Ahtnaca
Ahtnaca ya da Ahtna dili (kendilerince ‘Atnakenaege’ (dil) ‘Atnahwt’aene (halk); İngilizce Ahtna, Ahtena, Atna), Alaska'da Copper River (Ahtnaca ʻAtnaʼtuu) yöresinde Ahtnalar tarafından konuşulan Na-Dene dilleri ailesinden Atabask dilleri grubundan bir Kızılderili dili. Eskiden İngilizcede Copper River ya da Mednovskiy (< медновский) adlarıyla da bilinirdi. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.[2]
| Ahtnaca | |
|---|---|
| ‘Atnakenaege’ | |
| Ana dili olanlar | Amerika Birleşik Devletleri (Alaska) |
| Konuşan sayısı | 80 (2007)[1] |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin (Ahtna varyantı) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | ath |
| ISO 639-3 | aht |
Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Örnek vermek gerekirse tsaey (< чай) 'çay', tseiniic (Merkezî) tsiniic (Aşağı) (< ча́йник) 'çaydanlık', sdagaan (< стака́н) 'bardak', beldih (< пальто́) 'palto', giliba’ (< коро́ва) 'inek'.
Diyalektler ve kabileler
- Aşağı Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Lower Ahtna]. Chitina ve kısmen Copper Center yöresinde konuşulur.
- Chitina/Taral Band kabilesi. Chitina (Tsedi Na’) ile Taral (Taghaelden) yörelerinde yaşarlar.
- Tonsina/Klutina Band kabilesi. Tonsina River (Kentsii Na’) ile Klutina River (Tl’atii Na’) ve Klutina Lake (Tl’atibene’) yörelerinde yaşarlar.
- Merkezî Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Central Ahtna, Middle Ahtna]. Copper Center (Tl’aticae’e), Tazlina (Tezdlen Na’), Glennallen (Ciisk’e Na’), Gulkana (C’ulc’e Na’) ve Gakona (Ggax Kuna’) yörelerinde konuşulur.
- Gulkona/Gakona Band kabilesi
- Batı Ahtnacası [kendilerince Tsaay Hwt’aene; İngilizce Western Ahtna]. Cantwell (Yidateni Na’) yöresinde konuşulur.
- Tyone/Mendeltna Band kabilesi. Tyone (...) ile Mendeltna (Bendilna’) yörelerinde yaşarlar.
- Cantwell/Denali Band kabilesi. Cantwell (Yidateni Na’) ile Denali (Dghelaayce’e) yörelerinde yaşarlar.
- Yukarı Ahtnaca [kendilerince Tatl’ahwt’aene; İngilizce Upper Ahtna]. Mentasta yöresinde konuşulur.
- Sanford River/Chistochina Band kabilesi. Sanford River (K’ełt’aeni) ile Chistochina (Tsiistl’edze Na’) yörelerinde yaşarlar.
- Slana/Batzulnetas Band kabilesi. Slana (Stl’ana’) ile Batzulnetas (Nataełde) yörelerinde yaşarlar.
- Mentasta Band Band kabilesi. Mentasta (Mendaesde) yöresinde yaşarlar.
Karşılaştırma
Ahtnacanın iki komşu Atabask diliyle karşılaştırması :[3]
| Ahtnaca | Tanakrosça | Aşağı Tananaca | Anlamı |
| udzih | wudzih | bedzeyh | rengeyiği |
| ggax | gah | gwx | tavşan |
| tsa’ | tsá’ | tso’ | kunduz |
| dzen | dzenh | dzenh | misk sıçanı |
| niduuyi | niidûuy | niduuy | vaşak |
| debae | demee | deba | Dall yaban koyunu |
| sos | shos | sresr | ayı |
| dliigi | dlêg | dlega | sincap |
| łuk’ae | łuk’a | łuk’a | Pasifik som balığı |
Örnekler
- kenaege’ dil, lisan
- c’eghaeze’ yumurta
- del kırmızı
- łic’ae köpek
- c’eyene’ balık kılçığı
- c’esten’ et
- natu’ tuz
- ggaał tuzak, kapan
- gguux böcek, kurt
- snaan annem
- ne’aan annemiz
- ben göl
- ten buz
- yes kar
- ts’es kaya
- yaa gök
- son’ yıldız
- xos diken
- nadaeggi iki
- ałts’eni beş
- hwlazaan on
- ts’ełk’ey kole uk’edi on dokuz
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- "Ahtna Noun Dictionary"[ölü/kırık bağlantı] by John E. Smelcer (2009)
- Nay’dina’aa Na’ Chickaloon Village Traditional Council 28 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.