Dezenfektan
Dezenfektan, hareketsiz yüzeylerdeki mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek veya yok etmek için kullanılan kimyasal madde veya bileşiktir.[1]
Dezenfeksiyon tüm mikroorganizmaları, özellikle dirençli bakteri sporlarını mutlaka öldürmez; her türlü yaşamı öldüren aşırı fiziksel veya kimyasal bir süreç olan sterilizasyondan daha az etkilidir.[1]
Dezenfektanlar genel olarak vücuttaki mikroorganizmaları yok eden antibiyotikler ve canlı doku üzerindeki mikroorganizmaları yok eden antiseptikler gibi diğer antimikrobiyal maddelerden ayrılır. Dezenfektanlar aynı zamanda biyositlerden de farklıdır. Biyositlerin amacı yalnızca mikroorganizmaları değil tüm yaşam formlarını yok etmektir.
Dezenfektanlar mikropların hücre duvarını yok ederek veya metabolizmalarına müdahale ederek çalışırlar. Aynı zamanda bir temizlik şeklidir ve yüzeydeki patojenik mikroorganizmaların miktarını azaltmak için fiziksel veya kimyasal yöntemlerin kullanıldığı süreç olarak tanımlanabilir.[2][3]
Dezenfektanlar aynı zamanda deri ve mukoza zarındaki mikroorganizmaları yok etmek için de kullanılabilir; zira tıp sözlüğünde tarihsel olarak bu kelime basitçe mikropları yok ettiği anlamına gelir.[4][5][6][7][8]
Sterilizatörler hem temizleyen hem de dezenfekte eden maddelerdir.[9] Dezenfektanlar antiseptiklerden daha fazla mikrop öldürür.[10]
Dezenfektanlar hastanelerde, diş muayenehanelerinde, mutfaklarda ve banyolarda bulaşıcı organizmaları öldürmek için sıklıkla kullanılır. Sanitizerler, dezenfektanlarla karşılaştırıldığında hafiftir ve çoğunlukla insanlarla temas eden şeyleri temizlemek için kullanılırken, dezenfektanlar konsantre olup zemin ve bina çevresi gibi yüzeyleri temizlemek için kullanılır.[11]
Bakteriyel endosporlar dezenfektanlara karşı çok dirençlidir. Ancak bazı mantarlar, virüsler ve bakterilerin de dezenfektanlara bir miktar dirençlidir vardır.[12]
Atık su arıtımında, klor, ultraviyole(UV) radyasyon veya ozonlama ile bir dezenfeksiyon adımı, örneğin atık sudan patojenlerin uzaklaştırılması için üçüncül arıtma olarak dahil edilebilir. Örneğin, vücudun temas ettiği bir nehre veya denize boşaltılacaksa. rekreasyon uygulamaları yapılmaktadır (Avrupa) veya golf sahalarını sulamak için yeniden kullanılmaktadır (ABD).
Sanitasyon sektöründe atık akıntılarının, kanalizasyon çamurunun veya dışkı çamurunun dezenfeksiyonu için kullanılan alternatif bir terim sanitasyondur.
Sanitasyon sektöründe atık akıntılarının, kanalizasyon çamurunun veya dışkı çamurunun dezenfeksiyonu için kullanılan alternatif bir terim sanitasyondur
Dezenfeksiyon (Fransızca: desinfection): Ortamdaki bakteri endosporları dışında kalan patojen mikroorganizmaların öldürülmesi veya üremelerinin durdurulması işlemidir. Sterilizasyon ortamdaki patojen olan ya da olmayan tüm mikroorganizmaların yok edilmesidir.
Sağlıklı olduğu halde mikrop taşıyanların çokluğu ve bulaşıcı hastalıkların belirsiz biçimlerinin sıklığı nedeniyle dezenfeksiyonun etkisi kısıtlıdır. Dezenfeksiyon özellikle dolaysız ve büyük bulaşmaları sınırlar.
Dezenfektanların etki biçimi, ışık, ateş ve kostikler (sönmemiş kireç) gibi fiziksel ya da mekaniktir. Ancak yaygın dezenfektanlar, kimyasal maddelerdir. Bunlar üç değişik biçimde kullanılabilir.
- Gaz halde (formol buharı,klor, kükürt dioksit, etilen oksit)
- Sıvı halde (fenol, krezilol, klorofenol, bakır sülfat, demir sülfat, demir permanganat, oksijenli su, tentürdiyot)
- Katı ya da kıvamlısıvı halde (Kireç, kalsiyum klorür, trioksimetilen)
Dezenfektanlar genel olarak kuvvetli zehirlerdir; bu yüzden ancak belirli koşullarda uygulanır. Dezenfekte edilen ürünler; doğrudan insan tarafından tüketilecek ya da kullanılacaksa dezenfektan artıklarının denetlenmesi gerekir.
Sağlıkta dezenfeksiyon
Dezenfeksiyon ya hastalık sırasında ya da hastalık sonrasında uygulanır. Yalnız hastaya, onun dokundugu nesnelere, çamaşırına, tükürdüğüne, dışkısına değil, onu tedavi eden personele, ziyaret eden kişilere, yattığı odaya, eşyaya, duvarlara ve döşemeye de uygulanmalıdır. Kapalı yerlerin dezenfeksiyonu ya buharla (formol, sülfür anhidrit, klor) ya da püskürtülebilecek antiseptik eriyikle (Javel suyu, süblime, asit fenik vb.) yapılır. Eşyaların dezenfeksiyonu genellikle buharla ya da kuru ısıyla çalışan eütvlerle ya da dezenfektan gazlarla yapılır. Bildirilmesi zorunlu hastalıklarda (tularemi,besin zehirlenmeleri ve tetanos dışında)dezenfeksiyon zorunludur.
Tarımda dezenfeksiyon
Tarımda ise, toprak dezenfeksiyonu bir tarım bitkisinde hastalık yapabilecek organizmaları yok etme amacına yöneliktir. Bu organizmalar hayvansal olabileceği gibi (böcekler,nematotlar) bitkisel de olabilir (mantarlar, yabancıl ot tohumları). Tam bir dezenfeksiyon için su buharı veya çok yönlü etkiye sahip kimyasal maddeler kullanılır. Maliyeti çok yüksek olduğundan ancak bahçe tarımında uygulanır. Yalnız birkaç türü hedef alan ve genellikle ekim karıkları boyunca yapılan sınırlı dezenfeksiyon, daha ucuz koruma araçları kullanılarak duyarlı bitkilere ya da bazı asalakların önemli ölçüde çoğalması halinde uygulanır.