සෛලය (ජීව විද්‍යාව)

ප්‍රධාන වශයෙන් ජීවී සෛල දෙවර්ගයක් ඇත. ඒවා නම්, ‍ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් (ප්‍රෝකැරියෝටා) හා සූන්‍යෂ්ටිකයින් (යූකැරියෝටා) වේ. සූ න්‍යෂ්ටිකයින් සතුව සංවිධානය වූ න්‍යෂ්ටියක් පවතී. ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් සතුව එවැන්නක් නොමැත. ප්‍රාග් න්‍යෂ්ටිකයින් සාමාන්‍යයෙන් ඒක සෙෙලික ජීවීන් වේ. සූ න්‍යෂ්ටිකයින්, ඒක සෙෙලික හෝ බහු සෙෙලික ජීවීන් යන දෙයාකාරයෙන්ම දැකගත හැකි වේ.

මිහිතලය මත සම්භවය වූ ප්‍රථම ජීවී ආකාරය ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික සෙෙල වේ. ඔවුන් සූන්‍යෂ්ටිකයින්ට සාපේක්ෂව සරල හා කුඩා වන අතර, න්‍යෂ්ටියක් වැනි පටලමය ඉන්ද්‍රයිකා නොදරයි. ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් වර්ග දෙකකි. ඒවා නම් බැක්ටීරියා සහ ආකියා වේ. ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් තුල අන්තර්ගත වන DNA, එක් වර්ණදේහයක් තුල අඩංගු වන අතර එය සෙෙල ප්ලාස්මය හා සෘජුවම සම්බන්ධ වී පවතී. සෙෙල ප්ලාස්මයේ වූ න්‍යෂ්ටික කලාපය, නියුක්ලොයිඩය ලෙස හැඳින්වේ. සියළුම ජීවීන් අතුරින් බොහොමයක් ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් කුඩාතම වේ. ඔවුන්ගේ විශාලත්වය 0.5 සිට 2.0 µm දක්වා පමණ වෙයි.^[2]

ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික සෙෙලයක දැකගත හැකි ප්‍රධාන ව්‍යුහාංග 3 කි:

• සෙෙලයේ මතුපිට සිට භාහිරයට විහිදී යන කෂිකා සහ පිලයි - මෙම ව්‍යුහයන් (සියළුම ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින්ගේ දැකගත නොහැකි වේ) ප්‍රෝටීන වලින් තැනී ඇති අතර, සෙෙල අතර සන්නිවේදනයට සහ සෙෙල වල චලනයට උපකාරී වේ.

• සෙෙලය ආවරණය කරන සෙෙල කොපුව – සාමාන්‍යයෙන් ප්ලාස්ම පටලය ආවරණය කරමින් පවතින සෙෙල බිත්තියකින් සමන්විත වේ. නමුත් සමහර බැක්ටීරියාවන් සතුව කැප්සියුලය නමින් තවත් ආවරණයක් පවතී. සෙෙල කොපුව මගින් සෙෙල වෙත දැඩි භාවයක් ලබා දෙන අතරම, සෙෙල අභ්‍යන්තරය භාහිර පරිසරයෙන් වෙන් කරමින්, ආරක්ෂිත පෙරහනක් සේද ක්‍රියා කරයි. බැක්ටීරියාවන්ගේ සෙෙල බිත්තිය පෙප්ටිඩෝග්ලයිකෑන් වලින් සමන්විත වන අතර එය භාහිර බලපෑම් වලට එරෙහි බාධකයක් ලෙස ක්‍රියාකිරීමේදී වැදගත් වේ. එසේම උපාභිසාරක මාධ්‍යයකදී ආස්‍රැති පීඩනය නිසා සිදුවන සෙෙල විදාරණය (පිපිරී යාමට )ඇති හැකියාව සෙෙල බිත්තිය මගින් වලක්වනු ලබයි. සමහර සූන්‍යෂ්ටික සෙෙල සතුවද (ශාක සෙෙලය සහ දිලීර සෙෙල) සෙෙල බිත්ති පවතී.

• සෙෙලයේ අභ්‍යන්තර සෙෙල ප්ලාස්මීය කලාපය තුල ජීනෝමය (DNA), රයිබොසෝම සහ විවිධ වර්ගයේ අන්තර්ගත ද්‍රව්‍යයන් පවතී. ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් තුල පවතින වර්ණදේහය සාමාන්‍යයෙන් චක්‍රීය අණුවක් වේ.^[3] ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටිකයින් සතුව කෙසේ නමුදු න්‍යෂ්ටියක් නොමැති වන අතර, DNA නියුක්ලොයිඩ කලාපයේ සාන්ද්‍රණය වී පවතී. මීට අමතරව ප්ලැස්මිඩ ලෙස හඳුන්වන අතිරේක චක්‍රීය වර්ණදේහමය DNA බැක්ටීරියාවන් තුල දැක ගත හැකි වන අතර, ඒවා හීද ප්‍රතිජීවක ප්‍රතිරෝධීතාවයට හේතුවන ජාන වැනි අතිරේක ජාන පිහිටා ඇත.

