ఇంద్రప్రస్థం

ఇంద్రప్రస్థం పేరు 400 BCE, 400 CE మధ్య కాలంలో రాసిన సంస్కృత భారతీయ గ్రంథం ఐన మహాభారతం లో ప్రస్తావించబడింది. మహాభారతం ప్రకారం ఇది పాండవుల నివాసంగా చెప్పబడింది. ఇంద్రప్రస్థ యొక్క స్థానం అనిశ్చితంగా ఉంది, కాని ప్రస్తుత న్యూఢిల్లీ లోని పురానా ఖిలా ప్రాంతం అప్పటి ఇంద్రప్రస్థంగా ఉదహరించబడింది. ^[a] 14 వ శతాబ్దం నాటి పురాతన గ్రంథాలలో ఈ విషయం గుర్తించబడింది.^[3] 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో పురాణ ఖిలా ప్రాంతానికి ఆధునిక రూపం ఇందర్‌పాట్ గా చెప్పబడింది.^[4] పురాతన భారతీయ స్థల-పేర్ల అధ్యయనంలో, మైఖేల్ విట్జెల్ సంస్కృత పురాణాల నుండి అనేక ప్రదేశాలైన కౌశంబి / కోసం వంటి ఆధునిక కాలంలో అలాగే ఉంచబడిన వాటిలో ఇది ఒకటిగా భావించాడు.^[5]

పురాణ ఖిలా కచ్చితంగా ఒక పురాతన స్థావరం, కానీ 1950 ల నుండి అక్కడ జరిపిన పురావస్తు అధ్యయనాలు ^{[b] [c]} మహాభారతం వివరించిన కాలంలో నిర్మాణ వైభవాన్ని, గొప్ప జీవితాలను నిర్ధారించే నిర్మాణాలు, కళాఖండాలను వెల్లడించడంలో విఫలమయ్యాయి. . చరిత్రకారుడు ఉపీందర్ సింగ్, "అంతిమంగా, పాండవులు లేదా కౌరవులు ఎప్పుడైనా జీవించారా అని నిశ్చయంగా నిరూపించడానికి లేదా నిరూపించడానికి మార్గం లేదు...."  ^[3] అయితే, ఇది పురాతన నగరం యొక్క ప్రధాన భాగం ఇప్పటివరకు తవ్వకాల ద్వారా నిర్థారింపబడలేదు అని తెలిపాడు.

ఇంద్రప్రస్థ మహాభారతం నుండి మాత్రమే మనకు తెలియదు . పాలి- భాషా బౌద్ధ గ్రంథాలలో దీనిని "ఇందపట్ట" లేదా "ఇందపట్టణ" అని కూడా పిలుస్తారు. ఇక్కడ దీనిని కురు రాజ్యానికి రాజధానిగా వర్ణించారు.^[7] ఇది యమునా నది ప్రక్కన ఉంది.^[8] బౌద్ధ సాహిత్యం హత్తినిపుర ( హస్తినాపుర ), కురు రాజ్యంలోని అనేక చిన్న పట్టణాలు, గ్రామాలను కూడా ప్రస్తావించింది. ఇంద్రప్రస్థ అలాగే గ్రీకో-రోమన్ ప్రపంచానికి తెలిసి ఉండవచ్చు: 2వ శతాబ్దంలో టాలెమీ రాసిన భౌగోళిక డేటింగ్ లో ఈ నగరం "ఇందబర"గా చెప్పబడింది. ఈ పదం ప్రాకృతిక రూపం "ఇందబట్ట" నుండి బహుశా ఉత్పత్తి అయి ఉండవచ్చు. ఇది బహుశా న్యూఢిల్లీ పరిసర ప్రాంతాలలో ఉండవచ్చు అని చరిత్రకారుల అభిప్రాయం.^[9] ఉపేందర్ సింగ్ (2004) ఇంద్రబరతో ఇంద్రప్రస్థ ఉత్పత్తిని "ఆమోదయోగ్యమైనది"గా వర్ణించాడు.^[10] సా.శ. 1327 నాటి సంస్కృత శాసనంలో న్యూఢిల్లీ ప్రాంతంలోని ప్రతిగాణ (జిల్లా) కు ఇంద్రప్రస్థ పేరు పెట్టబడింది, దీనిని న్యూఢిల్లీ లోని రైసినా ప్రాంతంలో కనుగొన్నారు.^[11]

ఎపిగ్రాఫిస్టు అయిన డి.సి.సిర్కార్ ఈ ప్రాంతం మౌర్య సామ్రాజ్యంలో ముఖ్యమైన నగరంగా భావించాడు. ఆ కాలంలో ఢిల్లీ ప్రాంతంలో కనిపించే ఒక రాతి చెక్కడాలు విశ్లేషణ ఆధారంగా, మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుని పాలనలోని శ్రీనివసపురి ఈ ఇంద్రప్రస్థ ప్రాంతమని చెప్పబడింది. ఈ వివరణపై సింగ్ సందేహం వ్యక్తం చేశాడు, ఎందుకంటే శాసనం వాస్తవానికి ఇంద్రప్రస్థను సూచించలేదు. అతని వాదన ప్రకారం ఇది  "ప్రాముఖ్యత ఉన్న ప్రదేశం కచ్చితంగా రాతి శాసనం సమీపంలోనే ఉండి ఉండాలి. కానీ కచ్చితంగా ఈ ప్రాంతమని అనిశ్చితంగా ఉంది. "అదేవిధంగా ఇచట అశోకునితో సంబంధం ఉన్న ఇనుప స్తంభం వంటి అవశేషాలు ఉన్నాయి నిస్సందేహంగా ఇది ఇంద్రప్రస్థం కాదు: వాటి కూర్పు విలక్షణమైనది, శాసనాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి.^[3]

2014 నాటికి, పురావస్తు సర్వే ఆఫ్ ఇండియా పురానా ఖిలాలో తవ్వకం కొనసాగిస్తోంది.^[12]

గమనికలు

ఉదాహరణలు