อุยเอี๋ยน

อุยเอี๋ยนเป็นชาวเมืองงีหยง (義陽郡 อี้หยางจฺวิ้น) ซึ่งครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของนครหนานหยางทางใต้ของมณฑลเหอหนานและบางส่วนมณฑลหูเป่ย์ในปัจจุบัน^[2] อุยเอี๋ยนเริ่มรับราชการในฐานะทหารเดินเท้าภายใต้ขุนศึกเล่าปี่ อาจเป็นในช่วงปี ค.ศ. 209 ถึง ค.ศ. 211 เมื่อเล่าปี่อยู่ทางใต้ของมณฑลเกงจิ๋ว (ครอบคลุมพื้นที่ของมณฑลหูเป่ย์และมณฑลหูหนานในปัจจุบัน)^[2] ราวปี ค.ศ. 212 อุยเอี๋ยนติดตามเล่าปี่ไปยังมณฑลเอ๊กจิ๋ว (ครอบคลุมพื้นที่ของมณฑลเสฉวนและนครฉงชิ่งในปัจจุบัน) และรับใช้เล่าปี่ในฐานะนายทหารคนสนิทในสงครามกับเล่าเจี้ยงเจ้ามณฑลเอ๊กจิ๋ว (益州牧 อี้โจวมู่)^[2] ฮองตงและอุยเอี๋ยนมีผลงานในการรบหลายครั้งระหว่างการยึดอำเภอก๋งฮาน^[3] อุยเอี๋ยนจึงได้รับการเลื่อนยศเป็นขุนพลเต็มตัว^[2]

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กในศตวรรษที่ 14 อุยเอี๋ยนปรากฏบทบาทครั้งแรกที่เมืองเกงจิ๋ว เมื่อเล่าปี่ได้อพยพราษฎรจากซินเอี๋ยและอ้วนเสียข้ามน้ำมาจากการตามล่าของโจโฉขอให้ชาวบ้านอยู่ในเมืองด้วย พวกทหารและเสนาธิการจะแยกไปทันที แต่ชัวมอที่บังคับเล่าจ๋องอยู่ไม่ยอมเปิดประตูให้ อุยเอี๋ยนซึ่งเป็นทหารเกงจิ๋วกลับนำทหารส่วนหนึ่งมาเปิดประตูให้เล่าปี่ยกเข้าเมือง แต่บุนเพ่งแม่ทัพคนหนึ่งของเกงจิ๋วได้ออกมาขัดขวาง พร้อมด่าว่า เจ้าจะเป็นกบฏหรือ อุยเอี๋ยนกับบุนเพ่งจึงได้สู้กัน เล่าปี่อนาถใจที่เห็นทั้งคู่มาสู้กันเอง จึงยกทัพแยกไป

อุยเอี๋ยนมาสวามิภักดิ์เล่าปี่อีกครั้ง เมื่อครั้งที่ ฮองตง รบกับ กวนอู ตัวฮองตงแกล้งยิงเกาทัณฑ์พลาดเพื่อทดแทนบุญคุณกวนอู แต่กลับทำให้เจ้าเมืองคิดว่า ฮองตง เอาใจออกห่างจึงสังให้ประหารฮองตง ทำให้อุยเอี๋ยนไม่พอใจ นำพาทหารจับเจ้าเมืองฆ่า แล้วสวามิภักดิ์ต่อเล่าปี่ ซึ่งการมาสวามิภักดิ์ครั้งนี้ ทำให้ขงเบ้งไม่พอใจสั่งประหารอุยเอี๋ยน เพราะขงเบ้งคิดว่า "เป็นบ่าวกินข้าวนาย แต่ฆ่านาย เลี้ยงไว้จะเป็นภัย" แต่เล่าปี่ได้ห้ามไว้เพราะต้องการจะได้คนมีฝีมือมาใช้งาน แม้อุยเอี๋ยนจะมีฝีมือในการรบแต่ก็ไม่เคยเป็นที่วางใจเลยของขงเบ้ง ทั้งคู่มักโต้เถียงกันประจำในทางวางกลยุทธ์ และขงเบ้งมักให้หน้าที่อุยเอี๋ยนเป็นรองขุนพลคนอื่น ๆ เสมอ ๆ โดยเฉพาะตอนที่ยกทัพลงใต้ปราบเบ้งเฮ็ก ยังความไม่พอใจแก่อุยเอี๋ยนมาก แต่ยังไม่กล้าทำอะไรเพราะเกรงในสติปัญญาและบารมีของขงเบ้ง

