1689 Üsküp yangını

1689 Üsküp yangını, 26 Ekim 1689'de başlayıp 2 gün süren tarihi bir olaydır. Yangın neticesinde şehrin büyük bir kısmı yanmış; yalnızca kale ile bazı kilise ve camiler gibi taştan yapılmış yapılar nispeten hasarsız kalmıştır. Yangının Üsküp üzerinde yıkıcı bir etkisi olmuştur. Kentin nüfusu 60.000'den 10.000 civarına düşmüş ve bir ticaret merkezi olarak bölgesel önemini yitirmiştir.^[1] Şehirde ikamet eden Müslümanların birçoğu başkent İstanbul'a yerleşerek burada Üsküp mahallesini meydana getirmişler, kentin gayrimüslim sakinleri ise Sofya ve Belgrad'a göçmüşlerdir.^[2][3]

1689 yılında Sienalı İtalyan komutan Enea Silvio Piccolomini Osmanlı İmparatorluğu'dan Kosova, Bosna-Hersek ve Makedonya üzerine saldırıya geçmiştir. Bu dönemde Üsküp'ün gelişimi 1689 yılında Avusturya ordusunun Makedonya'ya girmesiyle aniden kesintiye uğradı. Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları (1683-1699) sırasında General Piccolomini komutasındaki Avusturya birlikleri durdurulamaz bir ilerleyişle Balkanlar'ın içlerine kadar ilerleyerek Kaçanik Kalesi'ni aldıktan sonra Üsküp ovasına inmiştir. Türk ordusu ve halkın bir kısmı şehri terk ettiği için 25 Ekim 1689'da Üsküp'ü fazla mücadele etmeden teslim aldılar. Ancak Osmanlı kuvvetlerinin üç gün içinde karşı taarruzla geri dönmesi bekleniyordu. Bu sırada General Piccolomini'nin emriyle Üsküp ateşe verildi^[4] ve yangın iki gün sürdü (26 ve 27 Ekim); çok sayıda ev ve dükkân tahrip edildi, ancak en büyük hasar neredeyse tüm konutların, iki sinagogun ve Yahudi okulunun tahrip edildiği şehrin Yahudi mahallesinde meydana geldi.^[5]

Bu olaylarla ilgili bazı iddialar, Piccolomini'nin Üsküp'ü, kuvvetlerinin karargâhından bu kadar uzaktaki bir şehri işgal etme ve yönetme konusundaki yetersizliği nedeniyle yerle bir ettiğini belirtmektedir.^[6]

Saldırı sırasında general Piccolomini kolera veya veba^[7] hastalığına yakalanmış ve 9 Kasım 1689 tarihinde ölmüştür. Lidersiz kalan ordusu yenildi. Sırpların ve Arnavutların çoğu, Patrik Arsenije III Crnojević'in önderliğinde sürgüne kaçmıştır.^[1] Ertesi yıl 1690'da Mora Seraskeri Koca Halil Paşa ile Kırım Hanı Selim Giray, Kaçanik Boğazı’nda ve Kosova’da Avusturyalıları mağlûp ederek Üsküp’ü tekrar Osmanlı hâkimiyetine aldı.^[3]