Klasifikacija muzike

Muzika se može podeliti i klasifikovati u više kategorija i potkategorija, jer su dole pomenute kategorije uticale jedna na drugu, mešale se i kombinovale, te su tako vremenom nastajale nove i nove potkategorije.^[1] Podela osnovnih kategorija vrši se prema:

1. Sredstvu kojim se muzika izvodi:

• Vokalna muzika - izvodi je ljudsi glas, bilo solo ili u horu. Osnovni ljudski glasovi su: sopran, alt, tenor i bas. Primer za vokalnu muziku je horska a kapela muzika.
• Instrumentalna muzika^[2] - nastaje sviranjem na muzičkim instrumentima. Ona se potpuno osamostaljuje u periodu baroka (kraj 16. i početak 18. veka), jer je u srednjem veku i renesansi prevlast imala vokalna muzika. Od 1750. godine do danas, instrumentalna muzika zauzima primat. Tu spadaju: Simfonija, Koncert, Sonata, Svita, Fuga...
• Vokalno-instrumenalna muzika - nastaje kada se peva uz pratnju muzičkih instrumenata. Tu spadaju: Opera, Opereta, Oratorijum, Kantata, Himna, Motet, Madrigal, Koral, Kanon itd.

2. Naslovu, tj. sadržaju kompozicije:

• Programska muzika – u njoj se tonski slika (sadržaj): razne pojave u društvu i prirodi (bitke, talasi mora, žubori potoka, reka i sl.). Ova vrstu muzike kompozitori komponuju prema nekom sadržaju i programu iz literature: priča, legenda, dogaćaj ili neka zamisao; slikarstva ili neke slične umetnosti. Obzirom da su vokalne kompozicije vezane za tekst i da imaju naslov, ubrajaju se u programsku muziku. Programska muzika se najviše stvarala u drugoj polovini 19. veka. Najznačajnija dela iz ove oblasti su: Per Gint od Griga, Moja domovina (šest simfonijskih poema) od Smetane, Slike s izložbe od Musorgskog, itd.
• Apsolutna muzika – za razliku od programske muzike, apsolutna muzika koristi čisto muzička sredstva. Dela apsolutne muzike najčešće nose naziv prema svojoj muzičkoj formi: Pesma, Rondo, Preludijum, fuga, Simfonija, Koncert, Varijacije ili po tempu u kom se izvodi kompozicija: Adađo, Moderato, Alegro, Presto itd. Ove kompozicije često uz naslov imaju i broj, opus.

3. Žanrovima (ital. generi musicali - vezano; engl. genres of music; fr. genres de musique, nem. musikalische Gattungen)^[3], tj. muzičkim vrstama (muzika koja ima ista stilska obeležja). Treba znati da su svi ti žanrovi uticali jedan na drugog, da su se mešali i kombinovali i da su tako vremenom nastajali opet novi podžanrovi. Recimo, na rok muziku uticali su mnogi žanrovi kao što su bluz, folk, džez, pa čak i klasična muzika. Dobri poznavaoci muzike mogu tačno da definišu čiji uticaj se oseti u pojedinom žanru.

Pomenimo samo mali deo muzičkih žanrova:

4. Istorijskim epohama - u muzici je to način muzičkog mišljenja nekog doba ili pojedinca u njemu. Tako postoji muzika:

• Antike - 1500. p.n.e. - 476. a.d.
• Srednjeg veka (476. – 1400.)
• Renesanse (1400. – 1600.)
• Baroka (1600. – 1750.)
• Klasicizma (1730. – 1827.)
• Romantizma (1815. – 1910.)
• Impresionizma (1860. – 1960.)
• Savremena muzika, 20. vek i 21. vek - muzika koja odražava duh i tempo života našeg vremena, ali i njegove protivrečnosti.

5. Religijskoj osnovi:

• Liturgijska - sakralna muzika (lat. sacer = sveti; ital. musica sacra, engl. sacred music; fr. musique sacrée, nem. sakrale Musik)^[3] - je crkvena muzika koja razvija verska osećanja i pobožnost. U njoj se prikazuju događaji iz Biblije. To su horske kompozicije koje se pevaju a kapela na bogosluženju. Osnovne forme sakralne muzike sredinom 15. veka (renesansa) bile su: misa, motet, madrigal. Liturgijsku muziku pisali su mnogi srpski kompozitori: Stevan Stojanović Mokranjac (Liturgija i Opelo u fis-molu), Kosta Manojlović (Liturgija, Opelo, Božićna noć, Psalm 137), Josif Marinković (Liturgija za mešoviti hor, Opelo itd.).
• Svetovna ili profana muzika (lat. profan što znači necrkveni, nesveti; ital. musica profana, engl. secular music; fr. musique profane, nem. profane Musik)^[3] - je ne-verska muzika (svetovan znači biti odvojen od religije) koja se razvijala u narodu. To je bila muzika putujućih muzičara (žonglera, špilmana, trubadura, truvera), koji su koristili lako prenosive muzičke instrumente: bubanj, harfa, blok-flauta i gajde. Kod nas su se zvali gudci, sviralnici i skomrasi. Njihovu delatnost (muziku, tematiku pesama i instrumente) crkva nije odobravala. Pevali su o ljubavi, težnji za srećnim životom, političke satire, igre i dramska dela. Ova vrsta muzike razvila se u srednjem veku. Tu spada Madrigal.

6. Načinu izvođenja:

• Živo izvođenje - je vokalno, instrumentalno ili vokalno-instrumentalno izvođenje koje ima daleko veći emotivni naboj od fiksiranog izvođenja.
• Fiksirano ili snimljeno izvođenje - je čista reprodukcija muzike preko muzičkih medija i mehaničkih (elektronskih) uređaja za reprodukciju slike i zvuka (gramofon, kasetofon, radio, TV, video, YouTube, CD...).