Aşkale
Aşkale (Osmanlıca:اش قلعه ), Erzurum'un ilçelerinden biridir.
| Aşkale | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Erzurum |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Emre Oğuztürk |
| • Belediye başkanı | Şenol Polat (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1663 km² |
| Rakım | 1650 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 23,589 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 22.842 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 442 |
| İl plaka kodu | 25 |
Resmî site Aşkale Belediyesi | |
Etimoloji
Aşkale ismi Türkçe aş ve kale kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşmuş olup, yerleşim biriminin adı ilk olarak 1522'ye tarihlenen 387 numaralı Muhasebe-i Vilayat-i Karaman ve Rum Defteri'nde geçmiştir.[1]
Tarih
Coğrafi önemi nedeniyle tarih boyunca çeşitli kavimlerin ve milletlerin uğrak yeri olan ilçenin ilk yerleşim yeri, Karasu kıyısındaki eski bir kalenin kalıntı höyüğünün etrafı ile Kaban Dağının doğusudur. İlçenin ismi tarih içerisinde Locus Basara, Şöğayn, Aşhane, Açhane, Kale olarak değişegelmiş günümüzde Aşkale olarak dilimize yerleşmiştir. MÖ 1700 yıllarında Hititler tarafından kurulan ilçe, tarih boyunca otuz beş defa el değiştirmiştir. MS 395 yıllarında Roma İmparatorluğu'nun elinde bulunan ilçe, İpek Yolu'nun üzerinde oluşu nedeniyle bütün milletlerin ilgisini çekmiştir MS 650 yıllarında Bizans yönetimine giren ilçe, 1387'de Timur'un egemenliğine girmiştir. 1473'te Otlukbeli Savaşından sonra Osmanlı topraklarına katılan ilçe, 1916'da Rusların işgaline uğramış, 3 Mart 1918 tarihinde işgalden kurtarılmıştır. 1942 yılında Varlık Vergisi gerekçesiyle İstanbullu gayrimüslim erkek vatandaşların büyük bölümü bu ilçedeki toplama kampına gönderilmişti.[2]
1800'lerin başında, nüfusu 1800'dü. 1909 yılında 800 Ermeni ve Türk nüfusa sahipti.[3]
Coğrafi yapı
Yerleşik bir yapıya sahip ilçe, batıda Bayburt ve Tercan, kuzeyde İspir, güneyde Çat ve doğuda ise Aziziye ilçeleriyle çevrilmiştir. Sınırlarında Dumanlı, Güllü, Meryem, Gollo ve Kop dağları bulunmaktadır ve bu dağlar volkanik yapılıdır. Erzurum'dan Aşkale'ye doğru karayolu ile gelirken Aşkale'ye yaklaşık 11 km kala yolun sol tarafında ağzını açmış bir insan sureti şeklini almış bir tepe vardır.
Konumu
Aşkale, Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzurum ilinin 53 km batısında, Erzincan ilinin 120 km doğusunda yer almaktadır. Erzurum ilinin batısındaki son ilçesi olan Aşkale'nin, doğu- batı uzunluğu 50 km, kuzey- güney uzunluğu 46 km ve yüzölçümü 2300 km² olup, ortalama rakımı 1650 m' dir. İlçe, doğusunda Erzurum'a bağlı Aziziye ilçesi, batısında Erzincan iline bağlı Çayırlı ve Tercan ilçeleri, kuzeyinde Bayburt ili ve güneyinde ise Erzurum'a bağlı Çat ve Erzincan'a bağlı Tercan ilçeleri ile çevrelenmektedir.
İklim
İlçede genel olarak sert karasal iklim sürer. Kışlar uzun, soğuk ve karlı; yaz mevsimi kısa sıcak ve kurak geçer. Yağışlar ilkbaharda başlar. Çevresine kıyasla daha çukurda olduğu için genellikle soğuk hava akımlarından daha az etkilenir.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1940[4] | 39.619 | 1.933 | 37.686 |
| 1945[5] | 28.985 | 1.962 | 27.023 |
| 1950[6] | 36.785 | 3.714 | 33.071 |
| 1955[7] | 41.130 | 5.682 | 35.448 |
| 1960[8] | 41.159 | 6.336 | 34.823 |
| 1965[9] | 42.253 | 6.943 | 35.310 |
| 1970[10] | 44.734 | 9.590 | 35.144 |
| 1975[11] | 46.321 | 10.817 | 35.504 |
| 1980[12] | 45.985 | 12.171 | 33.814 |
| 1985[13] | 47.081 | 14.472 | 32.609 |
| 1990[14] | 42.533 | 15.494 | 27.039 |
| 2000[15] | 35.554 | 15.548 | 20.006 |
| 2007[16] | 27.890 | 12.842 | 15.048 |
| 2008[17] | 25.027 | 11.455 | 13.572 |
| 2009[18] | 24.858 | 12.447 | 12.411 |
| 2010[19] | 24.899 | 12.509 | 12.390 |
| 2011[20] | 25.043 | 12.591 | 12.452 |
| 2012[21] | 24.628 | 12.597 | 12.031 |
| 2013[22] | 24.270 | 24.270 | veri yok |
| 2014[23] | 24.073 | 24.073 | veri yok |
| 2015[24] | 23.471 | 23.471 | veri yok |
| 2016[24] | 23.449 | 23.449 | veri yok |
| 2017[24] | 23.130 | 23.130 | veri yok |
| 2018[24] | 23.589 | 23.589 | veri yok |
| 2019[24] | 23.152 | 23.152 | veri yok |
| 2020[24] | 22.842 | 22.842 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ağız
Aşkale ilçesinde kullanılan Türk ağzının Doğu Anadolu ağızları içindeki konumuProf. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:
1. Doğu Anadolu ağızları 1.1.1. Ağrı, Malazgirt 1.2.1. Kars (yerli) 1.3.1. Posof, Artvin, Şavşat, Ardanuç, Yusufeli 1.4.1. Kemaliye, İliç, Ağın |
Ekonomi
İlçe ekonomisi, hayvancılık ve tarıma dayalı olmakla beraber, ilçede sanayi ve ticaret de önemlidir, özellikle Aşkale çimento sanayi, Abs Alçı fabrikası, krom fabrikası bölgeye önemli katkılar sunmaktadırlar Kuzgun Barajı'nın hizmete girmesi tarımla uğraşanlar için, modern kümeslerin artış göstermesi ise hayvancılıkla uğraşanlar için büyük umutlar vermekte ve ilçe ekonomisinde önemini hissettirmektedir.
Yerel yönetim
31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçimlerde, belediye başkanlığını AK Parti'den Ahmet Yaptırmış kazandı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Aşkale Kaymakamlığı Resmi Sitesi17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Aşkale Belediyesi Resmi Sitesi30 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.