2021 Zamfara'da kız öğrencilerin kaçırılması olayı
Nijerya'nın Zamfara Eyaleti'nde yer alan Jangebe'de (aynı zamanda Dengebe olarak da bilinir) kız öğrencilerin toplu bir şekilde kaçırılması olayıdır. 26 Şubat 2021 tarihinde 12-17 yaşları arasında 317 kız öğrenci, Devlet Kız Fen Lisesi yatılı okuluna baskın düzenleyen silahlı örgütler tarafından kaçırıldı.[1][2] 2 Mart'ta tüm öğrenciler serbest bırakılmıştır.
 Zamfara Eyaleti'nin Nijerya'daki konumu | |
 | |
| Bölge | Devlet Kız Ortaokulu, Jangebe, Zamfara Eyaleti, Nijerya |
|---|---|
| Koordinatlar | 12°13′50″K 06°04′09″D / 12.23056°K 6.06917°D |
| Tarih | 26 Şubat 2021 – |
| Hedef | Okul |
Saldırı türü | İnsan kaçırma |
Bu olay 2021 yılında Nijerya'da gerçekleşen ikinci okul baskını olayı olmuş, ilki dokuz gün önce Niger Eyaleti'ndeki Kagara'da kırktan fazla kişinin silahlı okul baskını sonucu kaçırılmasıyla gerçekleşmişti.[3]
Arka plan
Son yıllarda Nijerya'da öğrencileri fidye için rehin tutmak oldukça yaygın hâle gelmiştir.[2] Hükûmet tarafından "haydutlar" olarak tanımlanan silahlı örgütler, yabancı vatandaşlar veya zengin iş adamlarının aksine sık sık yerel halkı ve düşük gelirli nüfusu hedef alıyor. Çoğu insan çocuklarını korumak için gönüllü olarak para ödediğinden, yerel halk tarafından bu gruplara düzenli bir gelir kaynağı sağlanır.[4] Nijeryalılar 2011 ve 2020 yılları arasında fidye olarak yaklaşık 18 milyon Amerikan doları harcadılar ve bunun büyük kısmı on yılın son yarısında harcandı.[5] İnsan kaçırma olayları Batı Afrika Eyaleti İslam Devleti adlı başka bir cihatçı örgüt tarafından da gerçekleştirilmektedir.[2]
Bu olaydan dokuz gün önce, Nijerya'nın Orta Kuşak bölgesinde yer alan Niger Eyaleti'ndeki Kagara'da bir devlet okuluna düzenlenen baskında 27 öğrenci, üç öğretmen ve dokuz aile üyesi olmak üzere en az 42 kişi kaçırıldı ve bir öğrenci öldürüldü.[5] Kaçırılan rehineler daha sonra serbest bırakıldı.[6]
Kaçırılma olayı
Baskın 26 Şubat 2021'de, silahlı 100'den fazla saldırganın yerel saatle 01.00'de Zamfara Eyaleti, Jangebe'deki Devlet Kız Fen Lisesi'ne gelmesiyle başladı.[7] Yerel halka göre, silahlı kişiler öğrencileri kaçırmadan önce saatlerce okulda bekledirler. Saldırganların baskın sırasında askerî bir müdahaleyi önlemek için yakındaki askerî kampa ve kontrol noktasına da saldırdıkları[3][8] ve bir kısmının güvenlik güçlerinin üniformasını giydiği bildirildi.[7][9] Saldırganların tercih ettikleri ulaşım yöntemi ise tartışmalıdır. Bazı tanıklar haydutların kamyonet ve motosikletlerle geldiğini söylerken diğerleri yaya olarak geldiklerini iddia ediyor.[8][10] Silahlı kişiler havaya ateş açtılar, ancak bunun yerel halkı korkutmak amacıyla mı yapıldığı yoksa çatışmada sırasında mı gerçekleştiği belirsizliğini koruyor.[5] Bir polis memurunun öldürüldüğü bildirildi.[11] Bazı öğrencilerin, kaçıranlar tarafından birçok suç örgütünün faaliyet gösterdiği bilinen,[12] yakınlardaki Dangulbi ormanına götürülmüş olabileceğine inanılıyor.[6][11] Bir öğretmen BBC'ye o sırada okuldaki 421 öğrenciden sadece 55'inin kaldığını söyledi. Şu anda, hiçbir grup kaçırma olayının sorumluluğunu üstlenmedi.[7][13] Uluslararası Af Örgütü, olayın bir savaş suçu teşkil ettiğini söyledi.[1]
Sonrası
Eyalet polis teşkilatı, arama-kurtarma operasyonu başlatacaklarını[2] ve Jangebe'ye, kızları aramak için polis ve askerî birlik yerleştirildiğini duyurdu. Zamfara Eyaleti tüm yatılı okulları kapatma kararı aldı[6] ve Nijerya Öğretmenler Birliği ile Nijeryalı Öğrenciler Ulusal Birliği (NANS) okulları kapatmaya hazır olduklarını açıkladı.[9] Jangebe sakinleri, kaçırma olayının ardından barikatlar oluşturdu ve gelen araçlara sopa ve taşlarla saldırmaya başladılar.[14] Daily Trust muhabirleri, araçlarının yerel halk tarafından taşlanmasının ardından bölgeden ayrılmak zorunda kaldı ve bir muhabir başından yaralandı.[12]
Nijerya Devlet Başkanı Muhammed Buhari, kaçırma olayını "insanlık dışı ve tamamen kabul edilemez" olarak nitelendirerek yönetiminin "büyük fidye ödemeleri beklentisiyle masum öğrencileri hedef alan haydutların şantajına boyun eğmeyeceğini" söyledi.[11] Zamfara Eyalet Başkanı Bello Matawalle, "Sevgili kız öğrencilerimizin hızlı bir şekilde kurtarılmasını sağlamaya tamamen kararlı olduğumuzu herkese temin etmek istiyorum" dedi.[5] Yaşanan bu olay UNICEF ve Save the Children tarafından kınandı.[1][3][10]
Öğrencilerin serbest bırakılması
2 Mart 2021'de, Zamfara Eyaleti Valisi Bello Matawalle, Twitter'da kızların serbest bırakıldığını ve Gusau'daki hükûmet binalarında aileleriyle buluşmayı beklediklerini duyurdu.[15] Eyalet sözcüsü, tüm kızların güvenli bir şekilde geri getirildiğini ve sayılarının tam olduğunu açıkladı.[16] Yetkililer, haydutlarla temas halinde olduklarını bildirse de Matawalle kızların serbest bırakılması için fidye ödenmediğini belirtti.[17] Zamfara polis komiseri, hükûmetin barış sürecinin kızların serbest bırakılmasını sağladığını söyledi.[17] "Tövbe etmiş haydutların" eski yoldaşlarına ulaşarak serbest bırakılmayı kolaylaştırmak için temas kurduğu iddia edildi.[18][19] Kızların çoğu serbest bırakıldıklarında zarar görmemişti, ancak yaklaşık 12'si hastane tedavisi gerektirdi. Birçoğu yalınayak yürümekten dolayı ayak yaralanmaları yaşamıştı[20] ve hepsi tıbbi kontrollerden geçti.[21]
Muhammadu Buhari, kızların serbest bırakılmasının kendisine "büyük bir sevinç" getirdiğini[21] ve "sıkıntılarının herhangi bir olay olmadan mutlu bir sonla bitmesinden" memnun olduğunu belirtti.[22] Ayrıca, askerin ve polisin kaçıranların peşine düşmeye devam edeceğini tweetledi. Birleşmiş Milletler, öğrencilerin acil rehabilitasyonunu talep etti.[23]
Teslim töreni 3 Mart 2021'de gerçekleşti.[24] Tören sırasında, ebeveynler çocuklarını gece olmadan eve götürmek istedikleri için sabırsızlandı ve hükûmet yetkililerinin konuşmalarını beklerken güvenlik güçleriyle çatıştı. Yolların karanlıkta güvensiz olacağını iddia ettiler.[16] Ancak yetkililer resmî bir teslim töreninin tamamlanması konusunda ısrar etti.[24] Kalabalığın taş atmaya başlaması üzerine güvenlik güçleri ateş açtı ve göz yaşartıcı gaz kullandı. Bu sırada bölgesel parlamento başkanı Nasiru Mu'azu Magarya'yı taşıyan konvoya da taş atıldı.[19][23][25] En az üç kişi vuruldu,[24] bunlardan biri öldü.[16] Bazı sakinler dört kişinin öldüğünü belirtiyor.[23] Güvenlik güçleri, ebeveynlere ve çocuklara ateş açtığı suçlamalarını reddederek bu tür raporları "yalan haber" olarak nitelendirdi. Olayın bir sonucu olarak, Zamfara eyalet hükûmeti "barışın daha fazla bozulmasını önlemek" amacıyla akşamdan sabaha sokağa çıkma yasağı ilan etti.[24] Ayrıca, kasabadaki pazarları kapattılar ve bu tür faaliyetlerin suç operasyonlarını kolaylaştırdığına dair "güçlü kanıtlar" bulduklarını iddia ettiler.[19][21][24][26] Eyalet sözcüsü, olayı "talihsiz bir sivil itaatsizlik" olarak nitelendirdi.[19]