เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล
เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล หรือ เขตการปกครองระดับอนุมณฑล (จีน: 副省级行政区; พินอิน: Fùshĕngjí Xíngzhèngqū) ในสาธารณรัฐประชาชนจีน เป็นนครระดับจังหวัดที่ปกครองโดยมณฑล แต่ได้รับการยกฐานะขึ้นกึ่งหนึ่ง ดังนั้น จึงอยู่ภายใต้ระดับมณฑลครึ่งหนึ่ง แต่อยู่เหนือระดับจังหวัดครึ่งหนึ่ง (จึงได้ชื่อว่า กิ่งมณฑล/อนุมณฑล)
การยกฐานะเช่นนี้ใช้กับทุกเขตการปกครอง หน่วยงานการบริหาร และพรรคการเมือง ตัวอย่างเช่น นายกเทศมนตรีของเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล จะมีฐานะเทียบเท่ารองผู้ว่าการมณฑล
เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลยังคงอยู่ภายใต้การปกครองของมณฑล เช่นเดียวกับเขตการปกครองระดับจังหวัด อย่างไรก็ตาม มีนครระดับกิ่งมณฑลจำนวน 5 แห่งที่มีสถานะเพิ่มเป็น นครที่กำหนดไว้โดยเฉพาะในแผนของรัฐ (จีน: 计划单列市 / 計劃單列市) ด้วย ซึ่งมีอำนาจในระดับมณฑลที่เหนือไปกว่าประเด็นทางเศรษฐกิจ เช่น การเงินของรัฐบาล ศุลกากร การวางแผนกลยุทธ์ทางเศรษฐกิจ นโยบายเศรษฐกิจ กิจการเศรษฐกิจต่างประเทศ การธนาคาร ฯลฯ
เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลมีส่วนประกอบหน่วยย่อยคล้ายกับเขตการปกครองระดับจังหวัด ซึ่งประกอบด้วย พื้นที่ใจกลางเมืองที่ล้อมรอบด้วยพื้นที่ชนบท พื้นที่ดังกล่าวรวมกันแบ่งออกเป็น เขต, และอำเภอหรือนครระดับอำเภอที่อยู่โดยรอบ (โดยทั้งหมดนี้ยกฐานะเป็นระดับกิ่งจังหวัด) ที่ปกครองโดยเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลในนามของมณฑล ซึ่งทั้งหมดมีเขตเมืองเป็นของตนเองที่ล้อมรอบด้วยพื้นที่ชนบทของตนเอง
แผนที่เขตการปกครองระดับกิ่งมณฑลในประเทศจีน
 |
นครระดับกิ่งมณฑล
นครเดิม 16 แห่ง ได้เปลี่ยนชื่อเป็น นครระดับกิ่งมณฑล เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 1994 โดยคณะกรรมการกลางฝ่ายองค์กร ร่วมกับมีฐานะเป็นนครระดับจังหวัดด้วย[1] นครดังกล่าวส่วนใหญ่เป็นเมืองหลวงของมณฑลที่นครนั้นตั้งอยู่
หลังจากที่ฉงชิ่งได้รับการจัดตั้งเป็นนครปกครองโดยตรง ทำให้ปัจจุบันมีนครระดับกิ่งมณฑลจำนวน 15 แห่ง[2]
| ชื่อ | จีนตัวย่อ | พินอิน | มณฑล | อักษรย่อ | ภูมิภาค | ประชากร (สำมะโนปี 2010) | วันที่แต่งตั้ง | หน่วยย่อย |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ฉางชุน | 长春市 | Chángchūn | จี๋หลิน | 长 | ตะวันออกเฉียงเหนือ | 7,677,089 | 1989-02-11 | 7 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 1 อำเภอ |
| เฉิงตู | 成都市 | Chéngdū | เสฉวน | 蓉 | ตะวันตกเฉียงใต้ | 14,047,625 | 1989-02-11 | 11 เขต, 4 นครระดับอำเภอ และ 5 อำเภอ |
| ต้าเหลียน | 大连市 | Dàlián | เหลียวหนิง | 连（鲲） | ตะวันออกเฉียงเหนือ | 6,690,432 | 1984-07-13 | 7 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 1 อำเภอ |
| กว่างโจว | 广州市 | Guǎngzhōu | กวางตุ้ง | 穗 | กลางใต้ | 12,700,800 | 1984-10-05 | 11 เขต |
| หางโจว | 杭州市 | Hángzhōu | เจ้อเจียง | 杭 | ตะวันออก | 8,700,400 | 1994-02-25 | 10 เขต, 1 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ |
| ฮาร์บิน | 哈尔滨市 | Hā'ěrbīn | เฮย์หลงเจียง | 哈 | ตะวันออกเฉียงเหนือ | 10,635,971 | 1984-10-05 | 9 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 7 อำเภอ |
| จี่หนาน | 济南市 | Jǐnán | ชานตง | 济 | ตะวันออก | 6,814,000 | 1994-02-25 | 7 เขต และ 3 อำเภอ |
| หนานจิง | 南京市 | Nánjīng | เจียงซู | 宁 | ตะวันออก | 8,001,680 | 1989-02-11 | 11 เขต |
