หมู่ฟังก์ชัน
หมู่ฟังก์ชัน (อังกฤษ: functional groups) เป็นส่วนโครงสร้างย่อยของโมเลกุลที่มีองค์ประกอบและโครงสร้างเฉพาะตัว หมู่ฟังก์ชันมักเป็นตัวกำหนดการทำปฏิกิริยาและสมบัติทางเคมีอื่น ๆ ของโมเลกุลที่มีพวกมันเป็นส่วนประกอบ
ตารางต่อไปนี้แสดงหมู่ฟังก์ชันนัลที่พบได้บ่อย ๆ ในวิชาเคมีอินทรีย์ สูตรโครงสร้างของหมู่ฟังก์ชันจะใช้สัญลักษณ์ R และ R' แทนกลุ่มของอะตอมใด ๆ ซึ่งโดยทั่วไปแล้วหมายถึงส่วนที่เหลือของโมเลกุลที่มีหมู่ฟังก์ชันนั้นเป็นส่วนประกอบ
| กลุ่มสาร | หมู่ | สูตรโครงสร้าง | คำอุปสรรค | ปัจจัย |
|---|---|---|---|---|
| แอลกอฮอล์ (Alcohol) | ไฮดรอกซิล (Hydroxyl) | R−OH | hydroxy- | -ol |
| แอลเคน (Alkanes) | เมททิล (Methyl) | R−CH3 | methyl- (similarly for higher alkyl substituents: ethyl, propyl, butyl, etc.) | |
| แอลคีน (Alkenes) | แอลคีน (Alkene) | R−CH=CH−R' | convert the part substituting for alk in the name of the alkane into the alk of the word alkene: ethane/ethene, propane/propene, butane/butene, etc. | -ene |
| แอลไคน์ (Alkynes) | แอลไคน์ (Alkyne) | R−C≡C−R' | convert the part substituting for alk in the name of the alkane into the alk of the word alkyne: ethane/ethyne, propane/propyne, butane/butyne, etc. | -yne |
| เอไมด์ (Amide) | เอไมด์ (Amide) | R−C (=O) N (−H) −R' | name according to the parent amine and acid, respectively: alkyl alkanamide | |
| เอมีน (Amines) | เอมีนปฐมภูมิ (primary Amine) | R−NH2 | amino- | -amine |
| เอมีนทุติยภูมิ (secondary Amine) | R−N (−H) −R' | amino- | -amine | |
| เอมีนตติยภูมิ (tertiary Amine) | R−N (−R') −R | amino- | -amine | |
| อะโซ (Azo) | อะโซ (Azo compound) | R-N=N-R' | ||
| ไนไตรล์ (Nitrile) | R−C≡N | cyano- | ||
| ไนโตร (Nitro) | R−NO2 | nitro- | ||
| ไนโตรโซ (Nitroso) | R−N=O | nitroso- | ||
| ไพริดิล (Pyridyl) | R−C5H4N | |||
| กรดคาร์บอกซิลิก (Carboxylic acid) | คาร์บอกซิล (Carboxyl) | R−C (=O) OH non-ionized R−C (=O) O− | carboxy- | -oic acid |
| เพอร์ออกไซด์ (Peroxide) | เปอร์ออกซี (Peroxy) | R-O-O-R | ||
| คาร์บอนิล (Carbonyl) | อัลดีไฮด์ (Aldehyde) | R−C (=O) H | -al | |
| คีโตน (Ketone) | R−C (=O) −R' | keto- | -one | |
| อิมีน (Imine) | ไพรมารีอิมีน (primary Imine) | R−C (=NH) −R' | imino- | -imine |
| เซคันดารีอิมีน (secondary Imine) | R−C (−H) =N−R' | imino- | -imine | |
| อีเทอร์ (Ether) | อีเทอร์ (Ether) | R−O−R' | named according to the parent alcohols, respectively: alkylalkylether | |
| เอสเตอร์ (Ester) | เอสเตอร์ (Ester) | R−C (=O) O−R' | named according to the parent alcohol and acid, respectively: alkyl alkanoate | |
| ฮาโลเจน (Halogens) | ฮาโลเจน (Halogen) | F, Cl, Br, etc. | fluoro-, chloro-, bromo-, or iodo- (also halo- for general) | (hal) ide |
| ไอโซไซยาเนต (Isocyanates) | ไอโซไซยาเนต (Isocyanate) | R−N=C=O | alkyl isocyanate | |
| ไอโซไทโอไซยาเนต (Isothiocyanate) | R−N=C=S | alkyl isothiocyanate | ||
| ฟีนิล (Phenyl) | ฟีนิล (Phenyl) | R−C6H5 | ||
| เบนซิล (Benzyl) | เบนซิล (Benzyl) | R−CH2−C6H5 | เบนซิล (benzyl) | |
| ฟอสโฟไดเอสเตอร์ | R−OP (=O) 2O−R' | |||
| ไทออล (Thiol) | ซัลฟ์ไฮดริล (Sulfhydryl) | R−SH | -thiol | |
| ไทโออีเทอร์ (Thioether) | R−S−R' |
การรวมชื่อฟังก์ชันนัลกรุป เข้ากับชื่อสารประกอบหลัก อัลเคน (alkane) จะทำให้มีน้ำหนักในระบบการตั้งชื่อสารเคมี (systematic name) เพื่อใช้ตั้งชื่อ สารประกอบอินทรีย์
อะตอมที่ไม่ใช่ไฮโดรเจนในฟังก์ชันนัลกรุป จะเชื่อมต่อซึ่งกันและกันแกบโมเลกุลที่ว่างด้วยโควาเลนต์ บอนด์ (covalent bond) แต่ถ้ากลุ่มของอะตอมเชื่อมต่อกับโมเลกุลว่างด้วยแรงไอออนิก (ionic forces) กลุ่มของอะตอมนั้นจะถูกเรียกว่า พอลิอะตอมิก ไอออน (polyatomic ion) หรือ คอมเพล็ก ไอออน (complex ion) และทั้งหมดนี้จะถูกเรียกว่าอนุมูลทางเคมี (radical) หรือ อนุมูลอิสระ (free radical)
คาร์บอนตัวแรกหลังคาร์บอนที่ติดกับฟังก์ชันนัลกรุปจะเรียกว่า แอลฟ่า คาร์บอน