Tsinong Han
- Huwag ikalito ito sa Dinastiyang Han.
Ang mga Han (汉人; 漢人; Hànrén) (o Tsinong Han (Tsinong pinapayak: 汉族; Tsinong tradisyonal: 漢族; pinyin: Hànzú; lit.: "pangkat-etnikong Han") ay isang pangkat etniko sa Silangang Asya na katutubo sa Tsina. Sila ang pinakamalaking pangkat etniko sa mundo, na binubuo ng tinatayang 18% ng populasyon ng mundo. Binubuo ang mga Han ng iba't ibang subgrupo na nagsasalita ng mga bariyedad o uri ng wikang Tsino.[34][35] Tinatayang nasa 1.4 bilyong Tsinong Han na pangunahing natitipon sa Republikang Bayan ng Tsina (kabilang ang Kalupaang Tsina, Hong Kong, at Macau), kung saan binubuo sila ng mga 92% ng kabuuang populasyon.[2] Sa Taywan, binubuo ito ng mga 97% ng populasyon.[36][37] Binubuo din ng mga 75% ng kabuuang populasyon ng Singapura na Tsinong Han.[38]
汉族 / 漢族 o 汉人 / 漢人 | |
|---|---|
| Kabuuang populasyon | |
| 1.4 bilyon[1] | |
| Mga rehiyong may malaking bilang nila | |
| Republikang Bayan ng Tsina 1,285,001,720[2] Republika ng Tsina (Taiwan) >22,000,000[3][4] | |
| Thailand | 7,053,240[5] |
| Malaysia | 6,910,000[6] |
| Estados Unidos | 3,795,000–5,100,000[7][8] |
| Indonesia | 2,832,510[9] |
| Singapore | 2,670,000[10] |
| Myanmar | 1,638,000[11] |
| Kanada | 1,469,000[12] |
| Pilipinas | 1,350,000[13] |
| Australya | 1,214,000[14] |
| Biyetnam | 992,600[15] |
| Hapon | 922,000[16] |
| Reino Unido | 433,000[17] |
| Peru | 376,000[18] |
| Italya | 334,000[19] |
| Bagong Zealand | 231,000[20] |
| Alemanya | 212,000[21] |
| Timog Korea | 210,000[22][pananda 1] |
| Kambodya | 210,000[23] |
| Arhentina | 200,000[24][25] |
| Laos | 185,765[5] |
| Espanya | 172,000[26] |
| Mehiko | 70,000[27] |
| Brunei | 42,132[28] |
| Rusya | 28,943[29] |
| Kolombya | 25,000[30] |
| Costa Rica | 19,000[31] |
| Irlanda | 11,000[32] |
| Wika | |
| Tsino | |
| Relihiyon | |
| Mayorya: Hindi relihiyoso, Budismong Mahayana, katutubong relihiyong Tsino (kabilang ang Taoismo, pagsamba sa mga ninuno, Confucianismo at iba pa) Minorya: Kristiyanismo[33] | |
| Kaugnay na mga pangkat-etniko | |
| Bai • Hui Ibang mga Sino-Tibetano | |
May ibang sanggunian ang direktang tinutukoy ang Tsinong Han bilang "Tsino" o pinapangkat naman sila sa ibang Sino-Tibetano. | |
| Tsinong Han | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pinapayak na Tsino | 汉族 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tradisyunal na Tsino | 漢族 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kahulugang literal | pangkat etnikong Han | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nagmula sa Hilagang Tsina, mababakas ang liping Tsinong Han sa Huaxia, isang kompederasyon ng mga kalipunang pang-agrikultura na namuhay sa may Ilog Dilaw.[39][40] Kabilang sa kolektibong kompederasyong Neolitikong ito ang mga kalipunang pang-agrikultura na Hua at Xia, kaya ganito ang pangalan nila. Nanirahan sila sa mga Kalagitnaang Kapatagan sa palibot ng gitna at mas mababang bahagi ng Ilog Dilaw sa Hilagang Tsina.[41][42][43][40] Mga ninuno ng mga makabagong Tsinong Han ang mga kalipunang ito na nagsimula ng kabihasnang Tsino. Sa loob ng panahon ng mga Estadong Nikikidigma, nagdulot ito ng pag-usbong ng sinaunang nakikilalang kamalayan ng Tsino sa panahong Zhou na tinutukoy ang sarili bilang Huaxia (literal na "ang magandang kadakilaaan"), na katangi-tanging ginamit upang purihin ang isang kalinangang "sibilisado", taliwas sa tinuturing na "barbaro" sa katabi at karatig na paligid na nasa hangganan ng mga Kahariang Zhou na pinapanirahan ng iba't ibang hindi Tsinong Han na pumapalibot sa kanila.[44][42][45][46] Sa maraming pamayanang Tsino sa ibayong-dagat, ginagamit ang katawagang mga Hua (华人; 華人; Huárén) o Huazu (华族; 華族; Huázú) para sa mga etnisidad na Tsinong Han na iba sa Zhongguo Ren (中国人; 中國人) na may mga konotasyon at implikasyon na pagiging mamamayan ng Tsina, kabilang ang mga may etnisidad na hindi Tsinong Han.[47][48][49]
Patuloy na lumawak ang mga kalipunang Huaxia mula sa Hilagang Tsina tungo sa Katimugang Tsina sa nakaraang dalawang milenyo, sa pamamagitan ng pananakop ng militar at kolonisasyon.[50][51] Kumalat ang kalinangang Huaxia tungong timog mula sa sentro ng Palanggana ng Ilog Dilaw na kinuha ang iba't ibang mga pangkat na hindi etnikong Han na naging sinisado sa loob ng mga siglo at iba't ibang punto ng kasaysayan ng Tsina.[52][51][42]
Unang lumitaw ang pangalang "Han" sa mga Dinastiyang Hilaga at Katimugan, na naging inspirasyon ng dinastiyang Han, na tinuturing na isa sa unang mga ginuntuang panahon ng kasaysayang Tsino. Bilang isang pinag-isa at magkakasamang imperyo, umusbong ang Tsinang Han bilang sentro ng impluwensiyang heopolitikal sa Silangang Asya noong panahong iyon, na umuungos ang karamihan sa pananakop nito sa mga katabing rehiyon at makukumpura sa kontemporaryong Imperyong Romano sa sukat ng populasyon, at naabot sa heograpiya at kultura.[53][54][55][56] Naimpluwensiya ng prestihiyo at katanyagan ng dinastiyang Han ang maraming sinaunang Huaxia upang kilalanin ang sarili bilang "Ang Taong-bayang Han."[44][57][58][59][60] Hanggang sa ngayon, kinuha ng Tsinong Han simula noong kinuha ang kanilang etnikong pangalan mula sa dinastiyang ito at ang sulat Tsino na tinutukoy na mga karakter na Han.[54][61][59]