తెలుగు సినిమా

(ప్రధాన వ్యాసం: తెలుగు సినిమా చరిత్ర)

1921లో మచిలీపట్నానికి చెందిన రఘుపతి వెంకయ్య నాయుడు, తనకుమారుడు ఆర్.ఎస్.ప్రకాష్ దర్శకత్వం, నటనలో భీష్మ ప్రతిజ్ఞ అనే మూకీ సినిమాను నిర్మించి విడుదల చేశాడు. అర్దేష్ ఇరానీ నిర్మాతగా 1931లో హిందీ (అలం అరా), తెలుగు (భక్త ప్రహ్లాద), తమిళ (కాళిదాస)భాషలలో మూడు టాకీ చిత్రాలు విడుదల అయ్యాయి. వీటిలో తెలుగు, తమిళ చిత్రాల సారథిహెచ్.ఎమ్.రెడ్డి. సురభి నాటక సమాజం వారి జనప్రియమైన నాటకం ఆధారంగా నిర్మించబడిన భక్త ప్రహ్లాద తెలుగులో మొదటి సినిమాగా స్థానం సంపాదించుకొంది. తొలి సంపూర్ణ తెలుగు టాకీ ‘భక్త ప్రహ్లాద’ సినిమా 1932 జనవరి 22న సెన్సార్ జరుపుకొని, 1932 ఫిబ్రవరి 6న బొబాయిలోని కృష్ణా సినిమా థియేటర్ లో విడుదలైంది. సుమారు రెండు నెలల తరువాత, అంటే 1932 ఏప్రిల్ 2న ‘భక్త ప్రహ్లాద’ మద్రాసులో విడుదలైంది.^[3]

1931-1940 దశకంలో మొత్తం 76 తెలుగు సినిమాలు వచ్చాయి. మొదటి సినిమా భక్త ప్రహ్లాదతో ప్రారంభమై పౌరాణిక చిత్రాల పరంపర కొనసాగింది. ఎక్కువగా రంగస్థల నటీనటులే సినిమాలలో కూడా ఆయా పాత్రలను పోషించేవారు.

ఈ కాలంలో ప్రతిభను కనపరచిన దర్శకులలో కొందరు సి.పుల్లయ్య (లవకుశ), సిహెచ్.నరసింహారావు (సీతా కళ్యాణం), హెచ్.వి.బాబు (కనకతార), పి.పుల్లయ్య (తిరుపతి వెంకటేశ్వర మహాత్మ్యం), సిహెచ్.నారాయణమూర్తి (మార్కండేయ).

(ప్రధాన వ్యాసం: తెలుగు సినిమా వసూళ్లు)

వాణిజ్య పరంగా సత్ఫలితాలని ఇచ్చే తెలుగు సినిమా భారతీయ సినిమా పై ప్రభావం చూపుతూ వచ్చింది. రాబడిని పెంచుతూ వచ్చిన తెలుగు సినిమా జాతీయ స్థూల ఉత్పత్తిలో ఒక శాతం వరకూ ఉంది. 1992లో చిరంజీవి నటించిన కె. రాఘవేంద్రరావు దర్శకత్వంలో విడుదలైన ఘరానా మొగుడు బాక్సాఫీసు వద్ద రూ. పది కోట్లు వసూలు చేసిన మొట్టమొదటి చిత్రంగా నిలచింది..

మూలా నారాయణస్వామి, బి.నాగిరెడ్డిలు 1948 లో చెన్నై కేంద్రంగా విజయ వాహినీ స్టూడియోస్ స్థాపించారు. భక్తప్రహ్లాద (సినిమా)తో సినీ ప్రస్థానాన్ని మొదలు పెట్టిన ఎల్.వి.ప్రసాద్ కుడా చెన్నై యే కేంద్రంగా 1956 లో ప్రసాద్ స్టూడియోస్‌ని స్థాపించారు. అయితే తెలుగు సినీ పరిశ్రమని, నందమూరి తారక రామారావు హయాంలో చెన్నై నుండి హైదరాబాదుకు తరలించటంలో డి.వి.యస్.రాజు కీలక పాత్ర వహించారు.

