Ferhatlı, Ardanuç

Ferhatlı köyünün bilinen eski adı Ahiza'dır. Gürcüce eski kaynaklarda rastlanan Ahiza (ახიზა) adı, Türkçeye de aynı şekilde girmiştir. Nitekim Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir yayında Ahiza (آخيذه) biçiminde yazılmıştır.^[3][4]

Ahiza köyü, Gürcü kralı Vahtang Gorgasali'nin 5. yüzyılda Tao-Klarceti bölgesinde kurdurduğu on iki Gürcü piskoposluk merkezinden biriydi. Piskoposluk merkezi olan Ahiza Kilisesi dışında, köyde gününüze kalıntıları ulaşan iki Gürcü kilise 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir. Nitekim Osmanlılar, eski bir Gürcü yerleşimi olan Ahiza köyü ile köyün içinde yer aldığı Klarceti bölgesini 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir.^[5]

Ahiza, Osmanlı idaresinin kurduğu Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı köylerden biriydi. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 24 haneden oluşuyordu. Nüfusun tamamı bu tarihte Hristiyan olarak kalmıştı. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre ise, köyün nüfusu 16 haneye düşmüştü. Bu süre içinde 8 hane köyden ayrılmış, 4 hane Müslüman olmuş, 12 hane ise Hristiyanlığını korumuştu.^[6] Ahiza, 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterine göre, Çıldır Eyaleti'nin Ardanuç sancağının merkez nahiyesine bağlıydı.^[7]

Ahiza köyü, 1835 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Çıldır Eyaleti'nin Ardanuç sancağına bağlıydı. Askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 23 hane 56 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Ahiza köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 112 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu deftere göre köyde sadece Müslümanlar yaşıyordu.^[8]

Ahiza köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde Ahiza (Ахиза) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Gümüşhane sancağının üç köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 97'si erkek ve 90'ı kadın olmak üzere 28 hanede yaşayan 187 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus, bir hane hariç "Türk" olarak kaydedilmiştir. Bir hanede ise, 2'si erke ve 6'sı kadın olmak üzere 8 Gürcü yaşıyordu.^[9]

Ahiza köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ahiza köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.^[10][11]

Ahiza, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde "Ahiza" adıyla merkez kazasının Ardanuç nahiyesinin bir köyüydü. Nüfusu, 38'i kadın ve 35'i erkeke olmak üzere, 23 hanede yaşayan 73 kişiden oluşuyordu. Bu tespitte nüfusun tamamı "Türk" olarak yazılmıştır.^[12] Ahiza Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Ferhatlı olarak değiştirilmiştir.^[4] Ferhatlı, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 147 kişiden oluşuyordu.^[13] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 195 kişiye ulaşmıştı ve bu nüfus içinde 74 kişi okuma yazma biliyordu.^[14]

Ferhatlı köyünde kalıntıları bugüne ulaşan iki Gürcü kilisesi bulunmaktadır. Bu kiliselerden biri köyün batısında, diğeri ise güneyinde yer alır. Her iki kilise de tek nefli yapı olup 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir.^[15][16] Orta Çağ'da Klarceti bölgesinin iki büyük kalesinden biri olan Ahiza Kalesi, Ahiza köyünün iki kilometre kadar kuzeyinde, Cehennem Deresi’nin sağ kıyısında yer alır.^[17]

Ferhatlı köyü, Artvin il merkezine 37 km, Ardanuç ilçe merkezine 5 km uzaklıktadır.^[18]

• Ferhatlı, Ardanuç için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft