อำเภอเมืองลพบุรี

อำเภอเมืองลพบุรีมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบ้านหมี่และอำเภอโคกสำโรง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพัฒนานิคม
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพระพุทธบาท อำเภอหนองโดน อำเภอดอนพุด (จังหวัดสระบุรี) และอำเภอบ้านแพรก (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอไชโย (จังหวัดอ่างทอง) และอำเภอท่าวุ้ง

ที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรี ครั้งแรกยังไม่มีอาคารเป็นเอกเทศ ต้องอาศัยอาคารในพระนารายณ์ราชนิเวศน์ ร่วมกันกับศาลากลางจังหวัดลพบุรี หลวงจารุมัย (อิ้ว สิงหพันธ์) เป็นนายอำเภอคนแรก ต่อมาจนกระทั่งถึง พ.ศ. 2461 ร้องอำมาตย์ตรี หลีใจไทย ดำรงตำแหน่งนายอำเภอ เห็นว่าบริเวณพระนารายณ์ราชนิเวศน์ สถานที่ราชการคับแคบ ให้สมกับเป็นโบราณสถานที่เชิดหน้าชูตาของประกอบกับทางราชการมีโครงการที่จะบูรณะพระราชวัง ชาวจังหวัดลพบุรี จึงได้ย้ายสถานที่ที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรีออกมาตั้งอยู่ริมถนนราชดำเนินทางทิศเหนือฝั่งถนนตรงข้ามกับกำแพงพระนารายณ์ราชนิเวศน์ หรือทางทิศตะวันออกของวัดเสาธงทอง ซึ่งบริเวณนี้มีหอทะเบียนที่ดินจังหวัดลพบุรี (สำนักงานที่ดินจังหวัดลพบุรี) ปัจจุบันเป็นตลาดสดเทศบาลเมืองลพบุรี โดยเทศบาลเมืองลพบุรีได้ให้ประชาชนปลูกสร้างอาคารพาณิชย์ จึงไม่มีสิ่งใดเป็นสัญลักษณ์ให้เห็นว่าสถานที่นี้เคยเป็นที่ตั้งของที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรีเหลืออยู่เลย

หลังจากประเทศไทยได้เปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตย รัฐบาลสมัยนายกรัฐมนตรีจอมพลแปลก พิบูลสงคราม ได้มีบัญชาให้ขยายตัวเมืองไปทางทิศตะวันออกของตลาดลพบุรีเริ่มตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2479 ซึ่งเป็นสมัยที่ เรือเอกขุนชาญ ใช้จักร์ ร.น. ดำรงตำแหน่งนายอำเภอ รัฐบาลได้สั่งการให้กรมโยธาธิการมาวางผังปลูกสร้างศาลากลางจังหวัดลพบุรีที่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของวงเวียนเทพสตรีและที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรี ที่ทางทิศใต้ของวงเวียนเทพสตรี ถนนพหลโยธิน ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมืองลพบุรี ซึ่งเป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัดลพบุรีและที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรีในปัจจุบันศาลากลางจังหวัดลพบุรีและที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรี ได้เริ่มทำการก่อสร้างพร้อมกันในปี พ.ศ. 2480 พร้อมกันนั้นได้สร้างบ้านพักนายอำเภอ บ้านพักปลัดขวา บ้านพักปลัดซ้าย บ้านพักเสมียนตราสมุห์บัญชี บ้านพักศึกษาธิการอำเภอ บ้านพักพนักงานของอำเภอ ซึ่งปัจจุบันยังคงสภาพอยู่ครบ เมื่อทำการก่อสร้างอาคารที่ว่าการอำเภอ และบ้านพักข้าราชการเสร็จเรียบร้อยแล้ว ก็ขนย้ายสิ่งของมาเปิดทำการ ณ ที่ว่าการอำเภอหลังใหม่ เมื่อวันที่ 22 มกราคม พ.ศ. 2482 ชาวบ้านจึงพากันเรียกอำเภอที่ตั้งใหม่ว่า "เมืองใหม่" ส่วนที่ตั้งอำเภอเดิมชาวบ้านเรียกกันว่า "เมืองเก่า" นายศักดิ์ ไทยวัฒน์ ได้ย้ายมาดำรงตำแหน่งนายอำเภอ วันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2482 ได้ทำการปรับปรุงพัฒนาบริเวณอาคารสถานที่อำเภอเมืองลพบุรี ตัวอาคารและบริเวณต่าง ๆ ก็ได้รับการพัฒนาให้เจริญก้าวหน้ามาโดยลำดับ และในปี พ.ศ. 2537 ได้สร้างอาคารที่ว่าการอำเภอหลังใหม่ในบริเวณเดียวกัน ตั้งแต่ตั้งอำเภอเมืองลพบุรีมาจนถึงปัจจุบันนี้^[1]

• วันที่ 17 มกราคม 2451 โอนพื้นที่ตำบลธรณี อำเภอสระโบสถ์ (อำเภอโคกสำโรง) มาขึ้นกับอำเภอเมือง^[2]
