Кумитаи иҷроияи марказии Иттиҳоди Шӯравӣ
Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС (кутоҳ: КИМ ИҶШС ё КИМ СССР) (ба русӣ: Центральный исполнительный комитет СССР, ЦИК СССР) — мақоми олии ҳокимияти давлатии СССР дар солҳои 1922-1938 мебошад, ки онро Съездҳои умумииттифоқии Советҳо ташкил намудаанд.
| Намуди созмон | collective head of state[d] ва governing body[d] |
|---|---|
| Официальные языки | чандинзабона[d][1] |
| Санаи таъсис | 1922 |
| 1938 | |
КИМ ИҶШС Президиумро интихоб кард, ки он дар давраҳои байни сессияҳо мақоми олии ҳокимияти ИҶШС буд, инчунин ҳамраиси КМИ мувофиқи шумораи ҷумҳуриҳои иттифоқӣ. Сессияҳои мунтазами Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС бояд соле се маротиба ва сессияҳои ғайринавбатӣ - бо қарори Президиуми Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС, бо дархости Шӯрои Комиссарони Халқии СССР ё Комитети Ичроияи Марказии республикаи иттифокӣ. Дар амал, дар давраи аз соли 1922 то 1937, ҳамагӣ 8 съездҳои Советҳо (Шӯроҳо) ва 24 сессияҳои Комиссияи марказии интихобот аз аз 1 то 12 рӯз ҷамъ омада шуда буданд. Аксари ҷаласаҳои Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС дар Маскав, ҳар яке дар Ленинград ва Тифлис баргузор мешуданд [2].
Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС Шӯрои Комиссарони Халқи ИҶШС, Суди Олии ИҶШС-ро таъсис дод. Ба Съезди умумииттифоқии Советҳо ҳисобот медод.
Тибқи Конститутсияи соли 1936, Шӯрои Олии СССР аз соли 1938 ба мақоми олии ҳокимияти давлатӣ табдил ёфт [3].
Сохтори КИМ
То соли 1924 Кумитаи иҷроияи марказии СССР як мақоми якпалатагӣ буд, ки дар асоси моддаи 6 -и Шартнома дар бораи таъсиси СССР таъсис ёфта буд [4]. Аз 371 намояндаи ҷумҳуриятҳои иттифоқӣ иборат аст, ки ба таносуби аҳолии онҳо интихоб шудаанд. Президиуми (Раёсати) КИМ дар ҳайати 19 аъзо интихоб мешуд.
Мувофиқи Конститутсияи СССР дар соли 1924 [5] аз ду палата иборат буд: Шӯрои Иттифоқ ва Шӯрои Миллатҳо. Президиуми КИМ дар ҳайати 21 нафар интихоб шуда, аз он ҳамраиси КМИ, котиби Президиум ва Раёсати Шӯрои иттифоқҳо ва Шӯрои миллатҳо иборат буд.