అక్కినేని నాగేశ్వరరావు హైదరాబాదు చేరి, అన్నపూర్ణ స్టూడియోస్ నిర్మించారు. దగ్గుబాటి రామానాయుడు, రామోజీరావు లచే నిర్మించబడ్డ ఫిలిం స్టూడియోలు విరివిగా సినీ నిర్మాణం చేయటంతో బాటు పలువురికి ఉద్యోగాలు కల్పిస్తున్నాయి. పలు తెలుగు చిత్రాలు హిందీ, తమిళం లలో పునర్నిర్మించబడ్డట్టే, పలు హిందీ, తమిళ, మలయాళ చిత్రాలు తెలుగులో పునర్నిర్మింపబడ్డాయి. అయితే కొన్ని హిందీ, తమిళ, కన్నడ, మలయాళ చిత్రాలు నేరుగా అనువదించబడటమే కాక ఆయా భాషలలో కంటే తెలుగులోనే అధిక విజయాన్ని నమోదు చేసుకున్నాయి.

ప్రతీ ఏటా దాదాపు 100 నుండి 150 వరకు తెలుగు చిత్రాలు టాలీవుడ్ ద్వారా విడుదలవుతున్నాయి.

భారతదేశంలోనే అత్యధిక చిత్రాలని నిర్మించే పరిశ్రమలలో తెలుగు కూడా ఒకటి.

సదరన్ డిజిటల్ స్క్రీన్స్ చే మార్కెటింగ్ చేయబడే యూ ఎఫ్ ఓ మూవీస్ అనే డిజిటల్ సినిమా నెట్వర్క్ సంస్థ చాలా మటుకు తెలుగు సినిమాలని డిజిటైజ్ చేసింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ ఫిలిం, టెలివిజన్ శిక్షణా సంస్థ, రామానాయుడు ఫిలిం స్కూల్, అన్నపూర్ణ ఇంటర్నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ ఫిలిం అండ్ మీడియా లు భారతదేశంలోనే అతిపెద్ద శిక్షణా కేంద్రాలు.

2006 లో దాదాపు 245 చిత్రాలు విడుదలయ్యాయి. ఆ సంవత్సరానికి భారతదేశంలోనే ఈ సంఖ్య అత్యధికం.

2005 వ సంవత్సరములో సగటున వారానికి రెండు సినిమాలు విడుదల కాగా, 32 బిలియన్ రూపాయల టిక్కెట్టు అమ్మకాల ద్వారా 23 బిలియన్ రూపాయల (522 మిలియన్ అమెరికా డాలర్లు) వార్షిక ఆదాయం వచ్చిందని అంచనా. పెద్ద చిత్రాలు చాలా వరకు పండుగ సమయాలైన సంక్రాంతి, ఉగాది, దసరాలకు లేదా వేసవి సెలవులకు విడుదల చేస్తారు.

2004 వ సంవత్సరములో ఒక్క సంక్రాంతి సమయంలోనే 150 కోట్లకు వ్యాపారం జరిగినట్టు అంచనా. ఇది బాలీవుడ్ పరిశ్రమ ఆ సంవత్సరంలో అర్జించినదానికన్నా ఎక్కువ. తెలుగు సినిమాకు సంబంధించిన కార్యక్రమాలను ప్రసారం చెయ్యడానికి ప్రత్యేకంగా మూడు టీవీ ఛానళ్ళు పైనే ఉన్నాయి.

టాలీవుడ్ బాక్సాఫీస్ వసూళ్ళ ట్రెండ్ కు సంబంధించిన చార్టు మిలియన్ రూపాయిలలో :

ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర దేశీయ ఉత్పత్తుల ద్వారా వచ్చే స్థూల ఆదాయంలో 1 శాతం తెలుగు సినిమా పరిశ్రమ నుండి వచ్చింది.

