Aquilolamna

แม้จะเชื่อกันว่า Aquilolamna อยู่ในกลุ่มเดียวกับฉลามและกระเบน และสิ่งมีชีวิตตัวอย่างแรกเป็นฟอสซิลที่ถูกคงสภาพไว้อย่างดีก็ตาม การจัดจำแนกทางอนุกรมวิธานก็ยังเป็นปัญหา เนื่องจากไม่พบฟันในตัวอย่าง ซึ่งเชื่อว่าหลุดออกไปเมื่อสิ่งมีชีวิตตายลงหรืออาจฝังลึกอยู่ในเนื้อกระดูก (matrix) โดยฟันเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการพิจารณาความสัมพันธ์ทางอนุกรมวิธานของซากดึกดำบรรพ์ฉลาม สิ่งที่อาจเป็นรอยพับบนผิวหนังของตัวอย่างอาจเป็นเพียงซากดึกดำบรรพ์ของพรมแบคทีเรีย (bacterial mat) แต่เดิมมันถูกจัดให้อยู่ในอันดับปลาฉลามขาวไว้ชั่วคราวจากการอธิบายรูปพรรณในครั้งแรกที่อาศัยความคล้ายคลึงทางสัณฐานวิทยาที่มีต่อสมาชิกอื่นในอันดับ อย่างไรก็ตาม จากการที่ฉลามชนิดนี้มีลักษณะที่ผิดประหลาดอย่างยิ่ง นักบรรพชีวินวิทยาบางคนจึงยังคงลังเลที่จะจัดจำแนกมันไว้ในอันดับดังกล่าว และต้องมีการศึกษาต่อไปในอนาคต^[3] นอกจากนี้ยังมีข้อสงสัยว่า Aquilolamna มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับ Cretomanta ซึ่งเป็นปลากระดูกอ่อนที่สูญพันธุ์แล้วในกลุ่มนีโอเซลาเคียน ที่ยังหาความสัมพันธ์ทางอนุกรมวิธานที่แน่ชัดไม่ได้ โดยได้ทำการอธิบายรูปพรรณจากซากของฟันที่ขุดค้นได้ในเท็กซัสเมื่อ ค.ศ. 1990 (ต่อมามีการค้นพบชิ้นส่วนเพิ่มเติมที่แคนาดาและโคโลราโด) Cretomanta มีชีวิตอยู่ในช่วงเดียวกันกับ Aquilolamna หากว่าพวกมันมีลักษณะที่คล้ายคลึงกัน ก็เป็นไปได้ว่าทั้งสองสกุลนี้จะอยู่ในวงศ์เดียวกัน^[4][5]

Aquilolamna แสดงให้เห็นถึงการปรับตัวที่แปลกประหลาดอย่างยิ่ง อันทำให้มันไม่เหมือนฉลามใด ๆ ที่สูญพันธุ์ไปแล้วหรือยังคงมีชีวิตอยู่ โดยมีลำตัวเป็นทรงกระสวยและหางที่ลักษณะคล้ายกับฉลามส่วนใหญ่ แต่มีครีบอกที่ยาวเป็นพิเศษจนมีลักษณะคล้ายปีก ความกว้างจากปลายครีบข้างหนึ่งไปยังอีกข้างมีความยาวมากกว่าลำตัว กอปรกับส่วนหัวที่มีความกว้าง จึงนำไปสู่สมมติฐานที่ว่า Aquilolamna เป็นสัตว์ที่กรองแพลงก์ตอนกินเป็นอาหาร และเกิดข้อเสนอแนะว่ารูปร่างที่คล้ายกับกระเบนราหูเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของวิวัฒนาการเบนเข้า ซึ่งปรากฏขึ้นในปลากระเบนในอีกหลายล้านปีต่อมา ตามบันทึกซากดึกดำบรรพ์ แต่มีข้อแตกต่างที่กระเบนราหูใช้การ "โผบิน" ไปในน้ำด้วยการกระพือครีบ แต่ Aquilolamna ใช้การ "ร่อน" ไปในน้ำอย่างเชื่องช้า โดยมีครีบอกที่เรียวยาวช่วยในการทรงตัวและมีครีบหางขับเคลื่อน^[1][6]

มีการอธิบายลักษณะของ Aquilolamna จากตัวอย่างชิ้นหนึ่งที่ถูกคงสภาพไว้อย่างดี มีทั้งโครงกระดูกในสภาพสมบูรณ์และส่วนที่อาจเป็นรอยกดบนผิวหนัง ตัวอย่างนี้ถูกค้นพบใน ค.ศ. 2012 โดยคนงานเหมืองไม่ทราบชื่อที่ทำงานในวัลเลซิลโล รัฐนวยโวเลออง ประเทศเม็กซิโก ตัวอย่างนั้นได้กลายมาเป็นจุดสนใจของมาร์การิโต กอนซาเลซ กอนซาเลซ (Margarito González González) นักบรรพชีวินวิทยาในพื้นที่ ผู้ซึ่งเก็บรวบรวมและจัดเตรียมตัวอย่าง ตลอดหลายปีถัดมา มันได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นในการสัมมนาทางบรรพชีวินวิทยาหลายครั้ง และในที่สุดก็ได้มีการอธิบายลักษณะใน ค.ศ. 2021^[3]

เป็นไปได้ว่า Aquilolamna อาศัยอยู่บริเวณทะเลเปิดในช่วงทูโรเนียน (Turonian) ของยุคครีเทเชียสตอนปลาย ประมาณ 93 ล้านปีก่อน ชั้นหินอากวานวยวาที่พบฟอสซิลเชื่อว่าประกอบขึ้นจากตะกอนที่ทับถมกันอยู่บริเวณขอบนอกของไหล่ทวีปส่วนตื้น^[7] Aquilolamna อาจมีถิ่นอาศัยร่วมกับสัตว์เลื้อยคลานทะเล เช่น Mauriciosaurus ในวงศ์ Polycotylidae, แอมโมไนต์, และปลากระดูกแข็งอีกหลายชนิด อาทิ Vallecillichthys ในอันดับ Ichthyodectiformes และ Goulmimichthys กับ Araripichthys ในอันดับ^[7] Crossognathiformes ผู้ล่าขั้นสูงสุดในระบบนิเวศที่ Aquilolamna อาศัยอยู่ เป็นไปได้ว่าคือ Cretoxyrhina ซึ่งเป็นฉลามขาวขนาดใหญ่ พงศ์พันธุ์ของ Aquilolamna อาจสูญพันธุ์ไปหลังจากการลดจำนวนของแพลงก์ตอน อันเป็นผลสืบเนื่องจากการกลายเป็นกรดของมหาสมุทรในเหตุการณ์การสูญพันธุ์ยุคครีเทเชียส–พาลีโอจีน ซึ่งในเวลาต่อมา กระเบนนกและกระเบนชนิดอื่น ๆ ได้เข้ามาแทนที่บทบาททางนิเวศวิทยา (ecological niche) ที่เหลือจากการสูญพันธุ์^[1][6]