Banliyö treni
Banliyö treni, şehrin merkezini, hatta bazen dışını da birleştiren ve gün içinde yolcu taşıyan tren türüdür. Zamanımızda şehirlerin geniş bir coğrafyaya yayılması nedeniyle artan trafik sıkışıklığı, park problemi, hava kirliliği gibi sorunlara karşı banliyö trenleri bir alternatiftir.
Tramvayların aksine, banliyö trenleri ağır raylı sistem olarak kabul edilir.
Farklı dillerde banliyö trenlerine; قطار ركاب (Arapça), Şəhərətrafı qatar (Azerice), Aldirietako trena (Baskça), 通勤列车 (Çince), S-tog/Pendlertog (Danca), S-Bahn/Pendlerzug/Vorortzug (Almanca), Commuter train/Suburban train (İngilizce), Paikallisjuna (Fince), Train de banlieue (Fransızca), Προαστιακός (Yunanca), רכבת נוסעים (İbranice), Kereta komuter (Endonezce), Treno pendolare/Treno suburbano (İtalyanca), 通勤電車 (Japonca), Tren de rodalies (Katalanca), 통근 열차 (Korece), Prigradski vlak (Hırvatça), Forenzentrein (Hollandaca/Felemenkçe), Pendeltog (Norveççe), قطار شهری (Farsça), Pociąg podmiejski (Lehçe), Trem suburbano (Portekizce), Tren de navetiști (Rumence), Пригородная электричка (Rusça), Pendeltåg (İsveççe), Tren de cercanías (İspanyolca), รถไฟโดยสาร (Tayca), Esko/Příměstský vlak (Çekçe), Приміський потяг (Ukraynaca), Ingázó vonat (Macarca), مسافر ٹرین (Urduca), Tàu đi lại (Vietnamca) denir.
Türkiye'de TCDD Taşımacılık tarafından, İstanbul ve Kocaeli (Marmaray), Ankara (Başkentray), İzmir (İZBAN) ve Gaziantep (Gaziray) illerinde banliyö trenleri işletilmektedir.
Özellikleri
- Daha büyük olmak,
- Daha uzun mesafeler nedeniyle daha fazla oturma ve daha az ayakta durma alanı sağlamak,
- (Çoğu durumda) Daha düşük bir hizmet sıklığına sahip olmak,
- Tarifeli hizmetlere sahip olmak, (yani trenler belirli aralıklarla değil belirli zamanlarda çalışır)
- Genellikle banliyöleri şehir merkezine bağlayan düşük yoğunluklu banliyö bölgelerine hizmet etmek,
- Şehirlerarası ve/veya yük trenleri ile güzergâh veya geçiş hakkını paylaşmak,
- Tam olarak ayrılmamış olmak, (geçiş kapılı hemzemin geçitler içeren)
- Normalde sürücü kontrollü olması nedeniyle ekspres servis olarak belirli istasyonları atlayabilme yönlerinden hafif raylı sistemlerden ayrılmaktır.
Güzergâh
Nakliye veya şehirlerarası hizmetlerle aynı geçiş hakkı içinde bir arada bulunma özellikleri, sistem inşaat maliyetlerini önemli ölçüde azaltabilir. Bununla birlikte, özellikle hizmet yoğunluklarının ağın iç kısımlarında birleştiği durumlarda, gecikmeleri önlemek için genellikle bu geçiş hakkı dahilinde özel hatlarla inşa edilirler.
Bu tür trenlerin çoğu, yerel standart ölçü hattında çalışır. Bazı sistemler daha dar veya daha geniş bir ölçü üzerinde çalışabilir. Japonya, Endonezya, Malezya, Tayland, Tayvan ve İsviçre'de, Avustralya'da Brisbane (Queensland Rail's City ağı) ve Perth (Transperth) sistemlerinde, İsveç'te bazı sistemlerde ve Cenova-Casella'da dar ölçü sistemleri örnekleri bulunmaktadır. Finlandiya, Hindistan, Pakistan, Rusya, Brezilya ve Sri Lanka'nın yanı sıra ABD'de San Francisco (BART) ve Avustralya'da Melbourne ve Adelaide dahil olmak üzere bazı ülkeler ve bölgeler geniş hatlı yol kullanır.
Diğer raylı sistemler ile farkı
Metro
Metro demiryolu ve hızlı toplu taşıma genellikle şehir merkezlerinin 12 ila 20 km (7 ila 12 mil) arasındaki daha küçük şehir içi alanlarını kapsar, daha sık çalışır ve özel hatlar (yer altı veya yükseltilmiş) kullanır, oysa banliyö treni genellikle rayları, teknolojiyi ve ana hat raylı sistemlerini kullanır.
Bununla birlikte, bir metro veya yüksek hızlı demiryolu olarak sınıflandırma zor olabilir, çünkü her ikisi de tipik olarak yalnızca bir metropol alanını kapsayabilir, merkezdeki ayrı raylarda ilerleyebilir ve genellikle amaca yönelik inşa edilmiş demiryolu araçlarına sahip olabilir. Terminolojinin ülkeler arasında (İngilizce konuşulan ülkelerde bile) standardize edilmemiş olması, meseleleri daha da karmaşık hâle getiriyor.
Türkiye'deki banliyö tren hatları
İşletmedeki hatlar
| Logo | Ad | Güzergah | İstasyon sayısı | Hat uzunluğu | Açılış | Son genişletme |
|---|---|---|---|---|---|---|
 | Marmaray | Halkalı-Gebze | 43 | 76,6 km | 29 Ekim 2013 | 12 Mart 2019 |
 | Halkalı-Bahçeşehir | 3 | 13,5 km | 23 Mayıs 2022 | 29 Ocak 2024 | |
 | Başkentray | Sincan-Kayaş | 24 | 37,4 km | 12 Nisan 2018 | Yok |
| İZBAN | Aliağa-Selçuk | 41 | 136 km | 30 Ağustos 2010 | 8 Nisan 2019 | |
| Gaziray | Başpınar-Taşlıca | 16 | 25,5 km | 5 Kasım 2022 | Yok |
İnşa halindeki hatlar
| Logo | Ad | Güzergah | İstasyon sayısı | Hat uzunluğu |
|---|---|---|---|---|
| Başkentray uzatması | Sincan-Akçaören | 4 | 12,7 km | |
| Konyaray 1. etap | Konya Gar-Kayacık | 13 | 17,4 km | |
| Afray 1. etap | Kocatepe Üni-Park Afyon | 5 |
Kapanan hatlar
| Ad | Güzergah | İstasyon sayısı | Hat Uzunluğu | Açılış tarihi | Kapanış tarihi |
|---|---|---|---|---|---|
| Sirkeci Banliyösü | Sirkeci-Halkalı | 18 | 27,6 km | 4 Aralık 1955 | 12 Ağustos 2013 |
| Haydarpaşa Banliyösü | Haydarpaşa-Gebze | 28 | 44,2 km | 29 Mayıs 1969 | 19 Haziran 2013 |
| Adaray | Adapazarı-Arifiye | 7 | 8,4 km | 28 Mayıs 2013 | 12 Aralık 2016 |