తమిళ చలనచిత్ర పరిశ్రమ కోలీవుడ్ అని పేరు పొందినది. యాభై, అరవై దశకంలో స్టూడియోలు మద్రాసు మహానగరంలో వుండటం వలన తెలుగు, తమిళ సినిమాకి మంచి సంబంధం ఉంది. నేటికి అనేక తెలుగు చలనచిత్రాలు తమిళంలో, తమిళ చలనచిత్రాలు తెలుగులో డబ్బింగ్ చెయ్యడం మామూలూ. అలాగే తెలుగు తారలు తమిళంలో నటించటం తమిళ తారలు తెలుగులో నటించడం సహజం. తారలు త్రిష, ఇలియానా 123 లక్షల వరకు; శ్రియ, జెనీలియా, సదా, భూమిక చావ్లా, ఛార్మి (వీళ్ళంతా ముంబాయికి సంబంధించిన వాళ్ళు) 150 నుండి 160 లక్షల వరకు తీసుకుంటారు. నయన తార, ఆసిన్, అనుష్క వంటి వారు నటించే రోజులు బట్టి 130 నుండి 140 లక్షల వరకు తీసుకుంటారు.

టాలీవుడ్ నుండి కోలీవుడ్ కి, అక్కడ నుండి ఇక్కడికి కథలను ఇచ్చిపుచ్చుకోవడం మామూలే. హీరోయిన్లు కూడా ఈ రెండు పరిశ్రమల మధ్య మారుతుంటారు. తెలుగువాడైన విద్యాసాగర్ కోలీవుడ్ లో మంచి సంగీత దర్శకుడిగా పేరు సంపాదించుకుంటే, అక్కడివాడైన లారెన్స్ రాఘవేంధ్ర ఇక్కడ గొప్ప నృత్య దర్శకుడిగా, దర్శకుడిగా పేరు తెచ్చుకున్నారు. బాగా ఆడిన తెలుగు సినిమాలను తమిళంలో పునర్నిర్మిస్తుంటారు. అక్కడి సినిమాలను ఇక్కడ డబ్ చేస్తుంటారు. మణిరత్నం, శంకర్ వంటి దర్శకులు, ఎ.ఎమ్.రత్నం వంటి నిర్మాతలు ఈ రెండు భాషలలోను ఒకేసారి సినిమాలను తీస్తుంటారు.

ఒక పక్క టాలీవుడ్ కోలీవుడ్ మధ్య కొన్ని దశకాలుగా సంబంధం వున్నటైతే టాలీవుడ్, బాలీవుడ్ మధ్య వున్నా సంబంధం మొన్న మొన్నటిదిగా లెక్క వెయ్య వచ్చు. ఎనభై దశకాల దాకా టాలీవుడ్లో హిట్ అయ్యిన హిందీ చిత్రాలను తెలుగులో రిమేక్ చెయ్యడం దాకానే పరిమితమైనది. తొంభై దశకంలో తెలుగు రామ్ గోపాల్ వర్మ లాంటి దర్శకుడు టాలీవుడ్ నుంచి బాలీవుడ్ కి వెళ్ళి పేరు ప్రతిష్ఠలు సంపాదించారు. అలాగే మెగాస్టార్ చిరంజీవి ప్రతిబంద్, నాగార్జున ఖుదా గవః, క్రిమినల్ లాంటి హిట్ చిత్రాలలో నటించారు. క్రితం పదేళ్లుగా హిందీ అభినేత్రులు తెలుగు సినిమాలో నటించడం మామూలూ అయ్యింది. అంజల జావేరీ, కత్రినా కైఫ్ వంటి అభినేత్రులు తెలుగులో నటించారు. అలాగే తెలుగు సినీఘనత ప్రపంచానికి చాటిచెప్పిన చిత్రo రాజమౌళి దర్శకత్వం వహించిన బాహుబలి.

(ప్రధాన వ్యాసం: తెలుగు సినిమా ప్రత్యేకతలు)

తెలుగు సినిమా నిర్మాణ వ్యయం సాధారణంగా ఒక్కో సినిమాకు 7 నుండి 40 కోట్ల మధ్య ఉంటుంది. రిలీజుకి ముందు పేరున్న చిత్రాలకి 12 నుండి 60 కోట్ల వరకు ఆదాయం వస్తుంది. సినిమా విజయం సాధిస్తే 60 నుండి 90 కోట్ల వరకు వ్యాపారం జరగోచ్చు.

ప్రముఖ టాలీవుడ్ నటీనటులందరికీ దక్షిణ భారతదేశంలో అభిమానులున్నారు.

