Dejan

Dejan'ın kökeni bilinmemektedir.^[1] Dejan, Kral Stefan Dušan'ın kız kardeşi Teodora ile evlenmiş ve 1346 yılında Stefan Dušan'ın İmparator olarak taç giymesi üzerine sebastokrator unvanını almıştır.^[1] Daha önceki araştırmacılar Dejan'ın Makedonya'daki bir başka kodaman olan Jovan Oliver'in akrabası olduğuna inanıyordu, ancak bu tez günümüzde kabul edilmemektedir.^[2] Konstantin Josef Jireček, Stefan Dušan'ın Ston ve Prevlaka'yı resmi olarak Ragusa Cumhuriyeti'ne sattığı 1333 tarihli bir tüzükte bahsedilen voyvoda Dejan Manjak^[1] olduğunu öne sürmüştür.^[1][3]

Stefan Dušan, 16 Nisan 1346 Paskalya'sında Üsküp'te Sırp Başpiskoposu Joanikije II, Ohri Başpiskoposu I. Nikolay, Bulgar Patriği Simeon Bekbulatoviç ve Aynoroz'un çeşitli ruhani liderlerinin katıldığı büyük bir toplantı düzenledi. Bu toplantıda Otosefal Sırp Başpiskoposluğu bir Patriklik statüsüne yükseltildi. Yeni Patrik Joanikije II, Dušan'a "Sırpların ve Romalıların (Yunanların) İmparatoru ve otokratı" olarak törenle taç giydirdi.^[4] Dušan bu toplantıda oğlu V. Stefan Uroš'a taç giydirerek Sırp toprakları üzerinde nominal bir yönetim sağladı.^[4] Sırp sarayının Bizanslaştırılmasında, özellikle de saray törenlerinde ve unvanlarda daha da artış oldu.^[4] İmparator olarak Dušan, en üst unvan olan tek otokrat ve imparator unvanına sahipti. Oğluna yaptığı sembolik taç devri dışında zaten yönetimi de elinde bulunduruyordu.^[5] İlerleyen yıllarda Sırp soyluları da yükselmeye başladılar. Dušan tüm devleti yönetmesine rağmen, güneydeki "Roma", yani Yunan toprakları için özel bir sorumluluğu vardı. Sırp mahkemesinin Bizanslılaşmasında, özellikle mahkeme törenlerinde ve ünvanlarda daha fazla artış oldu.^[6][7][8] Dušan'ın kardeşi Simeon Uroš, kayınbiraderi Jovan Asen ve Jovan Oliver despot unvanını, Dejan ve Branko da sebastokrator unvanını aldılar. Askeri kumandanlar olan Voyvodalar Preljub, Vojihna ve Grgur sezar unvanını aldılar.^[5][9][10]

Bilinen meşhur sırp asilzadeleri:^[11]

• despot Simeon Uroš, Dušan'ın üvey kardeşi, Epir ve Acarnania dükü.
• despot Jovan Asen, Dušan'ın kayınbiraderi, güney Arnavutluk valisi.
• despot Jovan Oliver, Dušan'ın yakın ortağı, Voyvoda ve Ofçabolu (Makedonca: Овче Поле) valisi.
• sebastokrator Dejan, Dušan'ın kayınbiraderi, Pčinja İlçesi valisi
• sebastokrator Branko Mladenović, Dušan'ın akrabası, Ohri valisi.
• ćesar Preljub, Dušan'ın damadı, vojvoda ve Teselya (Yunanca: Θεσσαλία) valisi.
• ćesar Vojihna, Dušan'ın akrabası, Voyvoda ve Drama valisi.
• ćesar Grgur Golubić, Dušan'ın akrabası (Branko'nun oğlu), vojvoda ve Polog valisi.

