Cevizlik, Ardanuç

Günümüzde Cevizlik adını taşıyan köyün bilinen eski adı Anakert ya da Anakerd’dir. Gürcüce Anakerti (ანაკერტი) olarak bilinen köyün adı Türkçede Anagert ya da Anagerd olarak geçer.^[4] Nitekim Osmanlıca Anakerd (آناكرد) olarak yazılır.^[5] 93 Harbi’nde bölgeyi ele geçiren Ruslar 1886 tarihli kayıtlarda Anakerti’n adını Anakert (Анагерт) olarak kaydetmişlerdir.^[6] Anakert'in adı 1925’te Cevizli olarak değiştirildi. Bununla birlikte Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Anağert olarak verilmiştir.^[7]

Klarceti bölgesindeki eski yerleşmelerden biri olan Anakert’in kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Ancak adı 5. yüzyıldaki olaylarda geçer. Gürcü kralı III. Bakur (5. yüzyıl) Prens Varsken'i Anakert'te cezalandırmıştır.^[8] Anakert’in yer aldığı bölge Gürcülerin yönetimindeyken 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi. Aynı yüzyılda adı Anakerti olarak kilise kayıtlarında da geçer. Gürcü tarihçi ve coğrafyacı Vahuşti (1696–1757) Anakerti’den “büyük ve güzel bir köy” olarak söz etmiştir.^[9] Osmanlılar Tao-Klarceti bölgesini tamamen ele geçirince bu topraklarda Çıldır Eyaleti’ni kurdular. 16. yüzyılın sonlarında Anakerti Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrirde Penek (Panaki) livasına içinde bir köy olarak anılmaktadır.^[8]

Uzun süre Osmanlıların yönetiminde kalan Tao-Klarceti bölgesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Anakerti’de 59 hanede 330 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.^[6][9] 1904 yılında bölgeyi dolaşan Niko Marr, Anakerti vadisinde kayalık bir alanda kilise olduğu tahmin edilen yapı kalıntısıyla karşılaşmıştı.^[10]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Anakerti 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti güçleri de Klarceti bölgesini ele geçirdi ve 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Anakerti Türkiye sınırları içinde kaldı.^[11] 1922 nüfus cetveline göre Anakerti’de 88 hanede 398 kişi yaşıyordu.^[4] Gürcü Kolu köylerinden biri sayılan Cevizlik köyünde 1965 genel nüfus sayımında 637 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 320 kişi okuma yazma biliyordu.^[12]

Anakerti’de bir köy kilisesi ile bir kulenin varlığı bilinmektedir. Tamamen yıkılmış olan köy kilisesi, köyün merkezinin 500 metre güneydoğusunda bulunmaktadır. Köyün merkezinin 500 metre kuzeyinde bulunan kule ise, 14 × 5,5 metre ebatlarında küçük bir yapıdır. Duvarları yaklaşık bir metre kalınlığında olan kuleden geriye yıkıntılar kalmıştır.^[13]

Cevizlik köyü, Artvin il merkezine 62 km, Ardanuç ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.^[14]

• Cevizlik, Ardanuç için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft