షోషోని భాష

షోషోని ఒక పెద్ద భాషా కుటుంబంలోని అత్యుత్తరది, 60 జీవ భాషల ఊటో-ఆజ్టెక్ కుటుంబం. ఈ కుటుంబంలోన భాషలు పశ్చిమ సంయుక్త రాష్ట్రాల నుండి మెక్సికో, ఎల్ సాల్వడోర్ వరకు మాట్లాడుతారు.^[3] షోషోని ఊటో-ఆజ్టెక్ భాషా కుటుంబంలోన నూమిక ఉపశాఖకు చెందింది.^[4] నూమిక అనే మాట నూమిక భాషలన్నిట్లో "మనిషి" అనే మాట నుండి వచ్చింది. ఉదాహరణకు, షోషోనిలో ఆ మాట neme [nɨw̃ɨ] లేకపోతే కొన్ని మాండలికాల్లో, newe [nɨwɨ], తింపిసలో అది nümü [nɨwɨ], తర్వాత దక్షిణ పైయూటులో, nuwuvi [nuwuβi].

షోషోనికి అన్నిటి కంటే దగ్గరగా సంబంధమైన భాషలు మధ్య నూమిక భాషలు, తింపిసనూ కమాంచీనూ. తింపిస, లేదా పనమింత్, ఆగ్నేయ కాలిఫోర్నియాలోని తింపిస షోషోని తెగ సభ్యులు మాట్లాడుతారు, కానీ అది షోషోనికి వేరు భాషగా భావించినది.^[5] కమాంచీ వారు దాదాపు 1700లో షోషోనిల నుండి విడిపోయారు, ఇంకా గతశతాబ్దాల్లో హల్లుల మార్పులవలన అవి పరస్పరం అర్థం కానివి.^[6]

షోషోని ప్రధాన మాండలికాలు నెవాడాలోని పశ్చిమ షోషోని, పశ్చిమ యూటాలోని గోషూట్, దక్షిణ ఐడహొ, ఉత్తర యూటాలోని ఉత్తర షోషోని, వయోమింగ్లోని తూర్పు షోషోని.^[7] ఈ మాండలికాల మధ్య ప్రధాన తేడాలు ధ్వనిశాస్త్రంలోనివి.^[1]

షోషోని మాట్లాడేవారి సంఖ్య 20వ శతాబ్దం చివరి భాగం నుండి స్థిరంగా తగ్గిపోతోంది. ఇప్పుడు, 21వ శతాబ్దం మొదటి భాగంలో ధారాళంగా మాట్లాడేవారి సంఖ్య కొన్ని వందల, కొన్ని వేల మధ్యలో ఉంది, దాని పైన 1,000 మందికి వేరే వేరే స్థాయుల్లో ఈ భాష తెలుసు, ధారాళంగా మాట్లాడకపోయినా కూడా.^[4] డక్ వాలీ, గోషూట్ సమూహాలు వాళ్ళ పిల్లలకు భాష నేర్పిచ్చడానికి కార్యక్రమాలను స్థాపించాయి. ఎథ్నోలాగ్ షోషోని "threatened" అని వర్ణిస్తుంది, మాట్లాడేవార్లో చాలా మంది 50 ఏళ్ళ కంటే పెద్దవారనే కారణం తోటి.^[4] యునెస్కో ఏమో షోషోని ఐడహొలోనూ, యూటాలోనూ, వయోమింగ్లోనూ "severely endangered" అని వర్ణిస్తుంది^[8] భాషను పిల్లలకు నేర్పిచ్చడం కొన్ని ఒంటరి స్థలాల్లో ఇంకా జరుగుతోంది. తెగలకు భాషను పునరజ్జీవించడంలో చాలా ఆసక్తి ఉంది, కానీ భాషను కాపాడేందుకు ప్రయత్నాలు అంత సహకారం లేకుండా చెదిరిపోయున్నాయి. అయినా కూడా, షోషోనిలో అక్షరాస్యత పెరుగుతోంది. షోషోని నిఘంటువులు ప్రచురించున్నాయి, ఇంకా బైబిల్లో కొన్ని భాగాల అనువాదాలు 1986లో అయ్యాయి.^[4]