อัสซีเรีย
อัสซีเรีย (อักษรรูปลิ่มอัสซีเรียใหม่: 
, อักษรโรมัน: māt Aššur; ซีรีแอกคลาสสิก: ܐܬܘܪ, อักษรโรมัน: ʾāthor) เป็นอารยธรรมหลักในเมโสโปเตเมียโบราณที่เริ่มต้นในฐานะนครรัฐในศตวรรษที่ 21 ก่อนคริสต์ศักราช ถึงศตวรรษที่ 14 ก่อนคริสต์ศักราช แล้วพัฒนาเป็นรัฐอาณาเขตและกลายเป็นจักรวรรดิในศตวรรษที่ 14 ก่อนคริสต์ศักราช ถึงศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสต์ศักราช
อัสซีเรีย | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช[a]–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช[b] | |||||||||||
 สัญลักษณ์อัชชูร์ เทพประจำรัฐอัสซีเรียโบราณ | |||||||||||
 แผนที่แสดงใจกลางอัสซีเรียโบราณ (แดง) และจักรวรรดิอัสซีเรียใหม่ในช่วงสูงสุดเมื่อศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสต์ศักราช (ส้ม) | |||||||||||
| เมืองหลวง | อัสซูร์ (ป. 2025–1233 ปีก่อนคริสต์ศักราช) Kar-Tukulti-Ninurta (ป. 1233–1207 ปีก่อนคริสต์ศักราช) อัสซูร์ (ป. 1207–879 ปีก่อนคริสต์ศักราช) นิมรุด (879–706 ปีก่อนคริสต์ศักราช) Dur-Sharrukin (706–705 ปีก่อนคริสต์ศักราช) นิเนเวห์ (705–612 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ฮัรรอน (612–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช) | ||||||||||
| ภาษาราชการ | |||||||||||
| ศาสนา | ศาสนาเมโสโปเตเมียโบราณ | ||||||||||
| การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||||
| กษัตริย์องค์สำคัญ | |||||||||||
• ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Puzur-Ashur I (องค์แรก) | ||||||||||
• ป. 1974–1935 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Erishum I | ||||||||||
• ป. 1808–1776 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Shamshi-Adad I | ||||||||||
• ป. 1700–1691 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Bel-bani | ||||||||||
• ป. 1363–1328 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Ashur-uballit I | ||||||||||
• ป. 1243–1207 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Tukulti-Ninurta I | ||||||||||
• 1114–1076 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Tiglath-Pileser I | ||||||||||
• 883–859 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Ashurnasirpal II | ||||||||||
• 745–727 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Tiglath-Pileser III | ||||||||||
• 705–681 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Sennacherib | ||||||||||
• 681–669 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Esarhaddon | ||||||||||
• 669–631 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Ashurbanipal | ||||||||||
• 612–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช | Ashur-uballit II (องค์สุดท้าย) | ||||||||||
| ยุคประวัติศาสตร์ | ยุคสัมฤทธิ์ถึงยุคเหล็ก | ||||||||||
• ก่อตั้งอัสซูร์ | ป. 2600 ปีก่อนคริสต์ศักราช | ||||||||||
• อัสซูร์กลายเป็นนครรัฐเอกราช | ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช[a] | ||||||||||
| ป. 2025–1364 ปีก่อนคริสต์ศักราช | |||||||||||
• สมัยอัสซีเรียกลาง | ป. 1363–912 ปีก่อนคริสต์ศักราช | ||||||||||
• สมัยอัสซีเรียใหม่ | 911–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช | ||||||||||
• จักรวรรดิบาบิโลเนียใหม่และมีเดียพิชิตอัสซีเรีย | 609 ปีก่อนคริสต์ศักราช[b] | ||||||||||
• จักรวรรดิซาเซเนียนปล้มสดมและทำลายล้างอัสซูร์ | ป. ค.ศ. 240 | ||||||||||
| |||||||||||