ශාක, සතුන්, දිලීර, ප්‍රෝටසෝවාවන්, සහ ඇල්ගාවන් සියළුදෙනාම සූන්‍යෂ්ටිකයෝ වේ. සූන්‍යෂ්ටික සෙෙල, ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික සෙෙල පළල මෙන් පහලොස් ගුණයක් පමණ විශාල වන අතර, පරිමාව සැළකීමේදී දහස්වාරයක් පමණ විශාල විය හැකිවේ. ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික සෙෙල සමග සසඳන විට සූන්‍යෂ්ටික සෙෙල වල දැකගත හැකි ප්‍රධාන ලක්ෂණයක් වන්නේ, සූන්‍යෂ්ටික සෙෙලය පටල මගින් තවත් කොටස් වලට බෙදී ඒවා තුල විශේෂිත පරිවෘත්තීය ක්‍රියාවන් සිදුවීමයි. ඒ අතුරින් සූන්‍යෂ්ටික සෙෙලයක් තුල DNA ගබඩා කොට පවත්වා ගන්නා සෙෙල න්‍යෂ්ටිය විශේෂ කොට දැක්විය හැකිවේ.

සෛල පටල පිලිබද පැහැදිලි කරන්නා වූ නිවරදිම ආකෘතිය තරල විචිත්‍ර ආකෘතියයි.මෙය ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ සිංගර් හා නිකල්සන් විසිනි.සෛල ප්ලාස්ම පටලය යනු, සෛලයක් වෙනත් සෛලයකින් හෝ බාහිර පරිසරයෙන් වෙන් කරන බාහිරයේ පවතින ක්‍රියාකාරී පටලය හෙවත් බාහිර ආවරණය වේ. ගනකම මයික්‍රෝ මීටර් 0.1කි. ඉලෙක්ට්රෝන අන්වීක්ෂයෙන් බැලූ විට තද පැහැති කලාපයට අතර මැදිව ලා පැහැති කලාපයක් ලෙස පවතී. සෛල පටල ප්‍රධාන ද්‍රව්‍ය තුනකින් සෑදී ඇත.එනම්:

• පොස්පො ලිපිඩ
  ------> පොස්පො ලිපිඩ අණු වලට ජලකාමී හිසක් (ධ්‍රැවීය කොටස) සහ ජල භීතික වල්ගයක් (ධ්‍රැවීය නොවන කොටස) පවතී.
• ප්‍රෝටීන />------> 1.පාරපටල/සම්පූර්ණ ප්‍රෝටීන

2.වාහක ප්‍රෝටීන3.පර්යන්ත ප්‍රෝටීනප්‍රෝටීන අණුවලටද ජලකාමී සහ ජල භීතික කොටස් පවතී.

• කාබෝහයිඩ්‍රේට

ප්ලාස්ම පටලයේ බාහිර පෘෂ්ඨයේ අතු බෙදුනු කෙටි පොලිසැකරයිඩ දාම ලෙස පවතී. වැඩිපුරම පවතින්නේ ග්ලයිකෝප්‍රෝටීන යම් පොලිසැකරයිඩ දාම කිහිපයක් සමග සම්බන්ධවයි.සෛල ප්ලාස්ම පටලයේ බාහිර පෘෂ්ඨයේ පවතින කාබෝහයිඩ්‍රේට අණු සියලේ එකතුව ග්ලයිකො කැලික්සය වේ.මෙය අර්ධ පාරගමය නොහොත් වරනීය පාරගමය පටලයකි ( සෛල පටලය හරහා තෝරාගත් ද්‍රව්‍ය වලට පමනක් ගමන් කිරිමට හැක)

කාර්යයන්:

• සෛල තුලට ද්‍රව්‍ය ඇතුල්වීම හා පිටවීම පාලනය
• සෛලලයේ ගතික ආවරණය
• සෛලය තුල ආස්‍රැති තුල්‍යතාව පවත්වා ගැනීම.
• සෛලය වලට බාහිරව එන උත්තේජ හදුනා ගැනීම.

• ප්‍රාක් ප්ලාස්මයේ බාහිර සීමාව ලෙස ක්‍රියා කිරීම.

• සෙෙල න්‍යෂ්ටිය:

• මයිටොකොන්ද්‍රියා සහ හරිතලව:

• අන්ත:ප්ලාස්මීය ජාලිකාව:

• ගොල්ගි දේහය:

• ලයිසොසෝම හා පෙරොක්සිසෝම:

• කේනද්‍රදේහ

• රික්තකය:

• රයිබොසෝම:

වසර බිලියන 3.8 කට පෙර

වසර බිලියන 1.5 කට පෙර