Sırp Patrikhanesinin yükselişi piskoposların metropolitanlaşmasına neden oldu.^[6]

Sırp hükümdarı geniş otokratik yetkilere sahipti, ancak daimi bir kodamanlar konseyi (velikaši veya velmože) ve papazlar tarafından çevrelenir ve onlara danışmanlık yapılırdı. Mahkeme, Şansölye ve idare Konstantinopolis'den alınmıştı.^[6]

1354 yılında Dejan, kendi vakfı olan Kutsal Meryem Ana Arhiljevica Kilisesi'nin inşasını tamamladığında, idaresi altındaki bazı köylerin kiliseye (Metochi) verilmesini istedi.^[12] Stefan Dušan'ın 10 Ağustos 1354 tarihli Arhiljevica tüzüğüne göre,^[12] kardeşi Rusça: брат царства ми севастократор Дејан^[13] adını verdiği sebastokrator Dejan, Karadağ'ın doğusunda Žegligovo ve Preşeva'yı da içeren büyük bir eyalete hükmediyordu.^[14] Tüzüğe göre, Arhiljevica, verilen Podlešane, Izvor ve Rućinci köylerinin Jezer (Karadağ)^[15] yamaçlarında uzandığı yerdeydi.^[16] Dejan'ın Arhiljevica Manastırını yenilemek yerine yeniden inşa etmesi onun sahip olduğu ekonomik gücü de gözler önüne sermektedir.^[17] Dušan Dejan'a bir kilise,^[17] Koznica Kričanovska, Strojkovo köylerini ve Gospoždino Polje metochion'unu vermiştir.^[12][16]

Dejan, Dušan'ın saltanatının önde gelen isimlerinden biriydi.^[16] Sırp İmparatorluğu'nun müteakip düşüşü ve Dušan'ın İmparator Dušan yönetimindeki ölümünden sonra despot Jovan Oliver, kardeşi Bogdan ve sebastokrator Dejan ile birlikte tüm Doğu Makedonya'ya hükmetti.^[18] Dušan'ın askeri çabalarında Dejan'dan pek bahsedilmez, ancak ünü ve haleflerinin ünü, Dušan'ın başarılarının çoğunda yer aldığını gösteriyor.^[18][19] Sırbistan'ın ötesindeki namı, VI. Innocentius'un 1355'te Dejan'a hitaben ve ondan Katolik Kilisesi ile Sırp Ortodoks Kilisesi arasındaki birliğin kurulmasını desteklemesini istemesinden de gelmektedir (Bu tarz mektuplar genelde kiliselerin en soylularına gönderilirdi).^[18][20]

Dejan, 1355 Ağustos'undan bir süre sonra, ya 20 Aralık 1355'te ölen İmparator Dušan'dan ya da büyük olasılıkla ikincisi olan varisi V. Stefan Uroš^[21] despot unvanını aldı.^[22][23] V. Stefan Uroš yönetimi sırasında Dejan, Güney Morava, Pčinja İlçesi, Karadağ ve doğuda Yukarı Struma nehri ile Köstendil arasındaki bölgenin idaresi ile görevlendirildi.^[22][23][24] Bu eyalet Balkanların tam kalbinde yer alıyordu ve Adriyatik'i Balkanların iç kısmına bağlayan önemli bir ticaret yolu olan Via de Zenta (Sırpça: Зетски пут)'dan geçiyordu.^[25][26] Tek despot olarak Dejan, İmparatorluktaki en yüksek unvana sahipti. 1356'da, Dejan'ın kızkardeşi Teodora, Zeta bölgesinin hakimi Žarko ile evlendi.^[27] Bu evlilikten 1363 yılında Mrkša dünyaya geldi.^[28]

Sırp tarihçi M. Blagojević Tarih yazımında Dejan'ın logotet olarak da görev yaptığı görüşünü desteklemiştir (t. 1362-1365), Güney Dalmaçya'da^[29] vojislav Vojinović ile savaş halinde olan Ragusa Cumhuriyeti ile barış görüşmelerinde ćesar Grgur ile birlikte İmparator V. Stefan Uroš'un elçisi olarak anıldı. Barış 22 Ağustos 1362'de Onogošt'ta (Nikšić) sonuçlandı ve İmparatorun Tüzüğü "eski yasaları" ve Raguslarla ilgili diğer yasaları onandı.^[29][30][31] Dejan ve Grgur'un her birine 100 dukat verildi.^[31]

