Niobij
Nióbij, nekdaj imenovan kolúmbij, je kemični element, ki ima v periodnem sistemu simbol Nb in atomsko število 41. To redko, mehko, sivo, kovno prehodno kovino je moč najti v niobitu in se uporablja v zlitinah. Najpomembnejše so zlitine za izdelavo specialnih jekel in za povečanje trdnosti varjenih spojev. Niobij so najprej odkrili v kolumbitu (zdaj imenovanem niobit) in ga najprej poimenovali po tem mineralu.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Niobij | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | IPA: [nióbij] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | siv kovinski, modrikast, če oksidiran | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(Nb) | 92,90637(1)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Niobij v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 41 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina | skupina 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perioda | perioda 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | blok d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [Kr] 4d4 5s1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 18, 12, 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | trdnina | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | 2477 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | 4744 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota (blizu s.t.) | 8,57 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 30 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 689,9 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 24,60 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | −3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5 (rahlo kisel oksid) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomski polmer | empirično: 146 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 164±6 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | telesno centrirana kubična (tck) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka tanka palica | 3480 m/s (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperaturni raztezek | 7,3 µm/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 53,7 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Električna upornost | 152 nΩ⋅m (pri 0 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna ureditev | paramagnetic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Youngov modul | 105 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Strižni modul | 38 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stisljivostni modul | 170 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poissonovo razmerje | 0,40 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohsova trdota | 6,0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Vickersu | 870–1320 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Brinellu | 735–2450 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Številka CAS | 7440-03-1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zgodovina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poimenovanje | po Niobe v grški mitologiji, hčeri Tantala | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odkritje | Charles Hatchett (1801) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prva izolacija | Christian Wilhelm Blomstrand (1864) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| prepoznal kot samostojen element | Heinrich Rose (1844) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najpomembnejši izotopi niobija | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nahajališča
Ta element nikoli ne nastopa prost, pač pa se pojavlja v niobitu (Fe, Mn)(Nb, Ta)2O6, niobit-tantalit [(Fe, Mn)(Ta, Nb)2O6], pirokloru (NaCaNb2O6F), in evksenitu [(Y, Ca, Ce, U, Th)(Nb, Ta, Ti)2O6]. Minerali, ki vsebujejo niobij, pogosto vsebujejo tudi tantal. Odkrili so, da so velika nahajališča niobija povezana s karbonatiti (karbo-silikatnimi kameninami) in kot sestavina piroklora. Glavni proizvajalki koncentratov niobijevih mineralov sta Brazilija in Kanada, obsežna nahajališča rude so tudi v Nigeriji, DR Kongo in Rusiji.
Sklici
Zunanje povezave