| อารยธรรมเมโสโปเตเมีย |
|---|
 |
| แม่น้ำไทกริส • แม่น้ำยูเฟรทีส |
| เมือง / จักรวรรดิ |
| ซูเมอร์ |
| เอลาม |
| จักรวรรดิแอกแคด |
| แอเมอไรต์: |
| บาบิโลเนีย: บาบิโลน • แคลเดีย |
| ฮิตไทต์ |
| อัสซีเรีย |
| ข้อมูลอารยธรรมเมโสโปเตเมีย |
| ประวัติศาสตร์เมโสโปเตเมีย |
| ประวัติชาวซูเมอร์ • รายพระนามพระมหากษัตริย์ชาวซูเมอร์ |
| รายพระนามพระมหากษัตริย์อัสซีเรีย |
| รายพระนามพระมหากษัตริย์บาบิโลเนีย |
| ภาษา |
| ซูเมอร์ • แอกแคด • ฮิตไทต์ |
นักประวัติศาสตร์สมัยใหม่แบ่งประวัติศาสตร์อัสซีเรียโบราณในยุคสัมฤทธิ์ตอนต้นถึงยุคเหล็กตอนปลายตามเหตุการณ์ทางการเมืองและการเปลี่ยนแปลงอย่างค่อยเป็นค่อยไปของภาษา[4][5] ซึ่งแบ่งออกเป็นสมัยอัสซีเรียตอนต้น (ป. 2600–2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช) สมัยอัสซีเรียเก่า (ป. 2025–1364 ปีก่อนคริสต์ศักราช), สมัยอัสซีเรียกลาง (ป. 1363–912 ปีก่อนคริสต์ศักราช), สมัยอัสซีเรียใหม่ (911–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช) และอัสซีเรียสมัยหลังจักรวรรดิ (609 ปีก่อนคริสต์ศักราช–ป. ค.ศ. 240) อัสซูร์ เมืองหลวงแรกของอัสซีเรีย ได้รับการจัดตั้งขึ้น ป. 2600 ปีก่อนคริสต์ศักราช แต่ไม่มีหลักฐานว่านครนี้กลายเป็นเอกราชจนกระทั่งราชวงศ์อูร์ที่ 3 ล่มสลายในศตวรรษที่ 21 ก่อนคริสต์ศักราช[3] ซึ่งเริ่มต้นในรัชสมัย Puzur-Ashur I อำนาจอัสซีเรียที่มีจุดศูนย์กลางในใจกลางอัสซีเรีย ในเมโสโปเตเมียตอนเหนือผันผวนตามกาลเวลา นครนี้ตกอยู่ภายใต้ดินแดนและการปกครองของต่างชาติมาหลายช่วงก่อนที่อัสซีเรียรุ่งเรื่องขึ้นในรัชสมัย Ashur-uballit I ในศตวรรษที่ 14 ก่อนคริสต์ศักราช ในสมัยอัสซีเรีนกลาง ในสมัยอัสซีเรียกลางและใหม่ อัสซีเรียถือเป็นหนึ่งในสองอาณาจักรหลักในเมโสโปเตเมีย ร่วมกับบาบิโลเนียในบริเวณตอนใต้ และในเวลานั้นถือเป็นมหาอำนาจในตะวันออกใกล้โบราณ อัสซีเรียอยู่ในช่วงสูงสุดในสมัยอัสซีเรียใหม่ โดยกองทัพอัสซีเรียเคยเป็นกองทัพที่แข็งแกร่งที่สุดในโลก[6] และถือเป็นหนึ่งในจักรวรรดิที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์โลก[6][7][8] กินพื้นที่ในอิหร่านทางตะวันออกถึงอียิปต์ทางตะวันตกในปัจจุบัน
จักรวรรดิอัสซีเรียล่มสลายในปลายศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสต์ศักราช โดยถูกพิชิตจากพันธมิตรของบาบิโลนและมีดส์ที่อยู่ภายใต้การปกครองของอัสซีเรียมากประมาณศตวรรษหนึ่ง ถึงแม้ว่าใจกลางอัสซีเรียเสียหายหนักมากจากการพิชิตมีเดีย-บาบิโลเนียของจักรวรรดิอัสซีเรีย และจักรวรรดิบาบิโลเนียใหม่ใช้ทรัพยากรในการฟื้นฟูเพียงเล็กน้อย วัฒนธรรมและธรรมเนียมอัสซีเรียโบราณยังคงดำรงอยู่หลายศตวรรษ อัสซีเรียได้รับการฟิ้นฟูในสมัยจักรวรรดิซิลูซิดและพาร์เธีย แม้ว่าในภายหลังเสื่อมสลายอีกครั้งในสมัยจักรวรรดิซาเซเนียนที่ปล้มสดมหลายเมือง รวมถึงอัสชูร์ด้วย ชาวอัสซีเรียที่เหลือในเมโสโปเตเมียตอนเหนือหันไปนับถือศาสนาคริสต์ในคริสต์ศตวรรษที่ 1 เป็นต้นมา ศาสนาเมโสโปเตเมียโบราณยังคงอยู่ที่อัสซูร์จนกระทั่งการปล้มสดมครั้งสุดท้ายในคริสต์ศตวรรษที่ 3 และในกลุ่มคนที่ยึดมั่นบางส่วนในหลายศตวรรษถัดมา[9]
ความสำเร็จของอัสซีเรียโบราณไม่ได้มาจากกษัตริย์-นักรบที่มีพลังอย่างเดียว แต่ยังมีความสามารถในการรวมและปกครองดินแดนที่ถูกยึดครองอย่างมีประสิทธิภาพผ่านระบบการบริหารที่ซับซ้อน นวัตกรรมในสงครามและการบริหารที่บุกเบิกในอัสซีเรียโบราณถูกนำมาใช้ในจักรวรรดิและรัฐในสหัสวรรษถัดมา[6] อัสซีเรียโบราณยังทิ้งมรดกที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมอันยิ่งใหญ่[10] โดยเฉพาะในจักรวรรดิอัสซีเรียใหม่สร้างความประทับใจในอัสซีเรียยุคหลัง, กรีก-โรมัน และวรรณกรรมกับธรรมเนียมทางศาสนาในภาษาฮีบรู[11][12][c]