Vojislav Vojinović'in 1363 Aralığındaki ölümüne değin, Yunan toprakları üzerindeki Sırp soyluları kendilerini hırslı göstermeye başladılar. Eski dönem Sırp soyluluğuna kıyasen, bu dönemde birçok soylu, birçok unvan elde etti.^[23] Vojislav Vojinović yaşarken etkisi eski Sırp soylularının üstünlüğünü sağladı.^[23] Ancak onun ölümünün hemen ardından Vukašin imparatorluk üzerinde belirleyici bir etki kazandı. Sırp topraklarındaki soyluluk bu olayla birlikte alarma geçmese de, Vukašin'in hırsı ve gücü eline geçirdikten sonraki faaliyetleri iki grup arasında yükselen bir düşmanlığın temellerini oluşturdu.^[32] Vojislav Vojinović'ın ölümünden sonra, daha önce İmparator Dušan'a Pirlepe'nin bir županı (bir župa, bir "ilçe" veya "ilçe" nin sahibi) olarak hizmet etmiş olan Vukašin Mrnjavčević, İmparator V. Stefan Uroš üzerinde hızla belirleyici bir etki kazandı. Eski Sırp topraklarındaki asalet ilk başta bu konuda alarma geçmedi, ancak Vukašin Mrnjavčević'in hırsı ve sonraki güç hareketleri iki grup arasındaki kaynayan düşmanlığı uyandırdı.^[23]

Vukašin Mrnjavčević'in başarısına yol açan sadece sonsuz hırsı değildi, çünkü ondan yararlanan diğer soylulardan çok fazla desteği vardı.^[23]

Dejan'ın ne zaman öldüğü kesin olarak bilinmemektedir, çünkü tarihçilere hangi yıl öldüğüne dair ipuçları verebilecek hiçbir Sırp veya yabancı kaynak bulunamamıştır.^[33] S. Mandić, 1358 kadar erken olabileceğini ve o zamana kadar veliki voyvoda olan Vukašin'in Dejan'ın yerini despot olarak aldığını ve buna karşılık jovan Uglješa'nın veliki voyvoda olduğunu söyledi.^[34] V. Ćorović, Vojislav Vojinović'in ölümünden (1363) bir süre sonra olduğuna inanıyordu.^[28] M. Rajičić, jovan Oliver'ın topraklarını en az 1366'ya^[25] kadar tuttuğuna inandığı için 1366-1371 yılları arasında olduğu sonucuna vardı ve buna dayanarak Pčinja İlçesi Pomenik'te (anma kitabı) Dejan'ın jovan Oliver'ın ardından öldüğünü söyledi (Bu iddia S. Mandić tarafından çürütüldü).^[34] S. Mandiç ayrıca Dejan'ın ölümünden önce manastır yemini etmesinin pek mümkün olmadığına inanıyordu, çünkü çocukları hala gençti.^[34] Karısı Teodora varisi olarak manastır yemini ederek, Ustrumca ve Köstendil'de yaşadı. Bu yaşantısı boyunca Basilissa (İmparatoriçe) olarak imzalayana kadar: Jovan Oliver'ın karısı Ana-Marija; Despot Thomas Preljubović 'in karısı Marija; ve Uglješa'nın karısı Jefimija.^[33]

Dejan, Zemen Manastırı ve kayıp Arhiljevica Kilisesi de dahil olmak üzere saltanatı boyunca birçok kilise ve manastırı inşa ve restore ettirdi. İki oğlu Jovan ve Konstantin Dragaš daha sonra kendi alanının hükümdarı oldular.^[35]

Dejan'ın ölümünden sonra, Žegligovo ve Yukarı Struma župe'si hariç, eyaleti, kalıtsal toprakları doğrudan güneyde Slavište olan asilzade Vlatko Paskačić'e tahsis edildi.^[23] 1365'e kadar isminden kayda değer bir şey geçmeyen Vukašin Mrnjavčević, Vojislav Vojinović, Dejan ve despot Jovan Oliver'ın ölümlerinden sonra daha güçlü hale geldi, Vukašin'in yükselişi bu kişiler yaşadığı sürece pek olası olmayacaktı.^[28] Vukašin'in küçük kardeşi Jovan Uglješa'nın da Dejan eyaletinin parçalanmasına destek verdiği düşünülüyordu, çünkü bu şansı Ser ( Serres) oblastı (il) komşu olan eyaletleri almak için kullandı.^[23] Daha sonra çok önemli hale gelecek olan Dejan'ın genç oğullarına kimse bakmadı. Dejan'ın ölümü, Vukašin ve Jovan Uglješa'ya, topraklarını genişletmekte çok fayda sağladı, çünkü Dejan'ın ortadan kaybolması, Mrnjavčević ailesine karşı koyacak daha güçlü bir adayı ortadan kaldırdı.^[23]

Konstantin Dragaš Osmanlı önderliğinde vasallık yapmayı sürdürmüştür.Konstantin Dragaš ve onun batıdaki bölgesel komşusu olan bir başka Sırp vasal Marko Mrnjavčević 1395 yılında, I. Bayezid önderliğinde, Eflaklılara karşı yapılan Rovine Muharebesi'nde Osmanlı safında savaşırken ölmüşlerdir.

