Renesansna muzika
Renesansna muzika je vokalna i instrumentalna muzika napisana i izvođena u Evropi tokom renesansne ere. Konsenzus među istoričarima muzike bio je da je početak ere oko 1400. godine, s krajem srednjovekovne ere, i da je okončana oko 1600. godine, s početkom perioda baroka, dakle muzička renesansa je započela stotinak godina nakon podrazumevanog početka renesanse u drugim disciplinama.
Muzika se sve više oslobađala srednjovekovnih ograničenja, a dopuštalo se više raznolikosti u opsegu, ritmu, harmoniji, formi i notaciji. S druge strane, pravila kontrapunkta postala su ograničenija, posebno u pogledu tretmana disonanci. U renesansi je muzika postala sredstvo za lično izražavanje. Kompozitori su pronašli načine da vokalnu muziku učine izražajnijom u odnosu na tekstove koje su postavljali. Sekularna muzika je apsorbovala tehnike iz sakralne muzike i obrnuto. Popularni sekularni oblici poput šansona i madrigala proširili su se širom Evrope. Dvorovi su zapošljavali virtuozne izvođače, kako pevače, tako i instrumentaliste. Muzika je takođe postala samodovoljnija zahvaljujući svojoj dostupnosti u štampanom obliku.
Prethodne verzije mnogih poznatih savremenih instrumenata (uključujući violinu, gitaru, lautu i klavijaturne instrumente) razvile su se u nove forme tokom renesanse. Ovi instrumenti su modifikovani da odgovore na evoluciju muzičkih ideja, i kompozitorima i muzičarima su predstavili nove mogućnosti za istraživanje. Pojavili su se i rani oblici savremenih duvačkih i limenih instrumenata poput fagota i trombona, proširujući opseg zvučne boje i povećavajući zvuk instrumentalnih sastava. Tokom 15. veka zvuk punih trozvuka postao je uobičajen, a pred kraj 16. veka sistem crkvenih modusa počeo je da se u potpunosti ruši, ustupajući mesto funkcionalnom tonalitetu (sistem u kome su pesme i komadi zasnovani na muzičkim ključevima“), koji će dominirati zapadnom umetničkom muzikom u naredna tri veka.
Od doba renesanse notacija svetovne i sakralne muzike kvantitativno opstaje, uključujući vokalna i instrumentalna dela i mešovita vokalno/instrumentalna dela. Širok spektar muzičkih stilova i žanrova procvetao je tokom renesanse, uključujući mise, motete, madrigale, šansone, praćene pesme, instrumentalne plesove i mnoge druge. Početkom 20. veka formirani su brojni ansambli za ranu muziku. Ansambli specijalizovani za muziku renesansne ere organizuju koncertne turneje i snimaju, koristeći savremene reprodukcije istorijskih instrumenata i koristeći stilove pevanja i izvođenja za koje muzikolozi veruju da su se koristili tokom te ere.
Pregled
Jedna od najizraženijih karakteristika umetničke muzike rane renesanse bilo je sve veće oslanjanje na interval trećine i njegove inverzije, šestine (u srednjem veku trećina i šestina su smatrane disonancama, a samo perfektni intervali tretirani su kao konsonance: perfektna četvrtina, perfektna petina, oktava i unison). Polifonija - upotreba višestrukih, nezavisnih melodijskih linija, izvedenih istovremeno - postajala je u sve većoj meri razrađena tokom 14. veka, sa izuzetno nezavisnim glasovima (kako u vokalnoj muzici, tako i u instrumentalnoj muzici). Početak 15. veka pokazao je pojednostavljenje, jer su kompozitori često težili uglađenosti melodijskih delova. To je bilo moguće zbog znatno povećanog glasovnog opsega u muzici - u srednjem veku, uski opseg je činio neophodnim često ukrštanje delova, što je zahtevalo veći kontrast između njih da bi se razlikovali zasebni delovi. Modalne (za razliku od tonalnih, takođe poznatih kao „muzički ključ“, pristup razvijen u kasnijoj baroknoj muzičkoj eri, oko 1600–1750) karakteristike renesansne muzike počele su da se raspadaju pred kraj perioda sa povećanom upotrebom korenskih pokreta petina ili četvrtina (za detalje pogledajte „krug petina“). Primer progresije akorda u kome se korijeni akorda pomeraju za interval četvrtine bio bi progresija akorda, u ključu C-dur: „D-dur/G-dur/C-dur“ (sve su to trijade; tri note; akordi). Prelaz od d-mola do akorda G-dur predstavlja interval savršene četvrtine. Prelaz od akorda G-dur do akorda C-dur takođe je interval savršene četvrtine. To se kasnije razvilo u jednu od određujućih karakteristika tonaliteta tokom barokne ere.
