చిత్రదుర్గ జిల్లా
చిత్రదుర్గ జిల్లా, దక్షిణ భారతదేశం, కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని ఒక పరిపాలనా జిల్లా చిత్రదుర్గ నగరం. దీనికి జిల్లా కేంద్రంగా ఉంది. చిత్రదుర్గకు చిత్రకళదుర్గ అనే మరో పేరు ఉంది. గొడుగు ఆకారంలో ఉన్న ఎత్తైన కొండ ఈ జిల్లాలో ఉంది. చిత్రదుర్గ జిల్లాలో రామాయణ, మహాభారత కాలం నాటి సంప్రదాయం ఉనికిలో ఉంది. జిల్లా ప్రాంతం మొత్తం వేదవతి నది లోయలో ఉంది. ఇది తుంగభద్ర నది వాయవ్య దిశలో ప్రవహిస్తుంది. బ్రిటిష్ కాలంలో దీనికి చిటల్‌డ్రూగ్ అని పేరు పెట్టారు. జిల్లా ఆచరణాత్మకంగా కర్ణాటకను పాలించిన అన్ని ప్రసిద్ధ రాజవంశాలు పాలించారు. జిల్లాలోని జైనుల పుణ్యక్షేత్రమైన హెగ్గెరేలోని జైనబసది వంటి చారిత్రక ప్రదేశాలు ఉన్నాయి.
Chitradurga district | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
District of Karnataka | |||||||
Clockwise from top-left: Chitradurga Fort, Nayakanahatti temple, Teru Malleshwara Temple at Hiriyur, Vani Vilasa Sagara, Ranganatha Swamy Temple at Neerthadi | |||||||
 Location in Karnataka | |||||||
 Chitradurga district | |||||||
| Coordinates: 14°00′N 76°30′E / 14.00°N 76.50°E | |||||||
| Country |  India | ||||||
| State | Karnataka | ||||||
| Division | Bangalore Division | ||||||
| Headquarters | Chitradurga | ||||||
| Talukas | Challakere Chitradurga Hiriyur Holalkere Hosdurga Molakalmuru | ||||||
| Government | |||||||
| • Deputy Commissioner | Kavita S. Mannikeri (IAS) | ||||||
| • Member of Parliament | A. Narayanaswamy | ||||||
| విస్తీర్ణం | |||||||
| • Total | 8,440 కి.మీ2 (3,260 చ. మై) | ||||||
| Elevation (Highest) | 1,094 మీ (3,589 అ.) | ||||||
| జనాభా (2011)[1] | |||||||
| • Total | 16,59,456 | ||||||
| • జనసాంద్రత | 200/కి.మీ2 (510/చ. మై.) | ||||||
| Languages | |||||||
| • Official | Kannada | ||||||
| Time zone | UTC+5:30 (IST) | ||||||
| PIN | 577 501, 502, 577524 | ||||||
| Telephone code | + 91 (8194) | ||||||
| ISO 3166 code | IN-KA-CT | ||||||
| Vehicle registration | Chitradurga KA-16 | ||||||
| Sex ratio | 1.047 ♂/♀ | ||||||
| Literacy | 73.82% | ||||||
| Lok Sabha constituency | Chitradurga Lok Sabha constituency | ||||||
| Precipitation | 522 మిల్లీమీటర్లు (20.6 అం.) | ||||||
జనాభా గణాంకాలు
| చారిత్రికంగా జనాభా | ||
|---|---|---|
| సంవత్సరం | జనాభా | ±% p.a. |
| 1901 | 3,54,308 | — |
| 1911 | 3,93,953 | +1.07% |
| 1921 | 4,08,588 | +0.37% |
| 1931 | 4,62,953 | +1.26% |
| 1941 | 5,05,565 | +0.88% |
| 1951 | 5,88,497 | +1.53% |
| 1961 | 7,41,344 | +2.34% |
| 1971 | 8,99,257 | +1.95% |
| 1981 | 10,89,304 | +1.94% |
| 1991 | 13,12,717 | +1.88% |
| 2001 | 15,17,896 | +1.46% |
| 2011 | 16,59,456 | +0.90% |
| మూలం:[2] | ||
2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం చిత్రదుర్గ జిల్లా జనాభా 16,59,456,[4] గినియా-బిస్సౌ దేశం [5] లేదా యు.ఎస్. రాష్ట్రమైన ఇడాహోకు దాదాపు సమానం.[6] ఇదిభారతదేశంలో జనాభా పరంగా 297వ గుర్తింపు సంఖ్యను పొందింది (మొత్తం 640 లో).[4] 2001-2011దశాబ్దంలోదాని జనాభా వృద్ధి రేటు 9.39% శాతానికి పెరిగింది [4] చిత్రదుర్గ జిల్లాలోని జనాభాలో ప్రతి1000 మంది పురుషులకు 969 స్త్రీల లింగ నిష్పత్తి ఉంది.[4] అక్షరాస్యతరేటు 73.82%. జనాభా పట్టణ ప్రాంతాల్లో 19.86% శాతంమంది నివసిస్తున్నారు.జనాభాలో షెడ్యూల్డ్ కులాలు,షెడ్యూల్డ్ తెగలువరుసగా 23.45% శాతం మంది,18.23% శాతం మంది ఉన్నారు.[4] 2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం, పట్టణ మొత్తం జనాభాలో 83.33% కన్నడ, 7.33% ఉర్దూ, 5.39% తెలుగు, 2.29% లంబాడీని వారి మొదటి భాషగా మాట్లాడతారు.[7]
ఆర్థిక వ్యవస్థ
2006లో పంచాయితీ రాజ్ మంత్రిత్వ శాఖ దేశంలోని 250 అత్యంత వెనుకబడిన జిల్లాలలో (మొత్తం 640 జిల్లాలలో) ఒకటిగా చిత్రదుర్గను పేర్కొంది.[8] వెనుకబడిన ప్రాంతాల నిధులు మంజూరు పధకం (బి.ఆర్.జి.ఎఫ్) నుండి ప్రస్తుతం నిధులు పొందుచున్న కర్ణాటకలోని ఐదు జిల్లాలలో ఇది ఒకటి.[8]
పేరొందిన వ్యక్తులు
- మదకరి నాయక – చిత్రదుర్గ రాజు
- ఒనకే ఓబవ్వ – హైదర్ అలీ సైన్యంతో పోరాడిన మహిళ.
- మల్లాదిహళ్లి శ్రీ రాఘవేంద్ర స్వామీజీ (తిరుక) - యోగి, ఆయుర్వేద గురువు
- ఎస్. నిజలింగప్ప (వినాయక్) – రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ సీఎం, మాజీ లోక్‌సభ సభ్యుడు,
- టిఆర్ సుబ్బారావు (తారాసు) – నవలా రచయిత, 1985లో తన నవల దుర్గాస్తమనకు సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు గ్రహీత
- పి.ఆర్ తిప్పేస్వామి – కళాకారుడు, రచయిత – కె. వెంకటప్ప అవార్డు గ్రహీత 1999, మాజీ చైర్మన్ కర్ణాటక లలితకళా అకాడమీ.
- తిరుమల కృష్ణమాచార్య - యోగి, ఆయుర్వేద గురువు. 20వ శతాబ్దపు అత్యంత ప్రభావవంతమైన యోగా గురువులలో ఒకరు, హఠా యోగా పునరుజ్జీవనంతో ఘనత పొందాడు.ఆధునిక యోగా పితామహుడుగా భావిస్తారు.