Daha önce babası gibi, Dejan'ın en büyük oğlu Jovan Uglješa, İmparator Uroš'tan despot unvanını aldı.^[36] O ve erkek kardeşi daha sonra Jovan Oliver'ın topraklarının çoğunu aldı.^[37] Jovan Oliver'ın oğullarının neden topraklarını miras almadıkları bilinmiyor. Sırp tarihçi V. Ćorović, ne ölçüde geliştiği ve sonuçlarının ne olduğu bilinmemekle birlikte, bunu kargaşa ve anlaşmazlığa bağladı.^[28] Daha önceki bilim insanları, Dejanović'in Jovan Oliver'ın akrabaları olduğuna inanıyorlardı, ancak bu teori kabul görmedi.^[37] Dejanović kardeşler, Doğu Makedonya'da,^[36] İmparatorluğun güney topraklarında geniş bir eyaleti yönettiler ve ölümüne kadar V. Uroš'a sadık kaldılar.^[37] İmparator V. Stefan Uroš, o yılın başlarında Osmanlılara karşı Maritsa Savaşı'nda Sırp soylularının birçoğunun öldürülmesinden sonra, 2/4 Aralık 1371'de çocuksuz öldü. Bu, bir zamanlar güçlü olan Sırp İmparatorluğu'nun sonu oldu. Vukašin'in daha önce Genç Kral olarak taç giyen oğlu Marko Mrnjavčević, babasının kraliyet unvanını devraldı, böylece Sırp tahtının haleflerinden biri oldu. Bu arada, soylular bazen birbirleriyle tartışarak kendi çıkarlarının peşinden gittiler. İmparator olmadan Sırbistan "aristokrat bölgelerin bir holdingi" haline geldi ve İmparatorluk böylece eyalet lordları arasında bölündü: Marko Mrnjavčević, Dejanović kardeşler, Đurađ I Balšić, Vuk Branković, Nikola Altomanović ve Lazar Hrebeljanović .^[28] 1371'den sonra, feodal gücün yeni yeniden dağılımında, despot Jovan ve gospodin (lord) Konstantin kardeşler eyaletlerini büyük ölçüde genişlettiler, sadece babalarının eyaletini yeniden yaratmakla kalmadılar, aynı zamanda toprakları her tarafta en azından iki katına çıkardılar, ama esas olarak güneydeki toprakları ikiye katladılar.^[22][38] Kardeşler, Vardar'ın sol kıyısında Kumanova'dan Ustrumca'ya kadar hüküm sürdüler.^[28] 1373'te, yani Maritsa'dan iki yıl sonra, Dejanović kardeşlerin vilayetindeki olaylar ve aralarındaki ilişki hakkında ilk dedikodular yayılmaya başladı.^[39] Marko'nun yaptığı gibi, Dejanović kardeşler de Osmanlı egemenliğini tanıdılar.^[28] Vasal olmalarına rağmen kendi hükûmetleri vardı.^[38] Devlet sembolü beyaz çift başlı kartaldı ve Nemanjić tarzına göre madeni para basarlardı.^[40]

Dejan ve Teodora'nın üç çocuğu oldu:

• Jovan Dragaš (fl.1343 -1378), İmparator Uroš yönetiminde despot; 1373'ten 1378'deki ölümüne kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun vassalı.
• Konstantin (fl.1365-95), İmparator Uroš yönetiminde gospodin; 1378'den 1395'teki ölümüne kadar kardeşinin yerine Osmanlı İmparatorluğu'nun vasalı oldu.
• Teodora (fl.1356-71), önce gospodin Žarko (1356), ardından II. Đurađ Balşa (1371) ile evlendi. Žarko ile bir oğlu vardır, Mrkša (d.1363).