เมื่อถึงคราวขงเบ้งทำพิธีต่อชะตาอายุตนเอง ในคืนวันที่ 7 พิธีจวนจะสำเร็จแล้ว หากตะเกียงไฟไม่ดับไปเสียก่อน สุมาอี้ได้ใช้ให้กองสอดแนมแสร้งทำว่าจะโจมตี ก็เป็นอุยเอี๋ยนที่วิ่งทะเล่อทะล่าเข้ามารายงานในกระโจม เป็นเหตุให้ลมพัดตะเกียงดับทันที เกียงอุยโมโหอุยเอี๋ยนมาก ชักกระบี่จะสังหารทันที แต่ขงเบ้งห้ามไว้ โดยบอกว่า เป็นชะตาข้าพเจ้าเอง ไม่เกี่ยวกับอุยเอี๋ยนหรอก ก่อนขงเบ้งจะตาย ได้สั่งเสียไว้หลายอย่าง และกล่าวกับหลายบุคคลว่า เมื่อเราตายไปแล้ว อุยเอี๋ยนจะเป็นกบฏ และได้วางแผนให้ที่จะกำจัดอุยเอี๋ยน โดยขณะที่ทัพจ๊กยกกลับเสฉวนนั้น เกียงอุยบอกว่า ขงเบ้งให้อุยเอี๋ยนเป็นกองหลัง ยังความไม่พอใจแก่อุยเอี๋ยนมาก จึงประกาศไม่เข้าร่วมกับทัพจ๊กอีกต่อไป โดยมีม้าต้ายแสร้งทำเป็นแนวร่วมด้วย อุยเอี๋ยนนำกำลังทหารทั้งหมดมาล้อม หมายจะตีเมืองฮันต๋ง เมื่อถึงเมืองก็พบ เกียงอุย และเต่งหงีเฝ้าเมืองอยู่ ทั้งสองได้อ่านจดหมายที่ขงเบ้งทิ้งไว้ก่อนตายและได้บอกกับอุยเอี๋ยนว่า "หากเจ้าเงยหน้าขึ้นฟ้าแล้วตะโกนว่า ผู้ใครกล้าฆ่าข้า 3 รอบ แล้วเจ้าไม่ตายก็ถือว่าเจ้าเป็นคนที่แน่จริง เราจะเปิดประตูยกเมืองให้แก่เจ้าทันที" เมื่อได้ทีอุยเอี๋ยนแหงนหน้าตะโกนขึ้นฟ้าด้วยความคะนอง 3 ครั้งว่า "ผู้ใดจะฆ่าข้า" ทันใดนั้น ม้าต้ายก็ที่ขี่ม้าขนาบข้างอุยเอี๋ยนตามแผนของขงเบ้งและตะโกนจากด้านข้างของอุยเอี๋ยนว่า "ข้าผู้มีฝีมือนี้ล่ะ ฆ่าเจ้า" อุยเอี๋ยนได้ยินแล้วก็ตกใจทำอะไรไม่ถูก ถูกม้าต้ายฟันคอขาดทันที

• รายชื่อบุคคลในยุคสามก๊ก

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ).
• de Crespigny, Rafe (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms 23-220 AD. Leiden: Brill. ISBN 9789004156050.
• เผย์ ซงจือ (ศตวรรษที่ 5). อรรถาธิบายจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อจู้).
• ซือหม่า, กวาง (1084). จือจื้อทงเจี้ยน.