Efsanevi yaratık
Efsanevi yaratık ya da mitolojik yaratık; kurgusal, hayali ve doğaüstü bir hayvandır. Bazen bir kırma, genellikle yarı insandır ve varlığı kanıtlanmamıştır, sadece kurgu ya da folklorda geçmektedir.
_at_the_National_Archaeological_Museum_of_Athens_on_3_April_2018.jpg)
Klasik antik dönemde kiklop ve Minotor benzeri korkunç yaratıklar, kahramanın yok etmesi için kahramanlık masallarında geçmiştir. Tek boynuzlu at gibi diğer yaratıkların da antik tarih araştırmacıları tarafından doğa tarihi ile ilgili olduğu iddia edilmiştir.[1][2][3] Bazı efsanevi yaratıkların kökenleri geleneksel mitolojiye uzanmaktadır ve gerçek yaratıklar olduğuna inanılır, örneğin ejderhalar, griffinler ve tek boynuzlu atlar. Diğerleri, gezginlerin çarpıtılmış söylentilerinden kaynaklanan gerçek karşılaşmalara dayanmıştır.[4]
Hayvanlar
Klasik dönem sanatında ve öykülerinde çeşitli efsanevi hayvanlar ortaya çıkmaktadır. Örneğin Odysseia eserinde kahraman Odisseas'ın yüzleşmesi için Kiklop, Scylla ve Charybdis gibi yaratıklar mevcuttur. Diğer masallarda Perseus'un mağlup ettiği Medusa, Theseus tarafından alt edilen (insan/boğa) Minotor ve Herakles tarafından öldürülen Hidra ve Aeneas'ın savaştığı Harpia mevcuttur. Dolayısıyla bu canavarlar, ilişkili kahramanların büyüklüğünü vurgulamada temel işleve sahiptir.[5][6][7]
(At/insan) sentor, kimera, Triton ve pegasus gibi bazı klasik çağ canlıları da Hint sanatında bulunur. Benzer şekilde sfenksler, Hint sanatında kanatlı aslan ve Kuzey Amerika'da Piasa Kuşu olarak yer almaktadır.[8][9]
Orta Çağ sanatında, hem gerçek hem de efsanevi olan hayvanlar, önemli rollere sahiptir. Bunlar, Orta Çağ takılarında olduğu gibi, bazen uzuvları iç içe geçmiş şekilde dekoratif biçimlere sahipti. Nesnelere mizah veya görkem eklemek için hayvan formları kullanılmıştır. Hristiyan sanatında hayvanların sembolik anlamlaı vardı. Örneğin kuzu, İsa'yı temsil ederken güvercin Kutsal Ruh'u ve klasik griffin ölülerin koruyucusunu temsil ediyordu. Orta Çağ hayvannamelerinde hayvanlar biyolojik gerçeklikten kopuktur, basilisk şeytanı temsil ederken, mantikor günaha işaret ediyordu[10]
Alegori
Orta Çağ'daki efsanevi hayvanların bir işlevi alegori idi. Örneğin, tek boynuzlu atlar, olağanüstü hızlı ve geleneksel yöntemlerle yakalanamaz olarak tanımlanmıştır.[11]:127 Bu yaratığı yakalamanın tek yolunun yuvasına bakire götürmek olduğuna inanılıyordu. Daha sonra, tek boynuzlu atın bakirenin kucağına zıplaması ve uykuya dalmasını beklemek gerektiğine böylece avcının onu yakalayacağına inanılırdı.[11]:127 Sembolizm açısından tek boynuzlu at, İsa için bir metafordu. Tek boynuzlu atlar masumiyet ve saflık fikrini temsil ediyordu. Kral James İncili Mezmur 92:10'da "Boynumuzu tek boynuzlu at boynuzu gibi güçlü kıldın." der. Bunun nedeni, Kral James'in çevirmenlerinin yanlışlıkla İbranice "re'em" sözcüğünü tek boynuzlu at olarak tercüme etmeleridir.[11]:128 Sonraki sürümler bunu yaban öküzü olarak tercüme eder ("Beni yaban öküzü kadar güçlü kıldın.")[12] Tek boynuzlu atın küçük boyutu İsa'nın alçakgönüllülüğünü gösterir.[11]:128
Orta Çağ'da alegorik işlevleri yerine getiren başka bir yaygın efsanevi yaratık ejderhaydı. Özellikleri daha çok olmasına rağmen, ejderhalar yılanlarla özdeşleştirilmiştir. Ejderhaların diğer tüm hayvanlardan daha büyük olması gerekiyordu.[11]:126 Ejderhaların zararlı bir zehri olmadığına ancak zehirlenmeden herhangi bir şeyi öldürdüğüne inanılırdı. İncil'deki kutsal yazılar, şeytandan bahseden ejderhadan bahseder ve Orta Çağ'da genellikle günahı belirtmek için "ejderha" kullanırdı.[11]:126 Ejderhaların Etiyopya ve Hindistan gibi yerlerde yaşadığı söylenirdi. Bunun nedeni de bu yerlerin her zaman sıcak olmasından kaynaklanmasıydı.[11]:126
Fiziksel detay, bu tür hayvanları betimleyen sanatçıların merkezi odağı değildi ve Orta Çağ hayvannameleri, biyolojik sınıflandırma olarak tasarlanmadı.[13]:124 Tek boynuzlu at ve griffin gibi yaratıklar, Orta Çağ hayvannamelerinde ayrı bir "mitolojik" bölümde sınıflandırılmadı. Var olduğunu bilinen hayvanlar, fantastik bir yaklaşımla ele alındı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- New World Encyclopedia'da Yaratıklar (İngilizce)