Glavne karakteristike renesansne muzike su.[1]:
- Muzika zasnovana na modovima.
- Bogatija tekstura, sa četiri ili više nezavisnih melodijskih delova koji se izvode istovremeno. Ove preplićuće melodijske linije, stil koji se naziva polifonija, jedna su od definišućih karakteristika renesansne muzike.
- Šireće, pre nego kontrastne, melodične linije u muzičkoj teksturi.
- Harmonija koja posvećuje više pažnje nesmetanom protoku muzike i njenoj progresiji akorda.
Razvoj polifonije proizveo je zapažene promene na muzičkim instrumentima koje muzički obeležavaju renesansu iz srednjeg veka. Njena upotreba podstakla je upotrebu većih sastava i zahtevala setove instrumenata koji bi se stopili u celom vokalnom opsegu.[2]
Zaleđina
Kao i u drugim umetnostima, na muziku tog perioda značajno su uticali događaji koji definišu period rane moderne: uspon humanističke misli; oporavak književnog i umetničkog nasleđa antičke Grčke i antičkog Rima; povećana stopa inovacije i otkrića; rast komercijalnih preduzeća; uspon građanske klase; i protestantska reformacija. Iz ovog društva koje se menjalo proizašao je zajednički muzički jezik koji objedinjuje, naročito polifoni stil francusko-flamanske škole.
Izum štampanja 1439. godine učinio je jeftinijim i lakšim distribuciju muzike i tekstova muzičke teorije na širim geografskim razmerama i do većeg broja ljudi. Pre pronalaska štampe, pisana muzika i tekstovi muzičke teorije morali su se ručno kopirati, što je dugotrajan i skup postupak. Potražnja za muzikom kao zabavom, i kao razonoda za obrazovane amatere povećala se pojavom građanske klase. Širenje šansona, moteta i masa širom Evrope poklopilo se sa objedinjavanjem višeglasne prakse u fluidan stil koji je kulminirao u drugoj polovini šesnaestog veka u delu kompozitora kao što su Đovani Pjerluiđi da Palestrina, Orlando de Laso, Tomas Talis, Vilijam Berd i Tomas Luis de Victorija. Relativna politička stabilnost i prosperitet u Niskim zemljama, zajedno sa procvatom muzičkog obrazovanja u mnogim crkvama i katedralama na tom području, omogućili su obuku velikog broja pevača, instrumentalista i kompozitora. Ovi muzičari bili su veoma traženi u celoj Evropi, a posebno u Italiji, gde su ih crkve i plemićki dvorovi unajmljivali kao kompozitore, izvođače i učitelje. Budući da je štampanje olakšalo diseminaciju štampane muzike, do kraja 16. veka Italija je apsorbovala severne muzičke uticaje, pri čemu su Venecija, Rim i drugi gradovi postali centri muzičke delatnosti. Ovo je preokrenulo situaciju od sto godina ranije. Opera, dramski scenski žanr u kojem pevače prate instrumenti, nastala je u to vreme u Firenci. Opera je razvijena kao namerni pokušaj oživljavanja muzike drevne Grčke.[3]