Съездҳои Советҳо
- Съезди I умумииттифоқии Советҳо (30 декабри 1922)
- Съезди II умумииттифоқии Советҳо (26 январ — 2 феврали соли 1924)
- Съезди III Советҳо (13-20 май, 1925)
- Конгресси IV Советҳо (18-26 апрели 1927)
- Съезди V Советҳо (20-28 майи соли 1929)
- Съезди VI Советҳо (8-17 марти 1931)
- Съезди VII Советҳо (28 январ — 6 феврали 1935)
- Съезди фавқулоддаи VIII Советҳо (25 ноябр — 5 декабри 1936)
Раисони КМИ
Аз РСФСР
- Калинин, Михаил Иванович (30.12.1922 — 01.12.1938)
- Петровский, Григорий Иванович (30.12.1922 — 01.12.1938)
Аз РСС Белоруссия
- Червяков, Александр Григоревич (30.12.1922 — 16.06.1937)
- Стакун, Михаил Иосифович (17.06.1937 — 14.11.1937)
Аз ЗСФСР
- Нариманов, Нариман Кербалаи Наҷаф оғлу (30.12.1922 — 19.03.1925)
- Мусобеков, Газанфар Маҳмуд оғлу (21.05.1925 — 12.12.1938)
- Айтаков, Нодирбой (21.05.1925 — 21.07.1937)
- Хоҷаев, Файзулло Губайдуллоевич (21.05.1925 — 17.06.1937)
- Мақсум (Лутфуллоев) Нусратулло (18.03.1931 — 01.04.1934)
- Раҳимбоев, Абдулло Раҳимбоевич (04.01.1934 — 07.09.1937)
Котибони Президиуми КИМ
- Енукидзе, Абел Сафронович (30.12.1922 — 3.3.1935)
- Акулов Иван Алексеевич (3.3.1935 — 9.7.1937)
- Горкин, Александр Федорович (9.7.1937 — 12.1.1938)
КИМ-и ҷумҳуриҳои шӯравӣ
- Кумитаи иҷроияи марказии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Абхазия (1921-1931) (ҶШС Абхазия)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Озарбойҷон (1921-1938) (РСС Озарбойҷон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Арманистон (1921-1938) (ҶШС Арманистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Белоруссия (1921-1938) (ҶШС Белоруссия)
- Кумитаи иҷроияи марказии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Бухоро (1920-1924) (ҶШС Бухоро)
- Кумитаи Иҷроияи Марказии Умуми Гурҷистон (1921-1938) (РСС Гурҷистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ЗСФСР (1922-1937) (ЗСФСР)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Қазоқистон (1937-1938) (ҶШС Қазоқистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Қирғизистон (1937-1938) (ҶШС Қирғизистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии умумирусиягӣ (1917-1938) (РСФСР)
- Кумитаи иҷроияи марказии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Литва ва Беларус (1919-1920)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Тоҷикистон (1930-1938) (ҶШС Тоҷикистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Туркистон (1918-1924) (ҶШС Туркистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Туркманистон (1925-1938) (ҶШС Туркманистон)
- Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Ӯзбекистон (1925-1938) (ҶШС Ӯзбекистон)
- Кумитаи иҷроияи марказии кулли украинӣ (1919-1938) (ҶШС Украина)
- Кумитаи иҷроияи марказии ҶШС Хоразм (1920-1924) (ҶШС Хоразм)
Муассисаҳои тобеъ
- Кумитаҳо
- Кумитаи муваққатии идоракунии олим ва қисми таълимии муассисаҳои Кумитаи иҷроияи марказии ИҶШС (Кумитаи илмӣ) (1925 - феврали 1926)
- Кумитаи идоракунии олим, қисми таълимӣ ва адабии нашриёти муассисаҳои Кумитаи иҷроияи марказии ИҶШС (Кумитаи илмӣ) (феврали 1926 - декабри 1926)
- Кумитаи идоракунии олимон ва муассисаҳои таълимии Кумитаи иҷроияи марказии ИҶШС (Кумитаи илмӣ) (декабри 1926 — 1937)
Нашрияҳои расмӣ
- Известияи Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС ва Кумитаи Иҷроияи Марказии Умумироссиягии Советҳои депутатҳои коргарон, деҳқонон, Армияи Сурх ва казакҳо (1923-1938)
- Бюллетени Кумитаи Иҷроияи Марказӣ, СНК ва СТО СССР (1923-1924)
Эзоҳ
Пайвандҳо
- Центральный исполнительный комитет СССР // Юридическая энциклопедия: [в 6-ти т.] / Ред. кол. Ю. Шемшученко (отв. Ред.) [И др.] — К.: Украинская энциклопедия им. М. П. Бажана, 2004. 768 с. ISBN 966-7492-06-0.
- ЦИК СССР // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- Центральный исполнительный комитет СССР — статья из Большой советской энциклопедии.