Ken Kizi
Ken Kizi (engl. Kenneth Elton Kesey; 17. septembar 1935 — 10. novembar 2001) bio je američki pisac, najpoznatiji po svom romanu Let iznad kukavičjeg gnezda, kao i kontrakulturna ikona koja je, po mnogima, predstavljala vezu između beat generacije 1950-ih i hipija 1960-ih.
| Ken Kizi | |
|---|---|
 Ken Kizi | |
| Ime po rođenju | Ken Elton Kesey[1] |
| Datum rođenja | 17. септембар 1935. |
| Mesto rođenja | La Hanta, Kolorado SAD |
| Datum smrti | 10. новембар 2001. (66 год.) |
| Mesto smrti | Judžin, Oregon[2][3][4] SAD |
Kizi je rođen u La Хаnti, u Koloradu, a odrastao je u Springfildu, Oregon, diplomirao je na Univerzitetu Oregon 1957. Počeo je da piše Let iznad kukavičjeg gnezda 1960. nakon što je završio diplomsku stipendiju iz kreativnog pisanja na Univerzitetu Stanford; roman je odmah postigao komercijalni i kritički uspeh kada je objavljen dve godine kasnije. Tokom ovog perioda, Kizi je učestvovao u vladinim studijama koje su uključivale halucinogene droge (uključujući meskalin i LSD) da bi dopunio svoj prihod.[5]
Nakon objavljivanja Leta iznad kukavičjeg gnezda, preselio se u obližnju La Hondu u Kaliforniji i počeo da organizuje događaje sa bivšim kolegama sa Stanforda, raznim boemskim i književnim ličnostima (naročito Nilom Kesadijem) i drugim prijateljima poznatim kao Vesele šaljivdžije; ove zabave, poznate kao Kiselinski testovi, integrisale su konyumaciju LSD-a sa multimedijskim performansima. On je bio mentor Grateful Dead-a (de fakto „kućnog bend” Kiselinskih testova) tokom njihovog početka i nastavio da vrši dubok uticaj na grupu tokom njihove duge karijere.
Njegov drugi roman, Ponekad sjajan pojam — epski prikaz preokreta porodice u Oregonu koja je težila modernističkoj veličini sage Joknapatafa Vilijama Foknera — bio je komercijalni uspeh koji je polarizirao kritičare i čitaoce po objavljivanju 1964, iako je Kizi smatrao taj roman kao njegov magnum opus.[6]
Godine 1965, nakon hapšenja zbog posedovanja marihuane i kasnije lažnog samoubistva, Kesi je bio u zatvoru na pet meseci. Ubrzo nakon toga, vratio se kući u Vilamet dolinu i nastanio se u Plezant Hilu u Oregonu, gde je do kraja života vodio povučen, porodično orijentisan način života. Pored predavanja na Univerzitetu Oregon — iskustva koje je kulminiralo u delu Pećine (1989), zajedničkom romanu koji su napisali Kizi i njegovi studenti diplomiranih radionica pod pseudonimom „O.U. Levon” — on je nastavio da redovno stvara fikciju i reportaže za publikacije kao što su Esquire, Rolling Stone, Oui, Running, i The Whole Earth Catalog; razne iteracije ovih komada sakupljene su u Kizijevoj garažnoj rasprodaji (1973) i Demonskoj kutiji (1986).
Između 1974. i 1980, Kizi je objavio šest izdanja Spit in the Ocean, književnog časopisa koji je sadržao odlomke iz nedovršenog romana (Sedam molitava bake Vitier, izveštaj o borbi Kizijeve bake sa Alchajmerovom bolešću) i priloge intelektualaca Margo St. Džejms, Kejt Milet, Stjuart Brend, Sol-Pol Sirag, Džek Sarfati, Pol Krasner i Vilijam S. Barouz.[7][8] Nakon što je treći roman (Mornarova pesma) objavljen uz mlake kritike 1992. godine, ponovo se ujedinio sa Veselim šaljivdžijama i počeo da objavljuje radove na internetu sve dok loše zdravlje (uključujući moždani udar) nije ograničilo njegove aktivnosti.
