Нуқус

Шахри Нуқус дар ҷои шаҳраки қадимии Шурча сохта шудааст. Ба гуфтаи бостоншиносон, шаҳрак дар асри IV пеш аз милод пайдо шудааст ва то асри IV мелод вуҷуд дошт.

Дар айни замон омӯзиши осори он душвор аст (ҳоло дар ин ҷо қабристон мавҷуд аст), аммо тибқи маълумоти мавҷуда метавон гуфт, ки шаҳрак яке аз иншооти мудофиавӣ буд, ки сарҳади давлати қадимаи Хоразмро фаро гирифтааст, инчунин роҳи обии Амударёро назорат мекард.

Дар солҳои 60-уми асри 19 деҳаи Нукус (Нуқис) дар инҷо пайдо шуд (қароқалп. Нуқис номи яке аз қабилаҳои қарақалпоқҳо аст, ки ба номи қабилаи муғул Нохос бармегардад).

Аввалин зикри Нукус ҳамчун қалъаи ҳарбӣ ба асри 12 рост меояд, аммо он иншооти ибтидоӣ нигоҳ дошта нашудаанд.

Қалъа соли 1874, пас аз он ки Турткули ҳозира (собиқ Петроалександровск) ба маркази департаменти Амударёи вилояти Сирдарёи империяи Русия ва қароргоҳи сардори шӯъбаи Амударёи низомиёни Туркистон табдил ёфт, аз нав барқарор карда шуд.

Ва ин қалъа дер давом накард - соли 1907 аз нав сохта шуд (боқимондаҳо то имрӯз боқӣ мондаанд). Дар соли 1874 дар ин ҷо истгоҳи гидрометеорологӣ сохта шуд, ки он дар поёноби Амударё аввалин ва ягона чунин истгоҳ гардид.

Таърихи навтарини шаҳр чандон пурбор нест. Маълум аст, ки соли 1887 барои аҳолие, ки дар калъа зиндагӣ мекард, мактаб кушода шуд, ки қариб ду сол кор кард. Дар як вақт беморхона кушода шуд.

Дар ибтидо аҳолии қалъа қарақалпоқҳо буданд, ки шуғли асосии онҳо деҳқонӣ ва чорводорӣ буданд (мардон ба таври илова ба шикор машғул буданд). Оҳиста-оҳиста намояндагони миллатҳои дигар ба шаҳр кучида омаданд.

Илова бар ин, хатари шуста шудани Амударёи пуроб ҳамеша дар болои шаҳри Турткули акнун маркази Қароқалпоқия овезон буд, зеро он ба дарё наздик буд (онҳоро ҳамагӣ 12 км аз ҳам ҷудо мекарданд).

Дар назди ҳукумат масъалаи ба ҷои бехавф кучондани маркази вилоят меистод ва метавон гуфт, ки бахти Нукус омад кард — 2 ноябри соли 1930 ҳукуматдорон қарор доданд, ки ин шаҳрро пойтахти Қарақалпоқистон эълон кунанд.

Барои тасдиқҳо ва тадбирҳои тайёрӣ якуним сол лозим шуд ва аллакай аз 1 апрели соли 1932 сокинони Нукус шаҳри хешро пойтахти Қарақалпоқистон номида метавонистанд.

Дар наздикии Нукус дар солҳои Ҳокимияти Советӣ лаборатория ва полигоне мавҷуд буд, ки дар он, аз ҷумла, доруи асаби Новичок санҷида мешуд. Объект дар солҳои 1990 аз ҷониби нерӯҳои ИМА ^[4][5] нобуд карда шуд.

Дар соли 2022 тазоҳуроти оммавӣ ба амал омад^[2].

Нукус дар қисми ҷанубии Қарақалпоқистон, дар соҳили рости Амударё, 800 км шимолу ғарби ш. Тошканд (1255 км бо роҳи автомобилгард) ҷойгир аст.

Қисматҳои ҷанубӣ ва шарқии шаҳрро биёбони Қизилқум иҳота кардааст. Қисмати шимолии шаҳр бо резишгоҳи Амударё ҳамсарҳад аст. Аз байни шаҳри Нукус канали магистралии Қизкеткен (Дустлик) ва канали Анасой (Қаттагар) мегузарад.