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี มณฑลกรุงเก่า เป็น อำเภอเมืองลพบุรี^[3] และเปลี่ยนแปลงชื่อตำบลศาลาสูง อำเภอเมืองลพบุรี เป็น ตำบลพรหมมาสตร์^[4]
• วันที่ 19 พฤศจิกายน 2465 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลโพกะต้น อำเภอเมืองลพบุรี เป็นตำบลโพธิ์เก้าต้น^[5]
• วันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2467 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลหางสลาด อำเภอเมืองลพบุรี เป็นตำบลท้ายตลาด^[6][7]
• วันที่ 4 พฤศจิกายน 2460 จัดตั้งสุขาภิบาลเมืองลพบุรี มณฑลกรุงเก่า ในท้องที่ตำบลท่าหิน และตำบลพรหมมาสตร์^[8]
• วันที่ 10 ธันวาคม 2478 ยกฐานะจากสุขาภิบาลเมืองลพบุรี จัดตั้งขึ้นเป็น เทศบาลเมืองลพบุรี^[9]
• วันที่ 7 มีนาคม 2480 ยกฐานะจากสุขาภิบาลเมืองลพบุรี จัดตั้งขึ้นเป็น เทศบาลเมืองลพบุรี (อีกครั้ง)^[10] ยกเลิกประกาศของปี พ.ศ. 2478
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดสระบุรี กับจังหวัดลพบุรี โดยโอนตำบลท่าศาลา ตำบลกกโก ของกิ่งอำเภอพระพุทธบาท อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี และโอนพื้นที่ตำบลป่าตาล ตำบลโคกลำพาน ตำบลดอนโพธิ์ จากอำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี^[11]
• วันที่ 22 มกราคม 2482 ย้ายที่ว่าการอำเภอเมืองลพบุรี จากตำบลท่าหิน ไปตั้งที่หมู่ 4 ตำบลทะเลชุบศร^[12]
• วันที่ 11 มิถุนายน 2483 ย้ายศาลากลางจังหวัดลพบุรี จากตำบลท่าหิน ไปตั้งที่หมู่ 4 ตำบลทะเลชุบศร^[13]
• วันที่ 22 ตุลาคม 2483 ยุบตำบลบางขันหมากเหนือ กับตำบลบางขันหมากใต้ รวมเข้ากับท้องที่ตำบลพรหมมาสตร์^[14] ยุบตำบลถนนใหญ่ รวมกับท้องที่ตำบลทะเลชุบศร ยุบตำบลโพผีให้ รวมเข้ากับท้องที่ตำบลโพธิ์เก้าต้น^[15] ยุบตำบลโพธิ์ตรุ รวมกับท้องที่ตำบลท้ายตลาด^[16] ยุบตำบลงิ้วราย รวมเข้ากับท้องที่ตำบลตะลุง^[16] ยุบตำบลท่าแค และนำพื้นที่ที่ยุบไปรวมกับท้องที่ตำบลโคกกะเทียม และตำบลทะเลชุบศร^[14] ยุบตำบลกกโก รวมเข้ากับท้องที่ตำบลป่าตาล
• วันที่ 14 ตุลาคม 2484 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดลพบุรี กับจังหวัดสระบุรี โดยโอนพื้นที่หมู่ 12,13 (ในขณะนั้น) ของตำบลขุนโขลน ของกิ่งอำเภอพระพุทธบาท อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี มาขึ้นกับตำบลท่าศาลา อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี^[17]
• วันที่ 18 สิงหาคม 2485 จัดตั้งนิคมสร้างตนเอง ในท้องที่อำเภอเมืองสระบุรี อำเภอเสาไห้ อำเภอแก่งคอย อำเภอหนองโดน อำเภอไชยบาดาล จังหวัดสระบุรี และท้องที่อำเภอเมืองลพบุรี อำเภอโคกสำโรง และอำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี^[18]
• วันที่ 20 มิถุนายน 2487 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองลพบุรี^[19] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยขยายครอบคลุมเขตตำบลทะเลชุบศร ตำบลโคกกะเทียม ตำบลท่าศาลา ตำบลท่าหิน และตำบลป่าตาล
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบางขันหมาก แยกออกจากตำบลพรหมมาสตร์ ตั้งตำบลเขาพระงาม แยกออกจากตำบลโคกกะเทียม ตั้งตำบลงิ้วราย แยกออกจากตำบลตะลุง และตำบลโก่งธนู ตั้งตำบลโพธิ์ตรุ แยกออกจากตำบลท้ายตลาด ตั้งตำบลกกโก แยกออกจากตำบลป่าตาล ตั้งตำบลท่าแค แยกออกจากตำบลทะเลชุบศร และตำบลโคกกะเทียม^[20]
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2491 โอนพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลตะลุง ไปตั้งเป็นหมู่ 11 ของตำบลโพธิ์เก้าต้น^[21]
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2492 ตั้งตำบลนิคมสร้างตนเอง แยกออกจากตำบลท่าศาลา ตั้งตำบลเขาสามยอด แยกออกจากตำบลทะเลชุบศร และตำบลท่าแค ตั้งตำบลสี่คลอง แยกออกจากตำบลโก่งธนู และตำบลบ้านข่อย^[22]