• పాతతరం అగ్ర కథానాయకుడు ఎన్.టి.రామారావు గారు చాలా కాలం ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేసారు.
• గిన్నీస్ ప్రపంచ రికార్డులు వారిచే గుర్తింపబడిన ప్రపంచములోనే అతిపెద్ద ఆధునికమైన ఫిల్మ్ స్టూడియో రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీ మన హైదరాబాద్ శివార్లలో ఉంది.
• శ్రీశ్రీ ఒకే రోజు 11 పాటలు రాశారు.
• భారతదేశంలోని పలువురి ప్రశంసలు పొందిన శంకరాభరణం సినిమాని 1979లో కె . విశ్వనాథ్ దర్శకత్వంలో పూర్ణోదయా ఆర్ట్ క్రియేషన్స్ బేనర్ పై ఏడిద నాగేశ్వరరావు, ఆకాశం శ్రీరాములు నిర్మించారు.
• భారతదేశ తొలి కౌబాయ్ చిత్రాన్ని నిర్మించినది తెలుగు చిత్ర సీమే! మోసగాళ్ళకు మోసగాడు చిత్రాన్ని కృష్ణ కథానాయకుడిగా కె.యస్.ఆర్.దాస్ దర్శకత్వంలో నిర్మించారు.
• 70ఎమ్ ఎమ్ సినిమాను,ఈస్ట్ మన్ కలర్ ను పరిచయం చేసింది కూడా 'కృష్ణ'గారు.
• తెలుగు సినిమా పరిశ్రమ నుంచి గిన్నీస్ ప్రపంచ రికార్డులకెక్కిన వారు చాలామందే వున్నారు.^[4]
• భారత చలనచిత్ర చరిత్రలో మొదటిసారి 1000 కోట్లు రాబట్టిన చిత్రం "బాహుబలి 2" ఒక తెలుగు సినిమా కావడం విశేషం.

** ఈ మొత్తాలు 2000 సంవత్సరము వరకే కూడినవి.

• తెలుగు సినిమా వసూళ్లు
• తెలుగు సినిమా నటులు
• తెలుగు సినిమా నటీమణులు
• తెలుగు సినిమా దర్శకులు
• తెలుగు సినిమా నిర్మాతలు
• తెలుగు సినిమా పాటలు
• తెలుగు సినిమా పాటల రచయితలు
• తెలుగు సినిమా 75 సంవత్సరాల హిట్‌ జాబితా
• నాటి 101 చిత్రాలు
• తెలుగు సినిమాల జాబితా
• తెలుగు సినిమా ఎడిటర్లు
• తెలుగు బాలల చిత్రాలు
• తెలుగు సినిమా చరిత్ర (పుస్తకం)
• తెలుగు లఘుచిత్రాల జాబితా
• సినిమారంగం గురించిన తెలుగు సాహిత్యం

తెలుగు సినిమా సిల్వర్ స్క్రీన్‌పై అద్భుతాలు సృష్టిస్తోందని ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ తెలుగు చిత్ర పరిశ్రమను ప్రశంసించారు. 2022 ఫిబ్రవరి 5న హైదరాబాద్ శివారులోని ముచ్చింతల్ చిన్నజీయర్ స్వామి ఆశ్రమంలోని సమతామూర్తి శ్రీరామానుజాచార్యుల భారీ విగ్రహాన్ని ఆవిష్కరించిన నేపథ్యంలో ఆయన పలు అంశాలపై మాట్లాడారు. ^[5][6]

వికీమీడియా కామన్స్‌లో Telugu cinemaకి సంబంధించి దస్త్రాలు ఉన్నాయి.

• అంద్ర ప్రదెశ్ చలన చిత్ర వాణిజ్య మండలి Archived 2021-11-26 at the Wayback Machine
• మరికొంత సమాచారం కోసం ప్రాజెక్టు పేజీ చూడండి.

తెలుగు సినిమాలు
అ | ఆ | ఇ | ఈ | ఉ | ఊ | ఎ | ఏ | ఐ | ఒ | ఓ | ఔ | అం | క | ఖ | గ | ఘ | చ | ఛ | జ | ఝ | ట | ఠ | డ | ఢ | త | ద | ధ | న | ప | ఫ | బ | భ | మ | య | ర | ల | వ | శ | ష | స | హ | క్ష |