Diamonyum fosfat
Diamonyum fosfat (DAP; IUPAC adı diamonyum hidrojen fosfat; kimyasal formülü (NH4)2(HPO4) olan amonyak]] ve fosforik asitin reaksiyonu ile üretilebilen bir dizi suda çözünür amonyum fosfat tuzlarından biridir.
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
diamonyum hidrojen fosfat | |
Diğer adlar amonyum monohidrojen fosfat, amonyum hidrojen fosfat, amonyum fosfat dibazik | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol) | |
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.029.079 |
| E numaraları | E342(ii) (antioksidanlar, ...) |
PubChem CID | |
| UNII | |
CompTox Bilgi Panosu (EPA) | |
| |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | (NH4)2HPO4 |
| Molekül kütlesi | 132.06 g/mol |
| Görünüm | renksiz monoklinik kristaller |
| Yoğunluk | 1.619 g/cm3 |
| Erime noktası | 155 °C bozunur |
| Çözünürlük (su içinde) | 57.5 g/100 mL (10 °C) 106.7 g/100 mL (70 °C) |
| Çözünürlük | alkol, aseton ve sıvı amonyakda çözünmez |
| Kırınım dizimi (nD) | 1.52 |
| Termokimya | |
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) | −1566.91 kJ/mol |
| Tehlikeler | |
| NFPA 704 (yangın karosu) | |
| Parlama noktası | Yanıcı değildir |
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | ICSC 0217 |
| Benzeyen bileşikler | |
Diğer anyonlar | Monoamonyum fosfat Amonyum fosfat |
Diğer katyonlar | Disodyum fosfat Dipotasyum fosfat |
Benzeyen bileşikler | Amonyum nitrat Amonyum sülfat |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Katı diamonyum fosfat, aşağıdaki ifade ve denklemle verilen amonyağın ayrışma basıncını gösterir:[2](NH
4)
2HPO
4(s) ⇌ NH
3(g) + (NH
4)H
2PO
4(s)
100 °C’de, diamonyum fosfatın ayrışma basıncı yaklaşık 5 mmHg'dir.[3]
CF Industries, Inc.'in diamonyum fosfat MSDS'sine göre ayrışma 70 °C kadar düşük bir sıcaklıkta başlar: "Tehlikeli Bozunma Ürünleri: Oda sıcaklığında havaya maruz kaldığında kademeli olarak amonyağı kaybeder. Yaklaşık 70 °C'de amonyak ve monoamonyum fosfata ayrışır. 155 °C’de, DAP fosfor oksitler, azot oksitler ve amonyak gazı ortaya çıkarır."
Kullanımı
DAP gübre olarak kullanılır.[4] Bitki besin maddesi olarak uygulandığında, toprak pH'ını geçici olarak yükseltir, ancak uzun vadede, amonyumun nitrifikasyonu nedeniyle işlenmiş zemin eskisinden daha asidik hale gelir. Amonyum iyonunun yüksek pH'lı bir ortamda amonyağa dönüşme olasılığı daha yüksek olduğundan dolayı alkali kimyasal maddelerle kullanımı uygun değildir. Çözeltideki ortalama pH 7,5–8'dir.[5] Tipik formülasyon 18-46-0 dır. (%18 N, %46 P2O5, %0 K2O).[5]
DAP yangın geciktirici olarak kullanılabilir. Malzemenin yanma sıcaklığını düşürür, maksimum ağırlık kaybı oranlarını düşürür ve artık veya kömür üretiminde artışa neden olur.[6] Bunlar, piroliz sıcaklığını düşürmek ve oluşan kömür miktarını artırmak, mevcut yakıt miktarını azalttığından ve bir yangın önleme şeridi oluşumuna yol açabileceğinden, orman yangınlarıyla mücadelede önemli etkilerdir. Bazı popüler ticari yangınla mücadele ürünlerinin en büyük bileşeni ve "yangın geciktirici" sigaraların içeriğidir.[7]
DAP ayrıca şarap ve bal şarabı yapımında maya besini olarak; bazı sigara markalarında nikotin arttırıcı olduğu iddia edilenen bir katkı maddesi olarak; kibritlerde kor ateşini önlemek için, şekerin arıtılmasında; kalay, bakır, çinko ve pirinç lehimlemek için bir lehim pastası olarak ve alkalide çözünen ve asitte çözünmeyen kolloidal boyaların yün üzerinde çökelmesini kontrol etmek için de kullanılır.[1]
Doğal oluşumu
Bileşik, doğada son derece nadir mineral fosfamit olarak bulunur.[8][9] Benzer dihidrojen bileşiği, mineral bifosfamit olarak oluşur.[9][10] Her ikisi de guano yataklarıyla bağlantılıdır.[8][10]
Kaynakça
Dış bağlantılar
- International Chemical Safety Card 0217 26 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Diammonium phosphate fertilizer manufacturing process flowsheet 3 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.