• วันที่ 16 สิงหาคม 2492 โอนพื้นที่หมู่ 8 (ในขณะนั้น) ของตำบลท้ายตลาด ไปตั้งเป็นหมู่ 6 ของตำบลสี่คลอง^[23]
• วันที่ 1 มิถุนายน 2497 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองลพบุรี^[24] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยลดขนาดของเทศบาลให้ครอบคลุมเพียงตำบลท่าหินทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลทะเลชุบศร
• วันที่ 26 ตุลาคม 2497 ตั้งตำบลทะเลชุบศร ตำบลท่าแค ตำบลเขาสามยอด ตำบลป่าตาล และตำบลท่าศาลา แยกออกจากตำบลท่าหิน (ตั้งขึ้นใหม่)^[25] เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองลพบุรี ปี พ.ศ. 2497^[24] กับโอนพื้นที่หมู่บ้านเสาธง, บ้านสุขขี, บ้านสามแยก (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าหิน ไปขึ้นตำบลเขาพระงาม กับโอนพื้นที่หมู่บ้านป่าสัก, บ้านใหม่, บ้านกกโก (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าหิน ไปขึ้นตำบลกกโก และโอนพื้นที่หมู่บ้านท่าตะโก, บ้านหนองถ้ำ (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าหิน ไปขึ้นตำบลนิคมสร้างตนเอง
• วันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2505 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอโคกสำโรง อำเภอไชยบาดาล และอำเภอเมืองลพบุรี โดยโอนพื้นที่ตำบลดีลัง ของอำเภอโคกสำโรง มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี กับโอนพื้นที่ตำบลมะนาวหวาน ตำบลโคกสลุง ของอำเภอไชยบาดาล มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี^[26] และเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดลพบุรี กับจังหวัดสระบุรี โดยโอนพื้นที่ตำบลช่องสาริกา อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี กับโอนพื้นที่ตำบลหนองบัว อำเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี มาขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี^[27]
• วันที่ 13 มีนาคม 2505 แยกพื้นที่ตำบลดีลัง ตำบลมะนาวหวาน ตำบลโคกสลุง ตำบลช่องสาริกา และตำบลหนองบัว จากอำเภอเมืองลพบุรี ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอพัฒนานิคม^[28] และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอเมืองลพบุรี
• วันที่ 16 กรกฎาคม 2506 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอพัฒนานิคม อำเภอเมืองลพบุรี เป็น อำเภอพัฒนานิคม^[29]
• วันที่ 8 ธันวาคม 2507 จัดตั้งสุขาภิบาลโคกตูม ในท้องที่บางส่วนของตำบลนิคมสร้างตนเอง^[30]
• วันที่ 24 สิงหาคม 2516 จัดตั้งสภาตำบลทะเลชุบศร (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองลพบุรี) สภาตำบลกกโก สภาตำบลโก่งธนู สภาตำบลเขาพระงาม สภาตำบลเขาสามยอด สภาตำบลโคกกะเทียม สภาตำบลโคกลำพาน สภาตำบลงิ้วราย สภาตำบลดอนโพธิ์ สภาตำบลตะลุง สภาตำบลท่าแค สภาตำบลท่าศาลา สภาตำบลบางขันหมาก สภาตำบลบ้านข่อย สภาตำบลท้ายตลาด สภาตำบลป่าตาล สภาตำบลสี่คลอง สภาตำบลพรหมมาสตร์ สภาตำบลโพธิ์เก้าต้น และสภาตำบลโพธิ์ตรุ ตามลำดับ^[31] ในท้องที่อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี
• วันที่ 2 กรกฎาคม 2517 ตั้งตำบลโคกตูม แยกออกจากตำบลนิคมสร้างตนเอง^[32]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2528 ตั้งตำบลถนนใหญ่ แยกออกจากตำบลทะเลชุบศร^[33]
• วันที่ 3 มีนาคม 2538 ยกฐานะจากสภาตำบลเขาสามยอด และสภาตำบลท่าศาลา เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลเขาสามยอด และองค์การบริหารส่วนตำบลท่าศาลา^[34] ตามลำดับ
