หม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธุ์

หม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธุ์ มีพระนามลำลองว่า ท่านชายติ๊บ^[1] เป็นพระโอรสในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ ประสูติแต่หม่อมหวน จักรพันธุ์ ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 30 สิงหาคม พ.ศ. 2449 โดยพราะนาม "คัสตาวัส" นี้ มาจากภาษาสวีเดนว่า Gustavus เป็นพระนามที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้ เพื่อเป็นเกียรติแก่สมเด็จพระเจ้าออสการ์ที่ 2 แห่งสวีเดน ในวโรกาสที่เจ้าชายออสการ์ เบอร์นาดอตต์ เคานต์แห่งวิสบอร์ก พระราชโอรส เสด็จเยือนประเทศสยาม

หม่อมเจ้าคัสตาวัสทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนนายร้อยทหารบกในปี พ.ศ. 2464 สอบไล่ได้ชั้นประถม 5 จากนั้นในปี พ.ศ. 2465 เสด็จไปทรงศึกษาวิชาทหารที่ประเทศอังกฤษและฝรั่งเศส เสด็จกลับประเทศไทยเมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2475 เข้าประจำการกองบังคับการทหารปืนใหญ่ ต่อมาในปี พ.ศ. 2485 ทรงดำรงตำแหน่งเจ้ากรมการพาหนะทหารบก พ.ศ. 2488 เป็นผู้บังคับการโรงเรียนเทคนิคทหารบก พ.ศ. 2490 เป็นหัวหน้าแผนกศึกษาโรงเรียนนายร้อยทหารบก พ.ศ. 2491 มีพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าฯ ให้เป็นทูตฝ่ายทหารบกและทหารอากาศประจำสหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2504 เป็นผู้บัญชาการโรงเรียนเสนาธิการทหาร ดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตไทยประจำประเทศสวีเดน เดนมาร์ก และนอร์เวย์ ระหว่าง พ.ศ. 2505 - 2510

หม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธุ์ เสกสมรสกับหม่อมเจ้าทิตยาทรงกลด จักรพันธุ์ (ราชสกุลเดิม รพีพัฒน์) มีโอรส-ธิดา 3 คน คือ

• หม่อมราชวงศ์กทลี สุนทรสิงคาล สมรสกับพันตำรวจเอกวสิฐ สุนทรสิงคาล
• หม่อมราชวงศ์สดศรี ปันยารชุน (เดิม: หม่อมราชวงศ์สดศรีสุริยา จักรพันธุ์) สมรสกับอานันท์ ปันยารชุน
• หม่อมราชวงศ์ตราจักร จักรพันธุ์ สมรสกับอรวรรณ จักรพันธุ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม ตันตยาวนารถ) มีบุตร-ธิดา คือ
  • หม่อมหลวงตรีนุช สิริวัฒนภักดี
  • หม่อมหลวงจุลจักร จักรพันธุ์

หม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธุ์ สิ้นชีพตักษัยเมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2526 สิริชันษา 76 ปี โดย พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ และนาวาอากาศเอกวีระยุทธ ดิษยะศริน ไปในการพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันเสาร์ที่ 9 เมษายน ปีเดียวกัน^[2]

พลโท หม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธ์ ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

• พ.ศ. 2508 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[3]
• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)^[4]
• พ.ศ. 2504 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[5]
• พ.ศ. 2484 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามอินโดจีน (ช.ส.)^[6]
• พ.ศ. 2512 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ส.)^[7]
• พ.ศ. 2478 – เหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ (พ.ร.ธ.)^[8]
• พ.ศ. 2485 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[9]
• พ.ศ. 2489 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 4 (อ.ป.ร.4)^[10]
• พ.ศ. 2497 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)^[11]
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)
• พ.ศ. 2500 – เหรียญงานฉลอง 25 พุทธศตวรรษ

•  ไต้หวัน :
  • พ.ศ. 2503 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ยุนฮุย ชั้นที่ 2^[12]
•  เดนมาร์ก :
  • พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 1
•  นอร์เวย์ :
  • พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญโอลาฟ ชั้นที่ 1

• 26 สิงหาคม พ.ศ. 2470: นายร้อยตรี^[13]
• 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2474: นายร้อยโท^[14]
• 1 เมษายน พ.ศ. 2478: นายร้อยเอก^[15]
• 1 เมษายน พ.ศ. 2483: นายพันตรี^[16]
• 15 กันยายน พ.ศ. 2486: พันโท^[17]
• 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2489: พันเอก^[18]
• 1 มกราคม พ.ศ. 2496: พลจัตวา^[19]
• 1 มกราคม พ.ศ. 2502: พลโท^[20]