Život
Ken Kizi je došao u kontakt s drogama kad se dobrovoljno javio za eksperimentisanje s LSD-om u jednoj bolnici, a potom i zaposlio kao noćni čuvar na njenom psihijatrijskom odjeljnju. Tu je otkrio mnoštvo droga i dobio inspiraciju za roman Let iznad kukavičjeg gnezda.[9]
Kizi je postao veliki promoter LSD-a na području San Franciska. Početkom 1960-ih preselio se u La Hondu, posjed pedeset milja južno od San Franciska, gdje je razvio pravu psihodeličnu komunu.[9] La Honda je postala okupljalište umjetnika, pjesnika i muzičara. Tu je Kizi počeo s praksom tzv. "acid testova", tj. okupljanja istomišljenika radi zajedničke konzumacije halucinogenih sredstava i rasprava o učincima. Oni koji su htjeli da učestvuju u njegovim acid-testovima bili su obavezni da se obuku što luđe i da plate simboličan doprinos u iznosu od jednog dolara, pri čemu je svako mogao da konzumira količinu halucinogenih sredstava koliko je mogao da podnese.[9] Oni kojima je LSD podsticao kreativnost imali su na raspolaganju muzičke instrumente. Svako je sa tim instrumentima mogao raditi šta je htio, a najčešce ih je upotrebljavala grupa The Warlocks, koja je kasnije postala slavna pod imenom Grateful Dead.[9]
U La Hondi se izdvojila skupina mladih zagovomika LSD-a koji su sebe prozvali Merry Pranksters (Vesele šaljivdžije), čiji su izgled i način života poslužili kao uzor kasnijem hipi pokretu.
Dela
Poznatija Kizijeva djela uključuju:[10]
- Let iznad kukavičjeg gnezda. Njujork: Viking. 1962.[11]
- Sometimes a Great Notion. Njujork: Viking. 1964.[12]
- Genesis West peti tom izdat u jesen 1963. godine u slavu Kena Kizija. Ovaj tom uključuje Kizijeva djela i intervju s Gordonom Lišom.
- Kesey's Garage Sale. Njujork: Viking. 1973.[13]
- Northwest Review Book: Kesey, zbirka bilješki, rukopisa i crteža originalno izdata 1977. godine, ponovno izdata 2001. godine od strane kuće University of Oregon Press.
- Demon Box. Njujork: Penguin. 1986.[14]
- Caverns. Njujork: Penguin. 1990.[15]
- The Further Inquiry (scenario). Njujork: Viking. 1990.[16]
- Little Tricker the Squirrel Meets Big Double the Bea, 1990[17]
- Sailor Song. Njujork: Viking, Penguin. 1992.[18]
- Last Go Round (sa Kenom Babsom). Njujork: Viking. 1994.[19]
- Twister (drama). Njujork: Viking. 1999.[20][21]
- Kesey's Jail Journal: Cut the Motherfuckers Loose, Njujork: Viking. 2003.[22]
Reference
Literatura
- Ronald Gregg Billingsley, The Artistry of Ken Kesey. PhD dissertation. Eugene, OR: University of Oregon, 1971.
- Dedria Bryfonski, Mental illness in Ken Kesey's One Flew Over the Cuckoo's Nest. Detroit: Greenhaven Press, 2010.
- Rick Dodgson, It's All Kind of Magic: The Young Ken Kesey. Madison, WI: University of Wisconsin Press, 2013.
- Robert Faggen, "Ken Kesey, The Art of Fiction No. 136," The Paris Review, Spring 1994.
- Barry H. Leeds, Ken Kesey. New York: F. Ungar Publishing Co., 1981.
- Dennis McNally, A Long Strange Trip: the Inside History of the Grateful Dead. Broadway Books, 2002.
- Tim Owen, "Remembering Ken Kesey," Cosmik Debris Magazine, November 10, 2001.
- M. Gilbert Porter, The Art of Grit: Ken Kesey's Fiction. Columbia, MO: University of Missouri Press, 1982.
- Elaine B Safer, The contemporary American Comic Epic: The Novels of Barth, Pynchon, Gaddis, and Kesey. Detroit, MI: Wayne State University Press, 1988.
- Peter Swirski, "You're Not in Canada until You Can Hear the Loons Crying; or, Voting, People's Power and Ken Kesey's One Flew over the Cuckoo's Nest," in Swirski, American Utopia and Social Engineering in Literature, Social Thought, and Political History. New York: Routledge, 2011.
- Stephen L. Tanner, Ken Kesey. Boston, MA: Twayne, 1983.
Spoljašnje veze
- Bruce Carnes, Ken Kesey Архивирано на сајту Wayback Machine (3. март 2016), Western Writers Series Digital Editions at Boise State University
- Ken Kesey and the Merry Pranksters
- Ken Kizi на сајту Find a Grave (језик: енглески)
- Article on Ken Kesey lecture at Virginia Commonwealth University, Feb. 20, 1990 Архивирано на сајту Wayback Machine (6. април 2017)
- Ken Kesey Архивирано на сајту Wayback Machine (7. јул 2020) Documentary produced by Oregon Public Broadcasting
- Chip Brown, "Ken Kesey Kisses No Ass" Esquire Magazine; September 1992
- Ken Kesey On Misconceptions Of Counterculture, NPR's Fresh Air; August 12, 2011
- Ken Kesey papers at the University of Oregon