• วันที่ 30 มกราคม 2539 ยกฐานะจากสภาตำบลทะเลชุบศร (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองลพบุรี) สภาตำบลเขาพระงาม สภาตำบลโคกกะเทียม สภาตำบลท่าแค สภาตำบลบางขันหมาก สภาตำบลท้ายตลาด สภาตำบลป่าตาล สภาตำบลพรหมมาสตร์ สภาตำบลโพธิ์เก้าต้น และสภาตำบลถนนใหญ่ เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลทะเลชุบศร องค์การบริหารส่วนตำบลเขาพระงาม องค์การบริหารส่วนตำบลโคกกะเทียม องค์การบริหารส่วนตำบลท่าแค องค์การบริหารส่วนตำบลบางขันหมาก องค์การบริหารส่วนตำบลท้ายตลาด องค์การบริหารส่วนตำบลป่าตาล องค์การบริหารส่วนตำบลพรหมมาสตร์ องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์เก้าต้น และองค์การบริหารส่วนตำบลถนนใหญ่^[35] ตามลำดับ
• วันที่ 25 ธันวาคม 2539 ยกฐานะจากสภาตำบลกกโก สภาตำบลโก่งธนู สภาตำบลโคกลำพาน สภาตำบลงิ้วราย สภาตำบลดอนโพธิ์ สภาตำบลตะลุง สภาตำบลบ้านข่อย และสภาตำบลโพธิ์ตรุ เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลกกโก องค์การบริหารส่วนตำบลโก่งธนู องค์การบริหารส่วนตำบลโคกลำพาน องค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย องค์การบริหารส่วนตำบลดอนโพธิ์ องค์การบริหารส่วนตำบลตะลุง องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านข่อย และองค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ตรุ^[36] ตามลำดับ
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลโคกตูม เป็นเทศบาลตำบลโคกตูม^[37] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 20 สิงหาคม 2547 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลเขาพระงาม เป็นเทศบาลตำบลเขาพระงาม
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลสี่คลอง รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านข่อย^[38]
• วันที่ 23 สิงหาคม 2550 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลเขาสามยอด เป็นเทศบาลเมืองเขาสามยอด^[39]
• วันที่ 24 สิงหาคม 2550 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลท่าศาลา เป็นเทศบาลตำบลท่าศาลา^[40]
• วันที่ 30 กันยายน 2550 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลตำบลโคกตูม^[41] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น เพื่อเป็นไปตามสภาพพื้นที่จริง โดยปรับเขตตำบลท่าศาลา และตำบลนิคมสร้างตนเองให้สอดคล้องกับประกาศสุขาภิบาลโคกตูมปี พ.ศ. 2507^[30] และปรับเขตตำบลนิคมสร้างตนเอง และตำบลโคกตูม ตามประกาศกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี วันที่ 29 ธันวาคม 2540, ประกาศกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอโคกสำโรง จังหวัดลพบุรี วันที่ 29 ธันวาคม 2540, ประกาศกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอพัฒนานิคม จังหวัดลพบุรี วันที่ 29 ธันวาคม 2540 กับประกาศกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี วันที่ 27 เมษายน 2541^[42] ทำให้เทศบาลตำบลโคกตูม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนิคมสร้างตนเอง และตำบลโคกตูมทั้งตำบล
• วันที่ 24 กรกฎาคม 2551 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลถนนใหญ่ เป็นเทศบาลตำบลถนนใหญ่^[43]
• วันที่ 27 ตุลาคม 2552 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลกกโก เป็นเทศบาลตำบลกกโก^[44]
• วันที่ 31 สิงหาคม 2555 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลป่าตาล เป็นเทศบาลตำบลป่าตาล^[45]

ท้องที่อำเภอเมืองลพบุรีประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 22 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองลพบุรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าหินทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลทะเลชุบศร
• เทศบาลเมืองเขาสามยอด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาสามยอดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโคกตูม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกตูมและตำบลนิคมสร้างตนเองทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลเขาพระงาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาพระงามทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลท่าศาลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าศาลาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลถนนใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลถนนใหญ่ทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลกกโก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกกโกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลป่าตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทะเลชุบศร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทะเลชุบศร (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองลพบุรี)
• องค์การบริหารส่วนตำบลโก่งธนู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโก่งธนูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกกะเทียม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกกะเทียมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกลำพาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกลำพานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลงิ้วรายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนโพธิ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนโพธิ์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตะลุง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตะลุงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าแค ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าแคทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางขันหมาก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางขันหมากทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านข่อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านข่อยและตำบลสี่คลองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท้ายตลาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท้ายตลาดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพรหมมาสตร์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพรหมมาสตร์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์เก้าต้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์เก้าต้นทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ตรุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์ตรุทั้งตำบล

• 
  พระปรางค์สามยอดในอดีต (ราว พ.ศ. 2501 ด้านทิศตะวันออก)
• 
  พระปรางค์สามยอดในปัจจุบัน (ด้านทิศตะวันออก)
• 
  พระพุทธรูปภายในพระปรางค์สามยอด
• 
  ศาลพระกาฬ หรือเดิมเรียกว่า ศาลสูง เป็นโบราณสถานและศาสนสถานที่ตั้งอยู่กลางวงเวียนชื่อ วงเวียนศรีสุนทร
• 
  หมู่ตึกพระคลังศุภรัตน์หรือหมู่ตึกสิบสองท้องพระคลัง
• 
  พระที่นั่งจันทรพิศาล สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2208 และบูรณะอีกครั้งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• 
  วิหารหลวงสร้างขื้นในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
• 
  วัดสิริจันทรนิมิตรวรวิหาร