mayıs 1579’da Diyarbekir Beylerbeyi olduğu belirtilmekle birlikte[6] 1578-1579 yıllarında kısa süre Diyarbekir beylerbeyliği yapan kişinin Sağır Behram Paşa adında başka bir yönetici olduğu bilgisi de bulunmaktadır.[7]
Mirası
Behram Paşa'nın yaptırdığı ve bazıları günümüze ulaşabilmiş eserler bulunmaktadır. Bunlar;
- Şanlıurfa merkez Haşimiye Meydanı'nda 1563 yılında tamamlanan ve Gümrük Hanı olarak da bilinen han,[8]
- Şanlıurfa'da Behram Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülen Dabakhane Camisi,[9]
- Sivas'ta 1573-1576 yılları arasında inşa edilen Behram Paşa Hanı,[10]
- Diyarbakır merkezde 1564-1572 yılları arasında inşa edilen Behram Paşa Camii,[4] (Mimar Sinan eseri olduğu düşünülmektedir.[11])
- Diyarbakır merkezde 1564-1567 yıllarında yapılan ve "Paşa Hamamı" olarak bilinen hamam,[12]
- Halep'te 1583 yılında tamamlanan Behramiyye Camii'nin de içerisinde bulunduğu külliyedir.[6]