హీలియం

హీలియం (Helium) (సంకేతం He) రంగు, రుచి, వాసన లేని, విషపూరితం కాని (non-toxic), తటస్థమైన (inert) ఒకే అణువు కలిగిన (monatomic రసాయన మూలకము. ఇది ఆవర్తన పట్టికలో ఉత్కృష్ట వాయువుల జాబితాలో ప్రథమంగా వస్తుంది. దీని అణు సంఖ్య 2. దీని మరిగే ఉష్ణోగ్రత, ద్రవీకరణ ఉష్ణోగ్రత అన్ని మూలకాలలో అతి తక్కువ. ఇది దాదాపు అన్ని పరిస్థితులలోను వాయువు గానే ఉంటుంది. అన్ని పరిస్థితుల్లోనూ వాయువుగానే ఉండటం దీని ప్రత్యేకత.

హీలియం, ₀₀He

హీలియం
Pronunciation	/ˈhiːliəm/ ​(HEE-lee-əm)
Appearance	colorless gas, exhibiting a red-orange glow when placed in a high-voltage electric field
Standard atomic weight Ar°(He)
	4.002602±0.000002[1] 4.0026±0.0001 (abridged)[2]
హీలియం in the periodic table
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium - ↑ He ↓ Ne హైడ్రోజన్ ← హీలియం → లిథియం
Group	మూస:Infobox element/symbol-to-group/format
Period	period 1
Block	s-block
Electron configuration	1s2
Electrons per shell	2
Physical properties
Phase at STP	gas
Melting point	(at 2.5 MPa) 0.95 K ​(−272.20 °C, ​−457.96 °F)
Boiling point	4.222 K ​(−268.928 °C, ​−452.070 °F)
Density (at STP)	0.1786 g/L
when liquid (at m.p.)	0.145 g/cm3
when liquid (at b.p.)	0.125 g/cm3
Triple point	2.177 K, ​5.043 kPa
Critical point	5.1953 K, 0.22746 MPa
Heat of fusion	0.0138 kJ/mol
Heat of vaporization	0.0829 kJ/mol
Molar heat capacity	5R/2 = 20.786 J/(mol·K)
Vapor pressure (defined by ITS-90) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K)     1.23 1.67 2.48 4.21
Atomic properties
Oxidation states	0
Electronegativity	Pauling scale: no data
Covalent radius	28 pm
Van der Waals radius	140 pm
Spectral lines of హీలియం
Other properties
Natural occurrence	primordial
Crystal structure	​hexagonal close-packed (hcp)
Speed of sound	972 m/s
Thermal conductivity	0.1513 W/(m⋅K)
Magnetic ordering	diamagnetic[3]
CAS Number	7440-59-7
History
Discovery	Pierre Janssen, Norman Lockyer (1868)
First isolation	William Ramsay, Per Teodor Cleve, Abraham Langlet (1895)
Isotopes of హీలియం v e
Template:infobox హీలియం isotopes does not exist
Category: హీలియం view talk edit | references

1868లో పియర్ జాన్సన్ అనే ఫ్రెంచి ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు ఒక సూర్య గ్రహణం పరిశోధన సమయంలో ఒక క్రొత్త పసుపు రంగు స్పెక్ట్రల్ లైన్ కనుగొన్నాడు. ఇది హీలియం మూలకం సూచించే స్పెక్ట్రల్ లైను. నార్మన్ లాక్యర్ అనే మరో శాస్త్రవేత్త ఇదే గ్రహణాన్ని పరిశీలిస్తూ "హీలియం" అనే క్రొత్త మూలకం పేరు ప్రతిపాదించాడు. వీరిద్దరూ హీలియాన్ని కనుగొన్నవారిగా గుర్తింపు పొందారు.

1903లో అమెరికా సహజ వాయువు నిల్వలలో పెద్ద మోతాదులో హీలియం కూడా ఉన్నట్లు గుర్తించారు. హీలియాన్ని అధికంగా క్రయోజెనిక్స్ (cryogenics) సాంకేతికతలోను, సముద్రపు లోతులలో శ్వాస పీల్చడానికి వినియోగించే పరికరాలలోను (deep-sea breathing systems), అతివాహక అయస్కాంతాలను చల్లబరచడానికీ, హీలియం డేటింగ్ ప్రక్రియలోను, బెలూన్లను ఉబ్బించడానికి, ఎయిర్ షిప్ (airships) లను తేలికగా చేయడానికి వాడుతారు. ఇంకా అనేక పారిశ్రామిక వినియోగాలున్నాయి. ఉదా: ఆర్క్ వెల్డింగ్ (arc welding), సిలికాన్ వేఫర్స్ (silicon wafers) తయారీ వంటివి.

కొద్ది మోతాదులో హీలియం వాయువును పీల్చినట్లయితే మనిషి మాటలోని గరుకుదనంలో (timbre and quality) కొంత తాత్కాలికమైన మార్పు వస్తుంది. క్వాంటమ్ మెకానిక్స్ అధ్యయనం చేసే శాస్త్రవేత్తలకు హీలియం ద్రవరూపపు (liquid helium-4's two fluid phases, helium I and helium II) లక్షణాలు చాలా ఉపయోగకరమైనవి. ముఖ్యంగా సూపర్ ఫ్లూయిడిటీ (superfluidity) అధ్యయనంలోను, యాబ్సల్యూట్ జీరో (absolute zero) వద్ద పదార్ధపు లక్షణాలను అధ్యయనం చేసే అతివాహకత (superconductivity) పరిశోధనలలోను.

అన్ని మూలకాలలోను హీలియం రెండవ అతి తేలికైన మూలకం. విశ్వంలో అత్యధికంగా లభించే రెండవ పదార్థం. విశ్వంలో హీలియం అధికంగా మహా విస్ఫోటనం (Big Bang) సమయంలో ఏర్పడింది. అంతే గాకుండా నక్షత్రాలలో హైడ్రోజెన్ మూలకం న్యూక్లియర్ ఫ్యూషన్ (en:nuclear fusion) కారణంగా హీలియంగా మారుతుంటుంది. భూమిమీద మాత్రం హీలియం పరిమాణం చాలా తక్కువ. భూమి మీది హీలియం కొన్ని మూలకాలరేడియో ధార్మిక క్షీణత (radioactive decay) కారణంగా తయారౌతున్నది. ఇలా తయారైన హీలియం సహజ వాయువులో కలిసి ఉంటుంది. దానిని అరమరిగించి (ఫ్రాక్షనల్ డిస్టిలేషన్ చేసి, fractional distillation) వేరు చేస్తారు. సముద్రపు లోతుల్లో శ్వాస పీల్చడానికి, బెలూన్లను ఉబ్బించడానికి, సిలికాన్‌ వేఫర్స్‌ తయారు చేయడానికి, అర్క్‌ వెల్డింగ్‌లోనూ, ఇంకా అనేక పారిశ్రామిక వినియోగాల్లోనూ హీలియంని వాడతారు. గుళిక శాస్త్రం (క్వాంటమ్‌ మెకానిక్స్‌) అధ్యయనం చేసే పరిశోధకులకు హీలియం ఉపయోగపడుతుంది.