రాజీవ్ దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం
రాజీవ్ దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం, తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని ఖమ్మం జిల్లా, దుమ్ముగూడెం సమీపంలో ప్రతిపాదించబడిన ఎత్తిపోతల పథకం.[1] రాజీవ్ దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం, ఇందిరాసాగర్ రుద్రమ్మకోట దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం, దుమ్ముగూడెం నుండి సాగర్ టెయిల్ పాండ్ కెనాల్ ప్రాజెక్ట్ పేర్లతో మూడు లిఫ్ట్ ఇరిగేషన్ పథకాలు అమలులో ఉన్నాయి.[2] రాజీవ్ దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం 17°54′05″N 80°52′45″E / 17.90139°N 80.87917°E వద్ద ప్రారంభమై, దుమ్ముగూడెం చెరువు నుండి గోదావరి నది నీటిని తీసుకుని ఖమ్మం, వరంగల్ జిల్లాలలో 200,000 ఎకరాలకు సాగునీరు అందించడానికి ఈ పథకం ప్రణాళిక చేయబడింది. ఇందిరా దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం 17°33′49″N 81°14′49″E / 17.56361°N 81.24694°E వద్ద ప్రారంభమై, పోలవరం రిజర్వాయర్ వెనుక జలాల నుంచి గోదావరి నది నీటిని తీసుకుని ఖమ్మం, కృష్ణా, పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాల్లోని 200,000 ఎకరాలకు సాగునీరు అందించడానికి ఈ పథకం ప్రణాళిక చేయబడింది.
తెలంగాణ ప్రభుత్వం చేసిన రీడిజైనింగ్‌లో భాగంగా[3][4] రాజీవ్ దుమ్ముగూడెం ఎత్తిపోతల పథకం, ఇందిరా సాగర్ రుద్రమకోట ఎత్తిపోతల పథకాలతో విలీనం చేయబడి, సీతారామ ఎత్తిపోతల పథకంగా పేరు పెట్టబడింది. ఈ సాగునీటి పథకంలో నీటిని ఎత్తిపోసేందుకు సీతమ్మసాగర్ బ్యారేజీ పేరుతో 36.5 టిఎంసిల ప్రాజెక్టు కూడా రూపొందించబడుతోంది.
వివరాలు
దాదాపు 150 సంవత్సరాల క్రితం బ్రిటిష్ ఇండియా ఇంజనీర్ సర్ ఆర్థర్ కాటన్ ఈ గోదావరి నదిపై దుమ్ముగూడెం ఆనకట్టను నిర్మించాడు.[5] నది నీటిని కాల్వలలోకి మళ్ళించడం కాకుండా లీన్ ఫ్లో సీజన్‌లో క్రాస్ ఓవర్ బ్రిడ్జ్‌గా ఉపయోగించడం కోసం ఇది నిర్మించబడింది. నదిని దాటడానికి భద్రాచలం పట్టణం సమీపంలో ఆల్ వెదర్ రోడ్డు వంతెన నిర్మాణం తర్వాత ఈ ఆనకట్ట ప్రాధాన్యత కోల్పోయింది. దుమ్ముగూడెం వాగుపై ఉన్న లెవెల్ డ్రాప్‌ను ఉపయోగించుకునేందుకు 24 మెగావాట్ల జలవిద్యుత్ స్టేషన్ కూడా నిర్మించబడింది.[6]
ప్రణాళిక
గోదావరి జలాలను కృష్ణానదికి అందించే రెండో భారీ నీటి పారుదల ప్రాజెక్టు ఇది. నాలుగు దశల్లో ఎత్తిపోతల పథకాలను ఏర్పాటు చేసి 119 టి.ఎమ్‌.సి.ల నీటిని నాగార్జునసాగర్‌ టేల్‌పాండ్‌కు తరలించబడుతాయి. దీని ద్వారా ఖమ్మం, నల్గొండ జిల్లాల్లోని 4 లక్షల ఎకరాలకు సాగునీరు అందడంతోపాటు గోదావరి జలాలు ఈ ప్రాజెక్టు నుంచి సాగర్ టేల్‌పాండ్‌ వరకు 291 కిలోమీటర్ల దూరం వెళతాయి. దీని లింకు కాల్వల్లో కిన్నెరసాని, ముర్రేడువాగు, మున్నేరు, పాలేరు, మూసీ నదులు కలుస్తాయి.
దుమ్ముగూడెం చెరువు నుంచి కాలువ ప్రారంభమవుతున్నందున ఈ ప్రాజెక్టును దుమ్ముగూడెం నుండి సాగర్ టెయిల్ పాండ్ లిఫ్ట్ కెనాల్ ప్రాజెక్ట్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ లిఫ్ట్ కెనాల్ 165 టిఎంసి మేరకు దుమ్ముగూడెం చెరువు నుండి కృష్ణా నది పరీవాహక ప్రాంతానికి గోదావరి నది నీటిని అందిస్తుంది. కాలువ మొత్తం పొడవు 244 కి.మీ, కాలువ సామర్థ్యం 22,000 క్యూసెక్కులుగా ఉంది.[2]