| หนิงปัว | 宁波市 | Níngbō | เจ้อเจียง | 甬 | ตะวันออก | 7,605,689 | 1987-02-24 | 6 เขต, 2 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ |
| ชิงเต่า | 青岛市 | Qīngdǎo | ชานตง | 胶 | ตะวันออก | 8,715,100 | 1986-10-15 | 7 เขต และ 3 นครระดับอำเภอ |
| เฉิ่นหยาง | 沈阳市 | Shěnyáng | เหลียวหนิง | 沈 | ตะวันออกเฉียงเหนือ | 8,106,171 | 1984-07-11 | 10 เขต, 1 นครระดับอำเภอ และ 2 อำเภอ |
| เชินเจิ้น | 深圳市 | Shēnzhèn | กวางตุ้ง | 深（鹏） | กลางใต้ | 10,357,938 | 1988-10-03 | 8 เขต (4 เขตใหม่) |
| อู่ฮั่น | 武汉市 | Wǔhàn | หูเป่ย์ | 汉 | กลางใต้ | 9,785,392 | 1984-05-21 | 13 เขต |
| ซีอาน | 西安市 | Xī'ān | ฉ่านซี | 镐 | ตะวันตกเฉียงเหนือ | 8,467,837 | 1984-10-05 | 11 เขต และ 2 อำเภอ |
| เซี่ยเหมิน | 厦门市 | Xiàmén | ฝูเจี้ยน | 鹭 | ตะวันออก | 3,531,347 | 1988-04-18 | 6 เขต |
ฉงชิ่งเคยเป็นนครระดับกิ่งมณฑลของมณฑลเสฉวน จนมาถึงวันที่ 14 มีนาคม 1997 ฉงชิ่งได้กลายเป็นนครอิสระโดยแยกออกจากมณฑลเสฉวนอย่างสิ้นเชิง นอกจากนี้ กองผลิตและก่อสร้างซินเจียงยังมีอำนาจในระดับกิ่งมณฑลอีกด้วย
เฉิงตูเป็นนครระดับกิ่งมณฑลที่มีประชากรมากที่สุด มากกว่าประชากรของนครอิสระอย่างเทียนจิน ในขณะที่ทั้งฮาร์บินและเฉิงตูก็มีพื้นที่ทางบกใหญ่กว่าเทียนจิน
รวมแล้วมีนครระดับกิ่งมณฑล 5 แห่งที่ไม่ใช่เมืองหลวงมณฑลของตนเอง นครทั้งห้านี้ถูกกำหนดให้เป็น "นครที่มีสถานะการวางแผนอิสระ" (จีนตัวย่อ: 计划单列市; จีนตัวเต็ม: 計劃單列市; พินอิน: Jìhuá Dānliè Shì)
พื้นที่ใหม่ระดับกิ่งมณฑล
นอกจากนี้ เขตใหม่ผู่ตงของเซี่ยงไฮ้ และเขตใหม่ปินไห่ของเทียนจิน ซึ่งเป็นเขตระดับอำเภอ ก็ยังได้รับอำนาจในระดับกิ่งมณฑลอีกด้วย
| ชื่อ | จีนตัวย่อ | พินอิน | นคร | อักษรย่อ | ภูมิภาค | ประชากร (สำมะโนปี 2010) | วันที่แต่งตั้ง | หน่วยย่อย |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| เขตใหม่ปินไห่ | 滨海新区 | Bīnhǎi Xīn Qū | เทียนจิน | 滨海 | เหนือ | 2,482,065 | 2009 | 19 แขวง และ 7 เมือง (11 โซนระดับตำบลพิเศษ) |
| เขตใหม่ผู่ตง | 浦东新区 | Pǔdōng Xīn Qū | เซี่ยงไฮ้ | 浦东 | ตะวันออก | 5,044,430 | 1992 | 13 แขวง และ 25 เมือง (6 โซนระดับตำบลพิเศษ) |
จังหวัดปกครองตนเองระดับกิ่งมณฑล
จังหวัดอีหลี ซึ่งเป็นจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค มี 2 จังหวัดอยู่ในความปกครองคือ จังหวัดอัลไต และจังหวัดถ่าเฉิง และอีก 11 เขตการปกครองระดับอำเภอที่ถูกควบคุมภายใต้เขตอำนาจของจังหวัดอีหลีโดยตรง แต่สถานะทางกฎหมายของจังหวัดอีหลีเป็นเพียงเขตการปกครองระดับจังหวัดเท่านั้น ซึ่งเป็นกรณีพิเศษในระบบเขตการปกครองของจีน และเป็นการไม่ถูกต้องที่จะถือว่าจังหวัดอีหลีเป็นเขตการปกครองระดับกิ่งมณฑล ซึ่งไม่มีหลักเกณฑ์ทางกฎหมาย จนถึงปี 2001 จังหวัดอีหลีก็ได้มีจังหวัดที่ 3 มาอยู่ในความปกครอง หน่วยย่อยที่ควบคุมโดยตรงนั้นได้รับการปกครองในฐานะเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดอีหลี (伊犁地区)
| ชื่อ | จีนตัวย่อ | พินอิน | เขตปกครองตนเอง | อักษรย่อ | ภูมิภาค | ประชากร (สำมะโนปี 2010) | วันที่แต่งตั้ง | หน่วยย่อย |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| จังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี | 伊犁哈萨克自治州 | Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu | ซินเจียง | 伊犁 | ตะวันตกเฉียงเหนือ | 4,305,119 | 1979 | (2 จังหวัด) 5 นครระดับอำเภอ, 17 อำเภอ และ 2 อำเภอปกครองตนเอง |